1. Tâm thần phân liệt thể Paranoid là gì? 

Tâm thần phân liệt thể Paranoid là một dạng rối loạn tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi triệu chứng hoang tưởng kéo dài và ảo giác chi phối, thường là ảo giác thính giác (nghe thấy tiếng người nói, tiếng ra lệnh). Bệnh thường gặp ở người trẻ tuổi, độ tuổi từ 15 - 25 tuổi, là lứa tuổi học tập, lao động, và một trong những dấu hiệu điển hình là chứng hoang tưởng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ và chất lượng cuộc sống. 

Khác với các thể rối loạn tâm thần thông thường, ở thể Paranoid, người bệnh vẫn giữ được khả năng tư duy logic và hoạt động tương đối bình thường nếu đang trong giai đoạn cấp tính. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh dễ tiến triển xấu và ảnh hưởng đến hành vi, lối sống của người bệnh. 

2. Nguyên nhân gây bệnh 

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây bệnh vẫn chưa được xác định, nhưng nhiều yếu tố được cho là có liên quan như di truyền, rối loạn chất dẫn truyền thần kinh trong não, cấu trúc não bất thường, ảnh hưởng từ môi trường sống,… Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ không chỉ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp, hiệu quả. 

• Di truyền: Tâm thần phân liệt có xu hướng di truyền trong gia đình. Nếu bạn có bố mẹ, anh chị em ruột mắc bệnh sẽ có nguy cơ cao hơn đáng kể so với người bình thường. Tuy nhiên, không phải ai có tiền sử gia đình mắc bệnh cũng sẽ phát bệnh. 
• Rối loạn chất dẫn truyền thần kinh: Sự mất cân bằng giữa các chất dẫn truyền thần kinh, đặc biệt là dopamine và serotonin là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn tâm thần phân liệt. Theo đó, khi dopamine hoạt động quá mức tại một số vùng não sẽ gây ra ảo giác, hoang tưởng và rối loạn suy nghĩ. 
• Bất thường trong cấu trúc và chức năng não: Một số bất thường về cấu trúc như teo vùng hồi hải mã, giảm thể tích não và rối loạn hoạt động điện não có thể làm tăng nguy cơ mắc rối loạn tâm thần phân liệt. 
• Ảnh hưởng từ môi trường sống: Căng thẳng kéo dài, chấn thương tâm lý, sử dụng chất kích thích hay biến đổi nội tiết và miễn dịch là những yếu tố nguy cơ gây ra tâm thần phân liệt thể Paranoid.

Sang chấn tâm lý là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ bị rối loạn tâm thần phân liệt

3. Dấu hiệu nhận biết tâm thần phân liệt thể Paranoid 

Triệu chứng điển hình nhận biết tâm thần phân liệt thể Paranoid bao gồm: 

• Xuất hiện chứng hoang tưởng: Người bệnh thường tin vào những điều sau lệch mà không thể thuyết phục được, chẳng hạn như bị theo dõi, bị hại,…
• Ảo giác thính giác: Nghe thấy giọng người nói không có thật, có thể là ra lệnh, mắng chửi hoặc xúi giục. 
• Hành vi phòng vệ, nghi ngờ quá mức: Người bệnh thường không tin tưởng ai, kể cả người thân. 
• Thay đổi cảm xúc thất thường: Dễ nổi nóng, lo lắng, thu mình hoặc phản ứng bất thường. 
• Rối loạn suy nghĩ: Nói chuyện “liên thiên”, khó theo dõi mạch chuyện. 

Người bệnh tâm thần phân liệt thể Paranoid thường có những phán đoán sai lầm không phù hợp với khách quan

4. Tâm thần phân liệt thể Paranoid có nguy hiểm không?

Tâm thần phân liệt thể Paranoid có nguy hiểm không? Câu trả lời là có, nếu không được điều trị kịp thời, đúng cách. Theo đó, người bệnh có thể phải đối mặt với những ảnh hưởng về tâm lý, hành vi và khả năng hòa nhập cộng đồng. Cụ thể: 

• Gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội do hoang tưởng kéo dài khiến người bệnh mất niềm tin vào người khác, thường nghi ngờ, xa lánh hoặc phản ứng tiêu cực. 
• Nguy cơ xuất hiện hành vi nguy hiểm, điển hình là tự sát hoặc gây hại cho người khác. Nguyên nhân của tình trạng này là do ảo giác thính giác (người bệnh nghe thấy tiếng nói sai khiến hoặc đe dọa), gây ra những hành động thiếu kiểm soát. 
• Mất khả năng tự chăm sóc bản thân: Người bệnh có thể không giữ được vệ sinh cá nhân, bỏ ăn, mất ngủ kéo dài,… gây giảm sút chất lượng cuộc sống và kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần. 

Mặc dù bệnh có thể kéo dài và dễ tái phát, nhưng nếu tuân thủ phác đồ điều trị hợp lý, dùng thuốc đều đặn theo hướng dẫn, kết hợp với trị liệu tâm lý sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt các triệu chứng. 

5. Cách điều trị hiệu quả

Điều trị tâm thần phân liệt thể Paranoid hiệu quả cần kết hợp đồng thời nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm việc sử dụng thuốc, trị liệu tâm lý, chăm sóc gia đình và hỗ trợ xã hội. Cụ thể: 

Điều trị bằng thuốc 

Đây là nền tảng chính trong điều trị tâm thần phân liệt, giúp kiểm soát chứng hoang tưởng, ảo giác và suy nghĩ rối loạn. Thuốc được chỉ định sử dụng cho bệnh nhân bị rối loạn tâm thần phân liệt bao gồm: Chlorpromazine, Fluphenazine, Haloperidol,…

Lưu ý, người bệnh cần duy trì dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để ngăn ngừa tái phát và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần, sức khoẻ. Tuyệt đối không tự ý ngưng hoặc sử dụng tăng liều khi chưa có sự tham vấn của bác sĩ chuyên khoa, vì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn như tăng cân, buồn ngủ, rối loạn chuyển hoá,…

Sử dụng thuốc chống loạn thần trong điều trị bệnh rối loạn tâm thần phân liệt

Trị liệu tâm lý

Liệu pháp tâm lý giúp người bệnh hiểu và kiểm soát cảm xúc, từ đó cải thiện kỹ năng ứng xử trong cuộc sống. Các liệu pháp bao gồm: liệu pháp nhận thức - hành vi, liệu pháp hỗ trợ gia đình và tư vấn cá nhân. 

Phục hồi chức năng xã hội 

Đây là bước quan trọng giúp người bệnh khôi phục vai trò xã hội và hội nhập cộng đồng, bao gồm các hoạt động: đào tạo kỹ năng sống (quản lý thời gian, sử dụng tiền, nấu ăn, chăm sóc bản thân,…), hỗ trợ tái hòa nhập môi trường học tập và làm việc,…

Theo dõi lâu dài 

Người bệnh cần được theo dõi lâu dài và tuân thủ việc thăm khám định kỳ, giúp điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp khi có dấu hiệu tái phát. 

Bài viết trên đây là toàn bộ thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị tâm thần phân liệt thể Paranoid hiệu quả. Đây là một căn bệnh nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện và điều trị kịp thời. Việc đồng hành cùng người bệnh, không kỳ thị, không xa lánh là điều quan trọng để họ có cơ hội phục hồi và có cuộc sống bình thường. 

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được giải đáp nhanh chóng và đặt lịch hẹn cùng bác sĩ chuyên khoa.