1. Như thế nào là tăng áp lực tĩnh mạch cửa?

1.1. Về khái niệm tĩnh mạch cửa

Tĩnh mạch cửa hình thành từ sự kết hợp của tĩnh mạch mạc treo tràng dưới, mạc treo tràng trên và tĩnh mạch lách. Tĩnh mạch mạc treo tràng dưới đưa máu từ đại tràng trái, trực tràng vào tĩnh mạch cửa qua vị trí hợp lưu của tĩnh mạch lách và tĩnh mạch mạc treo tràng trên. Tĩnh mạch mạc treo tràng trên hình thành ở các nhánh phụ của đầu tụy, đại tràng, ruột non và dạ dày đi qua tĩnh mạch mạc nối phải. Tĩnh mạch lách xuất phát từ rốn lách và hợp lại với tĩnh mạch vị ngắn ở đuôi tụy để tạo thành tĩnh mạch lách chính. 

Hình ảnh chú thích vị trí của tĩnh mạch cửa

1.2. Bệnh tăng áp tĩnh mạch cửa là như thế nào?

Tăng áp tĩnh mạch cửa là tình trạng gia tăng áp lực tưới máu hệ cửa hoặc chênh áp giữa tĩnh mạch cửa và tĩnh mạch gan. Áp lực tĩnh mạch cửa bình thường vào khoảng 5 - 10mmHg. Lưu lượng máu qua tĩnh mạch cửa 1000 - 1200ml/ngày.

Khi áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa vượt quá mức bình thường, máu sẽ phát triển giữa các điểm nối hệ tĩnh mạch cửa với tĩnh mạch chủ.

Tăng kháng lực trong gan ở bệnh lý về gan làm tăng áp lực hệ cửa (PPG > 5mmHg). Tăng áp lực tĩnh mạch cửa do tăng đề kháng với lưu lượng cửa và tăng dòng chảy tĩnh mạch cửa ở bệnh nhân xơ gan gây giãn tĩnh mạch thực quản dạ dày. 

2. Nguyên nhân nào dẫn đến tăng áp tĩnh mạch cửa?

Tăng áp tĩnh mạch cửa là kết quả từ quá trình tăng áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa, xảy ra do:

2.1. Nguyên nhân trước gan

Sự xuất hiện huyết khối trong lòng mạch là nguyên nhân gây tắc nghẽn dòng máu. Khi huyết khối di chuyển vào tĩnh mạch cửa, máu không thể lưu thông qua gan, làm tăng áp lực trong mạch máu. Huyết khối thường hình thành do bệnh lý tăng đông máu, nhiễm trùng vùng bụng, ung thư gan hoặc tụy gây chèn ép tĩnh mạch cửa.

Ngoài ra, lưu lượng máu qua tĩnh mạch cửa cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh lý tại lách hoặc tụy như: viêm tụy, khối u hoặc nang tụy,...

2.2. Nguyên nhân tại gan

Sự xơ hóa mô gan bình thường bằng mô xơ hóa trong bệnh xơ gan không chỉ làm mất chức năng gan mà còn gây cản trở lưu lượng máu qua gan, dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa. 

Bên cạnh đó, bệnh viêm gan mạn tính, đặc biệt là viêm gan B và C, khiến gan bị tổn thương lâu dài, mô gan dần xơ hóa, lưu lượng máu qua gan bị cản trở cũng là nguyên nhân tăng áp tĩnh mạch cửa.

Xơ gan là nguyên nhân thường gặp gây nên tăng áp tĩnh mạch cửa

2.3. Nguyên nhân sau gan

Đông máu cấp, u bướu mạn tính, viêm nhiễm,... làm tĩnh mạch gan bị tắc nghẽn gây nên hội chứng Budd-Chiari. Sự tắc nghẽn tĩnh mạch gan trong hội chứng này làm máu không thể lưu thông ra ngoài gan từ đó làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Các bệnh lý huyết học như tăng tiểu cầu, đa hồng cầu, suy tim phải,... cũng dễ làm ứ máu trong tĩnh mạch gan và tĩnh mạch cửa.

3. Triệu chứng xuất hiện khi mắc bệnh tăng áp lực tĩnh mạch cửa

Hầu hết trường hợp mắc bệnh tăng áp lực tĩnh mạch cửa không xuất hiện triệu chứng cho đến khi bệnh đã biến chứng. Lúc này, người bệnh sẽ có triệu chứng:

- Lách to 

Khi tĩnh mạch cửa bị tắc nghẽn hoặc tăng áp lực, máu không thể lưu thông qua gan nên ứ đọng tại các cơ quan liên quan, trong đó có lách. Lách to thường là dấu hiệu cho thấy bệnh tăng áp tĩnh mạch cửa đang tiến triển.

Lách to khiến người bệnh bị:

+ Đầy bụng, đau ở vùng mạn sườn trái.

+ Khó chịu khi ăn, nặng bụng, chướng bụng.

+ Khi thăm khám bác sĩ sẽ sờ thấy lách sưng to ở dưới xương sườn bên trái.

- Vàng da, vàng mắt

Gặp trong các trường hợp tăng áp lực tĩnh mạch cửa do nguyên nhân tại gan. Do do gan bị tổn thương dẫn tới không thể lọc và chuyển hóa bilirubin hiệu quả nên xảy ra tình trạng tích tụ bilirubin trong cơ thể, người bệnh bị vàng da và vàng mắt. Triệu chứng này có thể xuất hiện cùng cảm giác mệt mỏi, đại tiện phân nhạt màu, nước tiểu sẫm màu,...

- Dễ bị chảy máu

Tăng áp tĩnh mạch cửa là nguyên nhân khiến cho các mạch máu trong cơ thể bị yếu đi và dễ vỡ hơn. Vì thế người bệnh dễ gặp tình trạng chảy máu với biểu hiện xuất huyết dưới da, chảy máu nướu, xuất huyết tiêu hóa,... 

Ngoài ra, tăng áp lực tĩnh mạch của cũng làm giãn tĩnh mạch thành bụng từ rốn đến ngực xuống bẹn, tĩnh mạch nổi rõ dưới da, nhất là khi ngồi.

4. Biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra khi bị tăng áp tĩnh mạch cửa

Bệnh tăng áp tĩnh mạch cửa nếu không được phát hiện và điều trị ngay rất dễ biến chứng suy giảm sức khỏe nghiêm trọng và đe dọa tính mạng người bệnh:

- Xuất huyết tiêu hóa

Người bị tăng áp tĩnh mạch cửa nếu giãn tĩnh mạch thực quản có thể gây vỡ, làm xuất hiện tình trạng chảy máu ồ ạt ra ngoài qua đường miệng (nôn ra máu) hoặc đại tiện phân đen. Chảy máu kéo dài có thể gây sốc, hạ huyết áp và đe dọa tính mạng.

- Cổ trướng

Khi bệnh tăng áp tĩnh mạch cửa tiến triển sẽ gây nên tình trạng cổ trướng với sự tích tụ dịch trong ổ bụng. Cổ trướng khiến người bệnh bị khó thở, đau bụng, sưng to bụng. Trong một số trường hợp, dịch trong bụng có thể bị nhiễm trùng và gây viêm phúc mạc.

- Suy chức năng gan

Tăng áp tĩnh mạch cửa là kết quả từ suy giảm nghiêm trọng chức năng gan. Nếu không điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến suy gan, làm cho gan không thể thực hiện tốt chức năng lọc độc tố, sản xuất protein và mật.

- Lách to 

Áp lực trong tĩnh mạch cửa gia tăng nên máu không thể lưu thông qua gan và dồn vào lách, khiến lách bị sưng to. Điều này khiến người bệnh bị đau dữ dội ở bụng dưới bên trái và tăng nguy cơ xuất huyết nội tạng.

Xuất huyết tiêu hóa là một trong các biến chứng nguy hiểm có thể gặp khi không điều trị sớm tăng áp tĩnh mạch cửa

Những biến chứng do tăng áp tĩnh mạch cửa trên đây đều đe dọa trực tiếp đến sự sống nên cần được bác sĩ chuyên khoa theo dõi chặt chẽ và điều trị tích cực.

Mong rằng những thông tin chia sẻ trên đây đã giúp quý khách hàng thấy được tầm quan trọng của việc phát hiện và điều trị sớm tăng áp tĩnh mạch cửa. Bên cạnh việc khám sức khỏe định kỳ để chủ động phòng ngừa bệnh, ngay khi phát hiện ra triệu chứng bất thường đã được đề cập, người bệnh hãy nhanh chóng tới bác sĩ chuyên khoa thăm khám ngay.

Để được chẩn đoán kịp thời, quý khách hàng có thể liên hệ đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.