1. Một số đặc điểm của cây lá ngón

Lá ngón (ngón vàng, đoạn trường thảo), thuộc họ Mã tiền, tên khoa học là Gelsemium elegans. Ở nước ta, lá ngón có nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc.

Cây lá ngón mọc leo, cành nhẵn và có rãnh dọc. Lá ngón hình trứng hoặc mác, mọc đối, mặt nhẵn bóng, mép nguyên. Hoa và quả của cây lá ngón thường ra vào tháng 9 năm này đến tháng 8 năm sau. Hoa tạo thành cụm ở nách lá. Quả ngón có vỏ dai và cứng, hạt ngón có mép cắt khía.

Có 2 loại cây lá ngón, trong đó:

• Loại ra hoa màu vàng: cực nhiều độc tính.
• Loại ra hoa màu trắng: được người dân xem là loài rau đặc sản.

Hình ảnh lá và hoa của cây lá ngón

2. Thành phần hóa học chính trong lá ngón 

Trong cây lá ngón chứa rất nhiều hoạt chất hóa học như: alkaloid, phenylpropanoid, iridoid, triterpen,... Đặc biệt, chiết xuất từ lá ngón còn có tới gần 100 alkaloid thuộc 6 loại: methyl gelsedine, sarpagine, gelsemine, humantenine, yohimbane và koumine. 

Tùy vào nguồn gốc của từng cây lá ngón mà thành phần hóa học cũng có sự khác nhau.

3. Công dụng của cây lá ngón là gì?

Có nhiều nguồn thông tin khác nhau cho rằng cây lá ngón có những tác dụng sau:

3.1. Loại bỏ khối u

Chiết xuất indole alkaloid từ lá ngón có thể ức chế sự tăng sinh tế bào u trong các mô hình in vitro và in vivo. Đặc biệt, hoạt chất koumine có thể ngăn chặn sự hình thành tế bào mới và kích hoạt quá trình apoptosis (chết theo chương trình) của tế bào.

3.2. Chống viêm, giảm đau

Các hoạt chất trong cây lá ngón, nhất là Alkaloid toàn phần có thể chống viêm và giảm đau do khối u, loét da, viêm khớp dạng thấp và bệnh thần kinh. Trong các nghiên cứu tiền lâm sàng, alkaloid từ lá ngón thể hiện hiệu quả chống viêm rõ rệt, tuy nhiên các tác dụng này chưa được thử nghiệm lâm sàng trên người.

3.3. Cải thiện lo âu và điều hòa miễn dịch

Koumine liều thấp trong cây lá ngón đã được chứng minh trong các nghiên cứu mô hình thí nghiệm là có thể cải thiện các triệu chứng lo âu mà không tác động tiêu cực đến hệ thần kinh. Hoạt chất này làm ức chế sự tăng sinh của các tế bào thần kinh đệm gây suy giảm nhận thức trong bệnh Alzheimer.

Không những thế, lá ngón còn được dùng để chữa bệnh ngoài da như viêm da thần kinh, vảy nến, Lupus ban đỏ hệ thống,... Hoạt chất Koumine từ lá ngón làm ức chế sự tăng sinh của các tế bào biểu mô đồng thời kích thích quá trình sừng hóa biểu bì. 

Hoạt chất từ cây lá ngón có thể hỗ trợ điều trị bệnh vảy nến

3.4. Bảo vệ mạch máu

Các alkaloid toàn phần của lá ngón có tác dụng kích thích quá trình sản xuất hồng cầu và giảm nguy cơ hạ bạch cầu xảy ra trong quá trình hóa trị liệu Cyclophosphamide. Mặt khác, hoạt chất này còn đảo ngược quá trình giảm tiểu cầu, hồng cầu, tế bào máu ngoại vi do hóa trị liệu Cyclophosphamide gây ra để tăng khả năng tạo máu cho cơ thể.

4. Mẹo dân gian chữa bệnh với lá ngón và độc tính nguy hiểm cần thận trọng

Các bài thuốc dân gian vẫn lưu truyền một số mẹo chữa bệnh bằng cây lá ngón. Tuy nhiên, loài cây này chứa lượng độc tính cao nên việc sử dụng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại.

4.1. Một số công dụng chữa bệnh từ cây lá ngón

Trong các bài thuốc dân gian truyền miệng, cây lá ngón được dùng để chữa trị: đinh nhọt, phong hủi, trĩ, nấm da, eczema,... bằng cách nấu nước rửa ngoài hoặc giã cây tươi để đắp. Tuy nhiên, hiện không có chứng minh khoa học nào khẳng định về công dụng đạt được từ những bài thuốc này.

4.2. Độc tính từ lá ngón có thể gây tử vong

Các alkaloid trong cây lá ngón chính là thành phần gây độc chính. Có tới hàng chục đến hơn một trăm alkaloid khác nhau của loài cây này có thể gây độc và nó có mặt trong mọi bộ phận của cây. Trong đó, phần chứa lượng độc tính cao thứ 2 là lá ngón, thường được sử dụng nhiều nhất. Chất độc mạnh nhất là gelsenicine.

Nếu tiêu thụ lá ngón, trước tiên, độc tính sẽ xâm nhập và gây kích thích ở niêm mạc miệng. Khi bị nhiễm độc, nạn nhân sẽ đau rát, bị loét miệng, nuốt đau, cảm thấy khát nước, khô rát họng. Lá ngón đi vào dạ dày sẽ kích thích niêm mạc đường tiêu hoá khiến nạn nhân bị đau quặn bụng, buồn nôn và nôn.

Khi chất độc từ lá ngón xâm nhập vào máu sẽ lập tức gắn kết với các thụ thể thần kinh tại não, làm ức chế dẫn truyền thần kinh ở thân não và tủy sống. Đây chính là lý do khiến cho nạn nhân xuất hiện các cơn co giật mất kiểm soát, tiêu chảy, buồn nôn, thậm chí có thể bị liệt, mù và tử vong.

Người bị ngộ độc do ăn lá ngón thường xuất hiện triệu chứng sau khi ăn từ 5 phút đến 2 giờ. Ban đầu, nạn nhân sẽ xuất hiện triệu chứng bất thường đường hô hấp và tiêu hóa. Trường hợp ăn quá nhiều sẽ xuất hiện biểu hiện bất thường về suy hô hấp và thần kinh trước khi có biểu hiện bất thường đường tiêu hóa.

Triệu chứng ngộ độc nguy hiểm nhất là suy hô hấp. Khi suy hô hấp, nạn nhân có thể tử vong rất nhanh. Ngoài ra, ngộ độc lá ngón cũng có khả năng gây rối loạn chức năng gan, thận, tim,... 

Sử dụng lá ngón dễ dẫn đến tử vong

Như vậy có thể thấy rằng, cây lá ngón rất độc. Với những độc tính đã được nói đến ở trên, người bệnh không sử dụng lá ngón để chữa bệnh dưới bất cứ hình thức nào. Trường hợp phát hiện nạn nhân có dấu hiệu ngộ độc lá ngón, hãy kích thích hầu họng để nạn nhân nôn nhưng cần thận trọng để tránh gây sặc. Nạn nhân cần được đưa đến cơ sở y tế nhanh chóng để cấp cứu ngay.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám sức khỏe có thể liên hệ đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.