Sự tăng sinh và phát triển không kiểm soát của các tế bào đột biến ở gan sẽ dẫn đến ung thư gan. Theo ghi nhận của Globocan năm 2018, ở Việt Nam ung thư gan là bệnh lý ác tính dẫn đầu cả về số lượng ca mới mắc và cả tỷ lệ tử vong.

Ung thư gan di căn ạ

Các tế bào ung thư không chỉ khu trú ở gan mà còn lan sang cả những mô và bộ phận khác của cơ thể. Chúng di chuyển tới những khu vực này bằng cách bám theo hệ tuần hoàn máu và hệ bạch huyết. Ung thư gan được xem là bước sang giai đoạn di căn khi khối u đã tấn công vào các mô xung quanh và cơ quan ở gần gan (giai đoạn 3C, 4A) và  khi tế bào ung thư gan lây lan tới ít nhất 1 cơ quan nằm ngoài gan như phổi hoặc đại tràng (giai đoạn 4B).

- Những người mắc bệnh xơ gan: có đến 80% các trường hợp bệnh nhân bị xơ gan tiến triển thành ung thư gan. Nguyên nhân dẫn tới xơ gan có thể là do việc lạm dụng đồ uống có cồn như bia rượu, xơ gan thứ phát do bị virus tấn công (viêm gan B, viêm gan C) sau đó dần hình thành ung thư gan sau khoảng 20 - 40 bị xơ gan, hoặc xơ gan vì nhiễm sắt. Tuy nhiên cũng có những ca bị viêm gan B, viêm gan C chưa biến chứng thành xơ gan nhưng đã bị ung thư gan;

80% các trường hợp bệnh nhân bị xơ gan tiến triển thành ung thư gan

- Sử dụng thuốc tránh thai trong thời gian dài: tác dụng phụ của thuốc tránh thai nếu sử dụng kéo dài đó là phát triển thành Adenoma (u tuyến) trong gan, sau này dễ dẫn tới ung thư biểu mô tế bào gan;

- Nhiễm nấm Aspergillus: nếu thường xuyên ăn phải các loại hạt như đỗ, lạc bị mốc sẽ có nguy cơ bị ngộ độc chất Aflatoxin có trong nấm Aspergillus ở các loại hạt này và đây cũng là một trong những yếu tố nguy cơ gây nên bệnh ung thư gan.

Dưới đây là các triệu chứng bất thường của gan và toàn cơ thể:

• Sốt;
• Buồn nôn và hay nôn mửa;
• Giảm cân mặc dù chế độ ăn không có sự thay đổi;
• Không có cảm giác thèm ăn;
• Cơ thể mệt mỏi, yếu ớt;
• Đau vùng bụng bên phải phía trên;
• Sưng bụng, hay còn được gọi là cổ trướng;
• Phân màu trắng;
• Nước tiểu đậm màu;
• Gan và lách to lên;
• Đầy hơi;
• Vàng da, vàng mắt rõ rệt

Bên cạnh các triệu chứng toàn thân kể trên, tuỳ vào vị trí những cơ quan mà ung thư gan di căn tới sẽ bộc lộ các biểu hiện khác. Cụ thể như sau:

Ung thư gan di căn sang phổi:

Chiếm khoảng 52% các ca di căn, phổi là cơ quan dễ bị khối u ở gan tấn công nhất do có rất nhiều các mạch máu nhỏ tập trung tại đây. Tế bào ung thư từ gan có thể xâm lấn trực tiếp hoặc di chuyển theo hệ thống tuần máu, hệ bạch huyết vào phổi. 

Ung thư gan di căn sang phổi

Phần lớn những bệnh nhân bị ung thư  gan di căn sang phổi có tiên lượng sống rất thấp. Nguyên nhân là do khi xâm nhập vào phổi, các tế bào ung thư nhanh chóng phát triển thành khối u ác tính mới khiến chức năng phổi bị suy giảm nghiêm trọng. Trong khi phổi là một cơ quan lớn, đóng vai trò sinh tồn quan trọng của cơ thể, nếu pổi bị tổn thương do khối u di căn sẽ khiến cơ thể suy giảm sức đề kháng nghiêm trọng, trao đổi khí bị rối loạn. Từ đó sẽ gây ảnh hưởng đến toàn thân. Những triệu chứng điển hình tại phổi ở những bệnh nhân ung thư gan di căn phổi đó là:

• Ho kéo dài, lâu ngày không khỏi;
• Ho ra máu hoặc ho ra đờm có màu hồng;
• Vùng ngực bị đau thắt;
• Khó thở liên tục do khối u gia tăng về kích thước, chèn ép mạch máu và cản trở sự hô hấp của bệnh nhân;
• Sốt kéo dài và cơ thể nhanh chóng gặp tình trạng mệt mỏi, suy nhược.

Đa số những bệnh nhân bị ung thư gan di căn vào phổi sẽ hình thành nên các khối u nhỏ nằm rải rác trong phổi, do đó việc cắt bỏ hoàn toàn các khối u bằng phẫu thuật là rất khó khăn.

Ung thư gan xâm lấn đến tổ chức xương:

So với di căn sang phổi thì tỷ lệ khối u tại gan lây lan đến hệ xương thấp hơn (khoảng từ 3 - 20% trong tổng số các ca bệnh bị ung thư gan di căn xa). Các khu vực trong hệ xương có nguy cơ bị xâm lấn bởi tế bào ung thư gan bao gồm:

• Cột sống;
• Các xương sườn;
• Xương sọ;
• Vùng xương chậu;
• Các xương dài.

Những vị trí bị khối u tìm đến và phá huỷ sớm nhất là vùng cột sống, xương sườn và xương chậu. Cơ chế hoạt động của các tế bào ung thư khi di căn từ gan đến tổ chức xương đó là hình thành nên những khối mô mềm và ly giải, chia rẽ các tế bào xương. 

Sự can thiệp trái quy luật tự nhiên này sẽ gây nên những cơn đau xương kéo dài, âm ỉ  cho người bệnh. Hậu quả là dẫn đến tình trạng loãng xương, xương dễ bị gãy và hiện tượng gia tăng nồng độ Canxi trong máu do sự giải phóng Canxi ồ ạt vào máu khi xương bị phân huỷ.

Tỷ lệ sống sót trong 5 năm ở bệnh nhân bị ung thư gan di căn xương là rất thấp (dưới 1%).

Ung thư gan di căn sang những cơ quan khác: 

4 khu vực như não, phổi, xương, các hạch bạch huyết chiếm khoảng 73,2% trong số các ca ung thư gan di căn. Bên cạnh 2 cơ quan có tỷ lệ di căn cao là phổi và xương thì tỷ lệ di căn tới não và các hạch bạch huyết chiếm ít hơn. Mặc dù hiếm gặp nhưng nếu bệnh nhân ung thư gan bị di căn tới não thì tiên lượng bệnh rất xấu do những biến chứng nguy hiểm mà các khối u gây nên đối với hệ thần kinh tại cơ quan này.

Bên cạnh đó, khối u ác tính ở gan còn có khả năng xâm lấn tới những bộ phận khác như phúc mạc, tuyến thượng thận nhưng tỷ lệ rất ít gặp.

Nhìn chung, mắc ung thư gan đã phải đối mặt với một bệnh lý vô cùng nguy hiểm nhưng khi ung thư bước vào giai đoạn di căn từ gan sang những vị trí khác của cơ thể thì lúc này cánh cửa đến với hy vọng sống sót của bệnh nhân lại càng hẹp hơn. Chính vì vậy, để ngăn chặn tình huống ung thư gan di căn lan rộng, bệnh nhân cần theo dõi sức khỏe thường xuyên, phát hiện sớm ung thư gan và thực hiện điều trị triệt căn ngày từ giai đoạn đầu.

Cách cơ bản nhất để không bị ung thư gan di căn đó là tránh xa các yếu tố dẫn tới bệnh ung thư gan. Mỗi người nên vận dụng những biện pháp sau để hạn chế tối đa rủi ro mắc ung thư gan trong tương lai:

- Tiêm vắc xin ngừa virus viêm gan B; kiểm tra định kỳ các bệnh lý viêm gan Virus như A, B, C, D, E để kịp thời phát hiện bệnh và điều trị sớm nếu có chỉ định, tránh biến chứng nguy hiểm.

Tiêm vắc xin ngừa virus viêm gan B

- Không nên uống đồ uống có cồn do đây là tác nhân gây xơ gan. Nếu đã bị xơ gan do rượu, người bệnh cần điều trị sớm và tham khảo ý kiến bác sĩ về biện pháp để cai rượu hiệu quả;

- Ăn uống khoa học và duy trì chế độ tập thể dục thường xuyên, kiểm soát tốt cân nặng của mình;

- Chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường ở gan. Nếu mắc các bệnh lý về gan cần tích cực điều trị dứt điểm.

Dựa trên những biểu hiện lâm sàng, bệnh nhân cần kết hợp tiến hành các biện pháp sau để chẩn đoán chính xác những khu vực bị ảnh hưởng khi ung thư gan đã tiến triển sang giai đoạn di căn:

- Chẩn đoán hình ảnh: Đây là phương pháp hiệu quả nhất rà soát di căn trên cơ thể. Tùy từng cơ quan mà bác sĩ sẽ lựa chọn các phương pháp phù hợp như siêu âm, chụp Xquang, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI), xạ hình xương, chụp PET-CT,… Mỗi phương pháp trên đều có ưu nhược điểm và phù hợp với từng cơ quan trên cơ thể:

+/ Siêu âm: Giúp đánh giá các mô mềm trên cơ thể, với giá thành rẻ và hình ảnh đem lại khá chính xác, siêu âm có giá trị cao giúp sàng lọc sơ bộ di căn các cơ quan trong ổ bụng, màng phổi, tuyến giáp, hạch, phần mềm,…

+/ Chụp CT: Phương pháp này rất quan trọng trong việc khảo sát hình ảnh các cơ quan như phổi, ổ bụng, mạch máu,…

Chụp CT rất quan trọng trong việc khảo sát hình ảnh các cơ quan như phổi, ổ bụng, mạch máu,…

+/ Chụp Cộng hưởng từ: Phương pháp này cũng đem lại hình ảnh rõ nét của các cơ quan trong ổ bụng, đặc biệt quan trọng trong khảo sát di căn sọ não và cột sống.

+/ Xạ hình xương: Giúp khảo sát di căn ở xương.

+/ Chụp PET-CT: Là phương pháp hiện đại, cao cấp nhất giúp bác sĩ có thể khảo sát di căn toàn cơ thể. Tuy nhiên phương pháp này có chi phí rất cao nên cần cân nhắc lựa chọn sử dụng khi đã khảo sát các cơ quan bằng các phương pháp khác mà vẫn còn nghi ngờ.

Ngoài việc khảo sát ung thư di căn, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp CT, MRI,… còn hỗ trợ trong việc định hướng sinh thiết đúng vị trí, từ đó giảm sai lệch trong kết quả giải phẫu bệnh, tăng xác suất tìm thấy tế bào ung thư trong bệnh phẩm được sinh thiết, giúp tránh bỏ sót bệnh.

- Xét nghiệm máu: sàng lọc các vấn đề về gan bằng xét nghiệm alpha -fetoprotein (AFP). Thông thường ở những bệnh nhân bị ung thư gan thường có biểu hiện gia tăng lượng alpha - fetoprotein trong máu. Bên cạnh đó việc kiểm tra nồng độ alpha - fetoprotein cũng có tác dụng giúp định hướng kế hoạch điều trị và quan sát mức độ lan rộng của tế bào ung thư, kiểm tra xem ung thư có quay lại hay không.

Ở thời điểm di căn, ung thư gan không có cơ hội được điều trị khỏi hoàn toàn và các liệu pháp điều trị lúc này chỉ đóng vai trò kìm hãm quá trình di căn và giúp bệnh nhân giảm bớt đau đớn.

Tuỳ theo các yếu tố như số lượng khối u, cơ quan khối u di căn đến, thể trạng của bệnh nhân, tình trạng tổn thương gan,... mà bác sĩ sẽ lập ra một kế hoạch điều trị phù hợp bằng cách ứng dụng một số phương pháp sau:

- Xạ trị: sử dụng năng lượng tia X để tiêu diệt khối u ác tính;

- Hoá trị: đưa hoá chất vào cơ thể để hạn chế sự lây lan của các tế bào ung thư;

- Kết hợp các loại thuốc điều trị mệt mỏi, giảm đau và các triệu chứng khác.

Thời gian sống của các bệnh nhân ở giai đoạn ung thư gan di căn thường không dài. Thống kê cho thấy nếu người ung thư gan di căn được chẩn đoán và điều trị sớm thì có khoảng 7% là sống được thêm 5 năm. Tuy nhiên nếu bệnh nhân bị ung thư gan trên nền xơ gan thì tỷ lệ sống sót sẽ giảm đi đáng kể.