1. Bác sĩ trả lời: Dấu ấn khối u là gì?

Dấu ấn khối u là tên gọi chung của các loại chất chỉ điểm có liên quan đến khối u ung thư, bản chất là protein. Dấu ấn khối u có thể được tế bào bình thường sản xuất, tuy nhiên nếu có tế bào ung thư, chúng được cơ thể sản xuất ở mức cao hơn nhiều. Sự tồn tại với nồng độ cao bất thường của dấu ấn khối u trong máu, phân, nước tiểu, mô hoặc dịch cơ thể khác,… gợi ý nguy cơ ung thư hoặc ung thư đang phát triển.

Khối u ung thư xuất hiện làm tăng 1 số loại protein chuyên biệt được gọi là dấu ấn khối u

Thực tế y học thế giới đã tìm ra rất nhiều loại dấu ấn khối u khác nhau, chúng có thể chỉ liên quan đến một hoặc nhiều loại ung thư khác nhau. Các dấu ấn ung thư có ý nghĩa trong sàng lọc, khám và điều trị bệnh đã và đang được sử dụng phổ biến. 

Xét nghiệm các dấu ấn khối u này cung cấp nhiều thông tin bệnh lý ý nghĩ, song cũng có nhược điểm gây khó khăn trong chẩn đoán điều trị như:

• Dấu ấn ung thư tăng trong các bệnh hoặc điều kiện sống không liên quan đến ung thư.

• Người bệnh ung thư có thể không tăng dấu ấn khối u tương ứng.

• Nhiều loại dấu ấn khối u sử dụng liên quan đến nhiều thể ung thư khác nhau gây khó khăn trong chẩn đoán.

Dấu ấn khối u được dùng trong điều trị và theo dõi bệnh ung thư

Với những thông tin cung cấp được, dấu ấn khối u thường cần kết hợp với nhiều thông tin xét nghiệm, tiền sử bệnh và khám lâm sàng khác để có kết luận bệnh chính xác.

2. Ý nghĩa, vai trò của dấu ấn khối u

Trong thăm khám, điều trị ung thư hiện nay, các dấu ấn khối u được sử dụng với nhiều mục đích như:

2.1. Sàng lọc ung thư

Đa số loại dấu ấn khối u được đánh giá độ nhạy và độ đặc hiệu chưa đủ để dùng trong sàng lọc ung thư trong cộng đồng, song có hiệu quả khi sàng lọc ở các đối tượng nguy cơ cao. Tiêu biểu là những người có triệu chứng bệnh, gia đình có tiền sử mắc bệnh hoặc có kết quả khám bất thường.

2.2. Hỗ trợ chẩn đoán ung thư

Đa phần xét nghiệm dựa trên dấu ấn khối u sẽ cung cấp thêm thông tin cùng với các xét nghiệm khác để chẩn đoán và phân biệt bệnh có triệu chứng tương tự. Chỉ số dấu ấn khối u bất thường chưa đủ để khẳng định bệnh lý do độ đặc hiệu chưa đủ.

2.3. Xác định giai đoạn bệnh ung thư

Với một người đã được chẩn đoán ung thư, xét nghiệm kiểm tra mức tăng nồng độ dấu ấn khối u là yếu tố giúp chẩn đoán giai đoạn bệnh tiến triển.

Nồng độ dấu ấn khối u cho biết giai đoạn ung thư tiến triển

2.4. Hỗ trợ tiên lượng bệnh

Kiểm tra dấu ấn khối u là cơ sở để bác sĩ tiên lượng bệnh chính xác hơn.

2.5. Theo dõi, đánh giá hiệu quả điều trị

Đây là một trong những ứng dụng phổ biến nhất của việc theo dấu dấu ấn khối u, giúp theo dõi, đánh giá hiệu quả điều trị, nhất là trong bệnh ung thư tiến triển. Trong điều trị, khi dấu ấn ung thư giảm nghĩa là bệnh nhân đang đáp ứng điều trị tốt, ngược lại cần thay đổi phương pháp hoặc liệu trình điều trị.

Bệnh nhân sau điều trị ung thư sẽ cần tiếp tục theo dõi bằng xét nghiệm kiểm tra dấu ấn khối u. Nếu kết quả nồng độ tăng trở lại, khả năng cao ung thư tái phát và cần tiếp tục điều trị.

Mặc dù không giúp chẩn đoán đặc hiệu, dấu ấn khối u vẫn có ý nghĩa lớn trong cung cấp thông tin bệnh hữu ích giúp chẩn đoán. Vì thế, các xét nghiệm dựa trên dấu ấn khối u vẫn đang được ứng dụng phổ biến giúp con người chống lại căn bệnh ung thư.

3. Các loại dấu ấn khối u phổ biến được dùng hiện nay

Y học đã tìm ra rất nhiều loại dấu ấn khối u, song dựa trên đánh giá hiệu quả trong khám chữa bệnh, chỉ một loại số sau được sử dụng phổ biến:

Dấu ấn khối u AFP dùng trong chẩn đoán điều trị bệnh ung thư gan

3.1. Dấu ấn ung thư gan Alpha -fetoprotein (AFP)

Ngoài xuất hiện ở bệnh nhân ung thư gan, dấu ấn khối u này còn gặp ở các loại khối u tế bào mầm và các bệnh về gan khác. Xét nghiệm AFP dựa trên phân tách mẫu máu của người bệnh, được sử dụng với nhiều mục đích như:

• Chẩn đoán ung thư gan.

• Đánh giá giai đoạn và tiên lượng bệnh.

• Theo dõi đáp ứng điều trị ung thư gan.

3.2. Dấu ấn ung thư biểu mô Beta-hCG

Ngoài là dấu ấn của ung thư biểu mô, nồng độ Beta-hCG trong nước tiểu và máu của người bệnh có thể tăng khi có các khối u tế bào mầm hoặc ở phụ nữ bắt đầu thai kỳ. Ý nghĩa của xét nghiệm này là dùng để đánh giá mức độ bệnh, tiên lượng, giai đoạn và hiệu quả điều trị các loại ung thư này.

3.3. Dấu ấn ung thư B2M (Beta 2-microglobulin)

Dấu ấn ung thư này xuất hiện ở các bệnh bạch cầu cấp dòng lympho, đa u tủy xương và u lympho ác tính, cũng được dùng để tiên lượng hoặc theo dõi điều trị.

Để kiểm tra, dấu ấn ung thư B2M được phân tách trong nước tiểu, máu hoặc từ dịch não tủy.

3.4. Dấu ấn ung thư buồng trứng CA-125

Nồng độ dấu ấn này trong máu sẽ tăng ở các bệnh nhân ung thư buồng trứng, cung cấp thông tin để chẩn đoán, đánh giá hiệu quả điều trị và nguy cơ tái phát, theo dõi sau điều trị.

3.5. Dấu ấn ung thư vú CA 15-3 

Các loại dấu ấn ung thư này cũng xuất hiện và được phân tách từ mẫu máu của người bệnh, đã và đang được áp dụng trong điều trị và theo dõi sau điều trị.

CA 15-3 là dấu ấn ung thư vú

3.6. Dấu ấn ung thư phổi: Cyfra 21-1, NSE

Cyfra 21-1, NSE là dấu ấn giúp chẩn đoán, đánh giá hiệu quả điều trị, theo dõi tiên lượng ung thư phổi.

3.7. Dấu ấn ung thư tuyến tiền liệt PSA

Ung thư tuyến tiền liệt của nam giới sẽ làm tăng nồng độ PSA trong máu, hiệu quả trong điều trị và tiên lượng bệnh.

Ngoài ra, còn có các dấu ấn ung thư khác như: ung thư đại tràng CEA, dạ dày Ca 72-4,...

Qua bài viết này, MEDLATEC đã giúp bạn đọc hiểu rõ dấu ấn khối u là gì, dấu ấn khối u được dùng như thế nào trong chẩn đoán, theo dõi điều trị và sau điều trị ở bệnh nhân ung thư. 

Xét nghiệm dấu ấn khối u và nhiều xét nghiệm khác đang được thực hiện tại MEDLATEC được bệnh nhân tin tưởng, đánh giá cao bởi:

• Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế ISO 15189:2012 và tiêu chuẩn CAP (College of American Pathologists) được cấp chứng chỉ ngày 7/1/2022.

• Đội ngũ y bác sĩ, kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, chuyên môn cao, đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác cũng như tư vấn điều trị nếu kết quả xét nghiệm bất thường.

• Có áp dụng lấy mẫu xét nghiệm tại nhà, trả kết quả tận nơi, giá xét nghiệm tại nhà bằng xét nghiệm tại bệnh viện, chỉ phụ thu thêm 10.000 đồng cho 1 lần lấy mẫu ở 1 địa chỉ.

Nếu có thắc mắc cần tư vấn thêm, hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline 1900 56 56 56.