Số người mắc và tử vong do ung thư tại Việt Nam ngày càng cao 

Mở đầu chương trình hội thảo trực tuyến, PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng điểm qua những thông tin tổng quan về tình hình ung thư gan tại Việt Nam.  

Cụ thể, số ca mắc và tử vong đang ở mức báo động. Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, Việt Nam ghi nhận 180.480 ca mắc mới và 120.184 ca tử vong do ung thư. Việt Nam ở vị trí thứ 20 về tỷ lệ mắc mới tại châu Á và thứ 101 trên toàn cầu. 

Chuyên gia nhấn mạnh, ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) là một dạng đặc biệt của ung thư gan. HCC chiếm tới 90% các trường hợp ung thư gan nguyên phát và thường xảy ra trên nền tảng của bệnh gan mạn tính (CLD) như: nhiễm viêm gan (HBV) hoặc viêm gan C (HCV), viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) hoặc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). 

Tình hình ung thư gan đang ngày càng trở nên báo động 

Điều đáng nói, trên 70% người bệnh ung thư ở Việt Nam phát hiện và điều trị muộn, làm giảm hiệu quả điều trị, tăng chi phí điều trị. Đây là một gánh nặng lớn đối với cả gia đình bệnh nhân cũng như hệ thống y tế quốc gia.  

Bên cạnh đó, sự nguy hiểm của ung thư gan không chỉ nằm ở tốc độ phát triển nhanh chóng khối u mà còn ở khả năng di căn sang các cơ quan khác. Thực trạng này đặt ra thách thức lớn cho ngành y tế trong việc tìm ra các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. 

Chẩn đoán hình ảnh - phương tiện đóng vai trò then chốt trong chẩn đoán ung thư gan  

Gần đây, với sự phát triển và hỗ trợ của khoa học công nghệ, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, các phương tiện chẩn đoán hình ảnh đang ngày càng khẳng định vai trò không thể thiếu trong sàng lọc, chẩn đoán sớm, theo dõi và điều trị bệnh lý ung thư gan, cụ thể như sau:  

• Tầm soát phát hiện sớm: Tầm soát sàng lọc trong cộng đồng; chẩn đoán sớm ung thư; 
• Chẩn đoán chính xác: Đánh giá chính xác tổn thương, các thông tin về thành phần, kích thước, mức độ xâm lấn, phân loại giai đoạn; 
• Theo dõi: Giám sát quá trình điều trị; phân loại giai đoạn sau điều trị; theo dõi và phát hiện tái phát.  

Theo đó, chuyên gia nêu bật những ý nghĩa của từng kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh trong chẩn đoán ung thư gan bao gồm:  

1/ Siêu âm:  

Với độ nhạy khoảng 68-78%, siêu âm gan là phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhất hiện nay được lựa chọn để tầm soát ung thư gan. Siêu âm có thể phát hiện được những khối u khi còn rất nhỏ: 0,5-1cm, kèm những bệnh lý như xơ gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Siêu âm gan thực hiện đơn giản, không gây hại đến sức khỏe và tiết kiệm chi phí.  

2/ Cắt lớp vi tính (CT):  

CT sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể. Chụp CT bụng cung cấp thông tin cụ thể về kích thước, hình dạng, vị trí của khối u gan, tình trạng hạch cũng như các mạch máu lân cận. CT có giá trị chẩn đoán sớm, 94% phát hiện được những khối u có đường kính >3 cm. Ngoài ra, chụp CT cũng được sử dụng để hướng dẫn sinh thiết chính xác vào khối u nghi ngờ và đánh giá tổn thương di căn đến các cơ quan khác. 

3/ Cộng hưởng từ (MRI):  

Giống như chụp CT, MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về các mô mềm trong cơ thể. Nhưng MRI sử dụng sóng radio và từ trường thay vì tia X. Chụp MRI đánh giá tính chất khối u gan rất tốt, độ chẩn đoán chính xác cao (đạt tỷ lệ chẩn đoán chính xác 97,5% với các u>2 cm). Ngoài ra, phim chụp MRI còn đánh giá được huyết khối trong mạch máu và cũng giúp phát hiện được những tổn thương di căn ngoài gan. 

Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong quá trình chẩn đoán ung thư gan 

Vậy câu hỏi đặt ra, phương pháp nào sẽ được chỉ định trong từng trường hợp? Chuyên gia cho biết, MRI có sử dụng thuốc gadoxetic acid nên độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất, có thể là phương pháp tối ưu duy nhất trong chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào gan. Tuy nhiên, cần có các tiêu chuẩn tham chiếu nghiêm ngặt hơn để so sánh hiệu suất của các kỹ thuật này và cân nhắc chỉ định trong từng trường hợp bệnh nhân cụ thể.  

Chẩn đoán hình ảnh song hành cùng các dấu ấn sinh học trong chẩn đoán ung thư gan 

Ngày nay, với sự phát triển không ngừng của kỹ thuật sinh học phân tử, đã phát hiện nhiều dấu ấn ung thư (tumor marker) góp phần chẩn đoán, chẩn đoán phân biệt, phát hiện sớm và theo dõi hiệu quả điều trị ung thư biểu mô tế bào gan. 

PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng liệt kê một số dấu ấn sinh học với độ nhạy và độ đặc hiệu khác nhau được ứng dụng trong đoán đoán ung thư gan bao gồm: AFP, AFP-L3, DCP, GPC3, GP 73, miRNA, cfDNA. 

Chuyên gia nhấn mạnh: “Các phương tiện chẩn đoán không đi đơn độc mà cần kết hợp với các dấu ấn sinh học để mang lại cái nhìn toàn diện và đi đến chẩn đoán chính xác nhất về tình trạng bệnh lý ung thư gan”.  

Để minh chứng cho vai trò của việc kết hợp giữa chẩn đoán hình ảnh và các dấu ấn sinh học, chuyên gia đưa ra những ca bệnh cụ thể kèm theo phân tích chi tiết, để mang đến cho y bác sĩ tham dự những kiến thức cập nhật cũng như kinh nghiệm xử trí trong thực hành lâm sàng.  

Tầm soát ung thư gan - khuyến cáo và hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia  

Từ đây, những khuyến cáo giá trị được chuyên gia đưa ra về đối tượng cần thực hiện tầm soát ung thư gan định kỳ, bao gồm:  

1/ Nhóm đối tượng nguy cơ cao:  

• Các trường hợp nhiễm viêm gan B mạn và viêm gan C mạn chưa điều trị;
• Đối tượng đang điều trị và đã ngưng điều trị bằng thuốc kháng virus;
• Các trường hợp xơ gan không liên quan đến nhiễm virus viêm gan như xơ gan do rượu. 

2/ Nhóm đối tượng nguy cơ rất cao:  

• Các trường hợp xơ gan có liên quan đến viêm gan do virus (viêm gan virus B, viêm gan virus C).
• Chiến lược tầm soát được hướng dẫn cụ thể như sau: 
• Tần suất tầm soát là mỗi 6 tháng đối với nhóm nguy cơ cao và mỗi 3 tháng đối với nhóm nguy cơ rất cao;
• Tầm soát bằng siêu âm bụng và xét nghiệm phối hợp các chỉ dấu sinh học AFP, AFP-L3, PIVKA II;
• Nếu phát hiện có tổn thương nghi ngờ ung thư biểu mô tế bào gan và/ hoặc giá trị các chỉ dấu sinh học tăng thì nên chụp CT scan bụng có cản quang, hoặc chụp MRI bụng có tương phản từ. 

Chẩn đoán ung thư gan là một quá trình phức tạp, đòi hỏi tính chính xác cao với sự phối hợp của nhiều kỹ thuật, trong đó các phương tiện chẩn đoán hình ảnh phát huy ưu thế vượt trội trong việc tầm soát phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và theo dõi điều trị bệnh lý nguy hiểm này.  

Đối tượng có nguy cơ cần chủ động thực hiện tầm soát định kỳ 

Sau khoảng thời gian làm việc khẩn trương, nghiêm túc, các kiến thức chuyên sâu được PGS.TS Nguyễn Quốc Dũng trình bày trong khuôn khổ hội thảo hứa hẹn giúp y bác sĩ đồng nghiệp cập nhật những thông tin chuyên môn bổ ích, ứng dụng trong quá trình chẩn đoán ung thư gan nói riêng và chăm sóc sức khỏe người dân nói chung.