1. Bệnh xuất huyết tiêu hóa là gì?

Trước khi tìm hiểu về phân độ xuất huyết tiêu hóa, bạn cần hiểu xuất huyết tiêu hóa là gì và vì sao lại xảy ra.

1.1. Khái niệm xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng chảy máu ở bất cứ vị trí nào trong ống tiêu hóa như thực quản, dạ dày, tá tràng, ruột non, ruột già hoặc trực tràng. Tùy trường hợp xuất huyết mà lượng máu mất đi của mỗi bệnh nhân sẽ có sự khác nhau, có thể dẫn đến mất máu cấp tính.

1.2. Nguyên nhân thường gặp dẫn đến xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa thường xảy ra do các nguyên nhân như:

• Xuất huyết tiêu hóa trên: loét dạ dày - tá tràng, vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, hội chứng Mallory-Weiss.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: viêm loét đại tràng, polyp, túi thừa, ung thư.

1.3. Triệu chứng dễ gặp ở bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa

Người bị xuất huyết tiêu hóa thường xuất hiện những triệu chứng điển hình: 

• Triệu chứng đường tiêu hóa trên: thực quản - dạ dày - tá tràng:

- Nôn ra máu đỏ tươi hoặc máu đen sẫm.

- Đi ngoài phân đen, phân có mùi hôi khắm.

- Đau vùng thượng vị và buồn nôn.

- Có thể chóng mặt, hạ huyết áp.

• Triệu chứng đường tiêu hóa dưới: đại tràng - trực tràng:

- Đi ngoài có máu tươi lẫn trong phân.

- Có thể không bị đau bụng nhưng có tình trạng choáng váng, mệt mỏi.

- Thiếu máu mạn tính, da xanh, mệt mỏi do bị xuất huyết kéo dài.

Bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa có dấu hiệu buồn nôn, choáng váng, có thể nôn ra máu

2. Phân độ xuất huyết tiêu hóa như thế nào?

Theo Smetannikov 1996, phân độ xuất huyết tiêu hóa cấp như sau:

3. Phương pháp điều trị xuất huyết tiêu hóa

Sau khi đánh giá phân độ xuất huyết tiêu hóa, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng của mỗi bệnh nhân:

3.1. Nguyên tắc điều trị chung

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa được xây dựng dựa trên những nguyên tắc sau:

• Đánh giá và ổn định tình trạng huyết động.
• Bù dịch và truyền máu để khôi phục thể tích tuần hoàn.
• Xác định vị trí và nguyên nhân chảy máu.
• Cầm máu bằng phương pháp phù hợp.

3.2. Xử trí ban đầu

Khi tiếp nhận bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa, bác sĩ cần nhanh chóng nhận diện tình trạng xuất huyết, giữ đường thở, ổn định huyết động và phân loại nguy cơ để đưa ra quyết định điều tiếp theo:

• Kiểm tra đường thở: nếu bệnh nhân nôn nhiều hoặc mất ý thức, cần đặt nội khí quản trước tiên để bảo vệ đường thở.
• Đánh giá huyết động: mạch, huyết áp, tình trạng ý thức, lượng nước tiểu. Nếu có dấu hiệu sốc cần nhanh chóng xử trí ngay.
• Thực hiện nhanh các xét nghiệm cơ bản: công thức máu (Hb/Hct), điện giải, chức năng thận, nhóm máu.

3.2. Điều trị nội khoa

Bác sĩ thường ưu tiên điều trị nội khoa với bệnh nhân có phân độ xuất huyết tiêu hóa mức độ nhẹ hoặc vừa. Quá trình điều trị gồm:

• Đối với xuất huyết tiêu hóa trên:

- Dùng thuốc giảm tiết axit đối với xuất huyết tiêu hóa do viêm loét dạ dày - tá tràng: omeprazole, pantoprazole, esomeprazole,... giúp giảm tiết axit dạ dày, tạo điều kiện cho vết loét đông máu và nhanh lành.

- Thuốc cầm máu toàn thân: nếu có rối loạn đông máu.

- Thuốc bảo vệ niêm mạc như sucralfate: phủ lên vết loét, giảm kích thích và thúc đẩy lành tổn thương.

- Thuốc trung hòa axit: giảm đau, nóng rát vùng thượng vị.

- Thuốc kháng sinh: với bệnh nhân có nhiễm Helicobacter pylori.

• Đối với xuất huyết tiêu hóa dưới:

- Thuốc cầm máu toàn thân: đối với bệnh nhân có rối loạn đông máu.

- Thuốc làm săn niêm mạc và giảm viêm:diosmectite, bismuth,... hỗ trợ làm dịu niêm mạc đại tràng.

Sau điều trị nội khoa, nếu bệnh nhân vẫn bị xuất huyết hoặc tình trạng xuất huyết gia tăng, người bệnh sẽ được can thiệp nội soi.

Bệnh nhân được điều trị sau khi có kết quả phân độ xuất huyết tiêu hóa

3.3. Can thiệp nội soi

Nội soi cầm máu là phương pháp thường được chỉ định đối với bệnh nhân đã điều trị nội khoa nhưng không cải thiện hoặc bệnh nhân được phân độ xuất huyết tiêu hóa mức độ nặng đang xuất huyết. Các kỹ thuật điều trị có thể được bác sĩ thực hiện như: 

• Tiêm adrenalin hoặc dung dịch cầm máu.
• Kẹp clip cầm máu trực tiếp vào mạch máu đang chảy.
• Đốt điện hoặc laser tại ổ loét.

3.4. Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị xuất huyết tiêu hóa được bác sĩ chỉ định đối với:

• Chảy máu tái phát sau nhiều lần thất bại trong nội soi cầm máu.
• Xuất huyết nặng đe dọa đến tính mạng.
• Có tổn thương lớn gây xuất huyết như thủng dạ dày, ung thư tiêu hóa,...

Phẫu thuật có thể bao gồm khâu ổ loét, cắt bỏ đoạn ruột bị tổn thương hoặc xử lý các mạch máu bị vỡ.

4. Chăm sóc và phòng ngừa sau điều trị xuất huyết tiêu hóa

Sau khi đã kiểm soát được tình trạng xuất huyết, người bệnh cần có chế độ chăm sóc và phòng ngừa để tránh nguy cơ tái phát. Nếu cần thiết, người bệnh cũng sẽ được chỉ định điều trị nguyên nhân gây xuất huyết, đồng thời thực hiện tốt các biện pháp chăm sóc và dự phòng tái phát:

4.1. Chăm sóc dinh dưỡng 

Người bệnh cần ăn các thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa, chia nhỏ nhiều bữa ăn trong ngày và hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, nhiều gia vị cay nóng. Các loại nước uống có ga, cà phê, đồ uống có cồn cũng cần tránh sử dụng trong thời gian đầu sau điều trị.

4.2. Theo dõi và tái khám định kỳ

Người bệnh cần theo dõi sức khỏe sau điều trị xuất huyết tiêu hóa và duy trì sử dụng thuốc điều trị diệt H. pylori (nếu có). Trường hợp phát hiện biểu hiện bất thường, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế thăm khám. Ngoài ra, người bệnh cũng cần ghi nhớ lịch tái khám để kiểm tra tình trạng ổ loét.

Sau điều trị xuất huyết tiêu hóa, bệnh nhân cần dùng thuốc theo đơn của bác sĩ 

Dù ở mức độ nào, xuất huyết tiêu hóa luôn cần được đánh giá đúng để can thiệp kịp thời. Vì thế, nếu có dấu hiệu đại tiện ra máu, nôn ra máu kèm tụt huyết áp, chóng mặt, thở nhanh, mạch yếu, da tái,... người bệnh cần tới cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra. Sau khi chẩn đoán, phân độ xuất huyết tiêu hóa, bác sĩ sẽ thực hiện điều trị theo phác đồ phù hợp, giúp cầm máu nhanh, giảm biến chứng và bảo vệ tính mạng người bệnh.

Quý khách hàng cần hỗ trợ y tế có thể liên hệ trực tiếp Hotline 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC.