1. Thuốc kháng sinh là gì?

kháng sinh (antibiotics) là nhóm thuốc có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh trong cơ thể. Kháng sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn, không hiệu quả với virus, nên không được dùng để điều trị các bệnh nhiễm virus như cảm cúm, sởi hay COVID-19 nếu không có bội nhiễm vi khuẩn đi kèm.

Kháng sinh được chia làm nhiều nhóm khác nhau như:

• Penicillin (ví dụ: amoxicillin);
• Cephalosporin (ví dụ: cefixime, ceftriaxone);
• Macrolid (ví dụ: azithromycin, clarithromycin);
• Tetracycline (ví dụ: doxycycline);
• Fluoroquinolone (ví dụ: ciprofloxacin, levofloxacin);
• Và nhiều nhóm khác…

Kháng sinh được chia làm nhiều nhóm khác nhau 

Mỗi loại kháng sinh có phổ tác dụng riêng và được chỉ định phù hợp với loại vi khuẩn và mức độ nhiễm trùng. Tuy nhiên, vì kháng sinh có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật, quá trình chuyển hóa và cả nội tiết tố trong cơ thể, nên nhiều người đặt ra câu hỏi: Liệu uống kháng sinh có ảnh hưởng đến tinh trùng hay khả năng sinh sản hay không?

2. Uống kháng sinh có ảnh hưởng đến tinh trùng không?

Uống kháng sinh có ảnh hưởng tới tinh trùng không? Đây là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm. Thực tế, khi đưa kháng sinh vào cơ thể, thuốc cần một khoảng thời gian nhất định để phát huy tác dụng và được đào thải ra ngoài. Phần lớn các loại kháng sinh có thời gian bán thải ngắn, nếu được sử dụng đúng liều, đúng chỉ định và trong thời gian ngắn, thì ít có khả năng gây ảnh hưởng đến tinh trùng.

Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn, cần xét đến yếu tố sinh học trong cơ thể nam giới. Tinh hoàn được bảo vệ bởi một hàng rào máu – tinh hoàn (blood-testis barrier) – một cấu trúc sinh học đặc biệt được tạo nên bởi các liên kết chặt chẽ giữa các tế bào Sertoli. Hàng rào này có vai trò "cách li" tinh trùng khỏi máu và các yếu tố bên ngoài, giúp ngăn chặn sự xâm nhập của các tác nhân có hại, trong đó có thuốc và các chất chuyển hóa. Vì vậy, chỉ những kháng sinh có khả năng xuyên qua hàng rào này mới có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh tinh.

Trong trường hợp lạm dụng kháng sinh hoặc sử dụng trong thời gian dài, một số hoạt chất có thể gây tác động tiêu cực đến quá trình sinh tinh, bao gồm:

• Ức chế sự phát triển của tế bào sinh dục;
• Giảm tần suất phân bào, ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng sản xuất;
• Gây dị dạng tinh trùng, từ đó làm giảm khả năng thụ thai;
• Làm suy giảm chức năng của tế bào Sertoli, ảnh hưởng đến môi trường nuôi dưỡng tinh trùng.

Uống kháng sinh có ảnh hưởng tới tinh trùng không - câu trả lời là có, nếu bạn lạm dụng 

Một số hoạt chất đã được nghiên cứu và chứng minh là có ảnh hưởng tiêu cực đến tinh trùng, đặc biệt khi dùng liều cao hoặc trong thời gian dài như: Nitrofurantoin (đây là loại kháng sinh thường dùng để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu) nếu sử dụng liều cao, Nitrofurantoin có thể làm giảm số lượng tinh trùng, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nam giới. Ngoài nhóm kháng sinh, cũng có nhiều loại thuốc khác được ghi nhận ảnh hưởng đến tinh trùng, bao gồm: nhóm thuốc giảm đau (Analgesic) như methadone, pregabalin; nhóm thuốc chống trầm cảm (Antidepressant),…

3. Một vài lưu ý trong thời gian sử dụng kháng sinh

Để hạn chế tối đa ảnh hưởng của kháng sinh đến sức khỏe sinh sản, nam giới cần lưu ý những điều sau khi sử dụng kháng sinh:

Tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ

• Không tự ý mua và sử dụng kháng sinh: Kháng sinh là thuốc kê đơn. Việc tự ý sử dụng hoặc sử dụng lại đơn thuốc cũ có thể không đúng bệnh, không đúng liều, dẫn đến không hiệu quả, gây kháng thuốc và phát sinh tác dụng phụ;
• Dùng đúng loại, đúng liều lượng, đúng cách: Ngừng thuốc sớm dù các triệu chứng đã giảm có thể khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dẫn đến tái phát bệnh và làm tăng nguy cơ kháng thuốc. Ngược lại, dùng quá liều hoặc kéo dài cũng gây hại;
• Không dùng kháng sinh cho bệnh do virus: Kháng sinh không có tác dụng với virus. Dùng kháng sinh không những không giúp khỏi bệnh mà còn có thể gây hại cho cơ thể và thúc đẩy tình trạng kháng kháng sinh.

Cần tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sĩ khi sử dụng kháng sinh 

Thông báo tiền sử bệnh lý và các loại thuốc đang dùng

• Trao đổi với bác sĩ về tình trạng sức khỏe tổng thể: Bao gồm các bệnh mạn tính (suy gan, suy thận, bệnh tim mạch...), tiền sử dị ứng thuốc và các loại thuốc (kể cả thuốc bổ, thực phẩm chức năng) bạn đang sử dụng. Điều này giúp bác sĩ lựa chọn loại kháng sinh phù hợp và điều chỉnh liều lượng nếu cần;
• Chia sẻ về kế hoạch sinh con: Nếu bạn và đối tác đang có kế hoạch mang thai, hãy thông báo cho bác sĩ. Bác sĩ có thể cân nhắc lựa chọn loại kháng sinh ít ảnh hưởng đến tinh trùng hơn hoặc tư vấn về thời điểm thích hợp để thụ thai sau khi điều trị.

Theo dõi phản ứng của cơ thể

• Chú ý các dấu hiệu bất thường: Trong quá trình dùng kháng sinh, nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào lạ như phát ban, ngứa, buồn nôn, tiêu chảy, hãy liên hệ ngay với bác sĩ;
• Bổ sung lợi khuẩn (Probiotics): Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có hại lẫn có lợi trong đường ruột, gây rối loạn tiêu hóa. Bổ sung Probiotics (sữa chua, men vi sinh) có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và giảm các tác dụng phụ về tiêu hóa. Nên uống Probiotics cách xa thời gian uống kháng sinh ít nhất 2-3 giờ;
• Uống đủ nước: Uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày giúp cơ thể loại bỏ các chất thải và hóa chất độc hại, đồng thời hỗ trợ quá trình chuyển hóa và đào thải thuốc.

Không tự ý phối hợp kháng sinh

Việc phối hợp nhiều loại kháng sinh cần có sự chỉ định và giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Tự ý phối hợp có thể gây ra tương tác thuốc gây ra tác dụng phụ hoặc làm giảm hiệu quả điều trị.

Trên đây là lời giải đáp chi tiết cho thắc mắc uống kháng sinh có ảnh hưởng đến tinh trùng không, hy vọng mang đến cho bạn đọc những thông tin bổ ích và các biện pháp phù hợp nhằm bảo vệ sức khỏe sinh sản. Nếu có thêm thắc mắc liên quan cần giải đáp, bạn đọc có thể liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.