Phác họa bức tranh về tình hình kháng kháng sinh tại Việt Nam 

Mở đầu bài báo cáo, PGS.TS Nguyễn Thái Sơn nhấn mạnh, kháng kháng sinh (AMR) đang là mối đe dọa nghiêm trọng toàn cầu, ảnh hưởng lớn đến kết quả điều trị, làm tăng chi phí y tế và kéo dài thời gian nằm viện.

Tại Việt Nam, dữ liệu giám sát AMR vẫn còn phân tán, chủ yếu tập trung ở một số bệnh viện tuyến trung ương, chưa đánh giá toàn diện mức độ kháng thuốc theo vùng miền và theo thời gian.

Trong bối cảnh đó, Hệ thống Y tế MEDLATEC với mạng lưới 40 phòng xét nghiệm trải dài khắp các tỉnh thành cùng 01 Trung tâm Xét nghiệm tại Hà Nội có điều kiện thuận lợi để thực hiện thống kê, phân tích các kết quả nuôi cấy và kháng sinh đồ tích lũy. Nguồn dữ liệu rộng khắp này giúp phác họa một bức tranh tương đối đại diện về tình hình kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh trên phạm vi toàn quốc. 

Đặc biệt, việc phân tích dữ liệu nuôi cấy và kháng sinh đồ từ các bệnh phẩm lâm sàng không chỉ xác định được các vi khuẩn thường gặp, mà còn mang lại bằng chứng thực tiễn quan trọng, hỗ trợ bác sĩ lâm sàng lựa chọn kháng sinh ban đầu hợp lý. Nhờ đó, hiệu quả điều trị được nâng cao, nguy cơ biến chứng được giảm thiểu, thời gian nằm viện rút ngắn và quan trọng hơn cả là hạn chế kháng thuốc ở vi khuẩn gây bệnh. 

PGS.TS Nguyễn Thái Sơn - Giám đốc Hệ thống Xét nghiệm MEDLATEC trình bày báo cáo tại Hội nghị

PGS.TS Nguyễn Thái Sơn cũng chia sẻ, đây mới là giai đoạn đầu của khảo sát, đánh giá mức độ kháng kháng sinh nên ưu tiên khảo sát tại miền Bắc và miền Trung. Trong thời gian tới, hệ thống giám sát kháng kháng sinh của MEDLATEC sẽ mở rộng cả vào miền Nam để có bức tranh toàn diện hơn trên cả nước. 

MEDLATEC phối hợp Viện Truyền nhiễm Quốc gia Nhật Bản xây dựng dữ liệu kháng kháng sinh

Bài báo cáo của PGS.TS Nguyễn Thái Sơn được thực hiện trong khuôn khổ hợp tác giữa Trung tâm nghiên cứu kháng thuốc (AMR), Viện Truyền nhiễm Quốc gia Nhật Bản (NIID) và Hệ thống Y tế MEDLATEC nhằm góp phần xây dựng dữ liệu kháng thuốc có giá trị ứng dụng thực tiễn, hỗ trợ hoạt động kiểm soát nhiễm khuẩn, sử dụng kháng sinh hợp lý với 2 mục tiêu: 

• Xác định tỷ lệ các vi khuẩn gây bệnh thường gặp từ các bệnh phẩm nuôi cấy khu vực miền Bắc và miền Trung Việt Nam giai đoạn 2022–2024.

• Phân tích tỷ lệ và xu hướng kháng kháng sinh của các vi khuẩn gây bệnh thường gặp theo địa điểm phân lập và mốc thời gian. 

PGS.TS Nguyễn Thái Sơn dẫn đoàn lãnh đạo Bộ Y tế, các chuyên gia tại Việt Nam và Nhật Bản đi tham quan Trung tâm Xét nghiệm MEDLATEC

Trong 3 năm, hệ thống giám sát kháng kháng sinh của MEDLATEC đã thu về được 13.288 chủng vi khuẩn từ 47.600 mẫu bệnh phẩm (10.156 mẫu năm 2022; 17.711 mẫu năm 2023; 19.733 mẫu năm 2024) thông qua xét nghiệm nuôi cấy định danh và kháng sinh đồ tại khu vực miền Bắc và miền Trung Việt Nam (đã loại trừ các chủng vi khuẩn phân lập được lần 2 từ cùng một bệnh nhân). 

Các mẫu bệnh phẩm được nuôi cấy trên các môi trường phù hợp theo Quy trình vận hành tiêu chuẩn (SOP). Khuẩn lạc vi khuẩn gây bệnh được định danh và kháng sinh đồ bằng hệ thống tự động Vitek 2 Compact. Phân loại diễn giải kháng, nhạy theo CLSI M100/EUCAST. 

Số liệu được thu thập và được xử lý theo phương pháp thống kê y học. Phân tích số liệu bằng phần mềm Excel từ dữ liệu Vitek, WHONET. 

Nghiên cứu thu thập số liệu hồi cứu tuân thủ các quy định bảo mật thông tin của Hệ thống Y tế MEDLATEC, không sử dụng danh tính của người bệnh. Các thông tin thu thập không làm ảnh hưởng đến việc chẩn đoán và điều trị của bệnh nhân, mà chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu. 

Công bố kết quả từ hệ thống giám sát kháng kháng sinh của Hệ thống Y tế MEDLATEC 

Tại Hội nghị, PGS.TS Nguyễn Thái Sơn đã công bố những đặc điểm nổi bật về phổ vi khuẩn gây bệnh và tình trạng kháng thuốc thông qua giám sát kháng kháng sinh giai đoạn 2022–2024 tại khu vực miền Bắc và miền Trung Việt Nam của Hệ thống Y tế MEDLATEC như sau:

Các vi khuẩn gây bệnh chủ yếu: 

• Nhóm Gram âm: E.coli, K.pneumoniae, P.aeruginosa, H.influenza, Moraxella spp, Acinetobacter spp. Trong đó, E.coli và K.pneumoniae chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm Gram âm, chủ yếu phân lập từ mẫu nước tiểu và dịch đường hô hấp.

• Nhóm Gram dương: S.aureus, Enterococcus, S.pneumoniae, Streptococcus spp và các loài Staphylococcus coagulase âm. Staphylococcus spp. và Enterococcus spp. là các tác nhân thường gặp từ máu, dịch tiết và các dịch cơ thể. 

Về tình hình kháng kháng sinh:

Các vi khuẩn Gram âm chủ yếu:

• E.coli và K.pneumoniae có tỷ lệ kháng cao đối với cephalosporin thế hệ 3 và fluoroquinolone; Tỷ lệ kháng ampicillin, cefotaxime, ceftriaxone duy trì ở mức cao, phản ánh tình trạng lan rộng của các chủng sinh ESBL. K.pneumoniae đã kháng carbapenem với tỷ lệ 30-40%.

• Pseudomonas aeruginosa cho thấy xu hướng đa kháng rõ rệt.

• H.influenzae kháng trên 70% với ampicillin, cefuroxime và sulfamethoxazole/trimethoprim.

Các vi khuẩn Gram dương chủ yếu :

• S.aureus chủng MRSA chiếm trên 70%, xuất hiện kháng Linezolid và Tigecyclin tỷ lệ <10%.

• Enterococcus spp. xuất hiện hiện tượng kháng vancomycin (VRE) ở mức thấp nhưng cần được cảnh báo.

Tỷ lệ và xu hướng kháng:

• Có sự khác biệt giữa miền Bắc và miền Trung, cần tiếp tục giám sát.

• Tính kháng có xu hướng tăng theo thời gian. 

Bài báo cáo của PGS.TS Nguyễn Thái Sơn mang lại nguồn dữ liệu giá trị trong hoạt động khám chữa bệnh

Kết thúc phần trình bày, báo cáo của PGS.TS Nguyễn Thái Sơn đã nhận được sự đánh giá cao từ lãnh đạo Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế cùng hàng trăm đồng nghiệp tham dự hội nghị. Bài báo cáo khẳng định tính giá trị của hệ thống giám sát rộng khắp trong việc cung cấp dữ liệu đại diện và đáng tin cậy, phục vụ lựa chọn kháng sinh ban đầu hợp lý và cập nhật chính sách kiểm soát AMR.