1. Đại cương về hen phế quản ở trẻ 

Hen phế quản ở trẻ là tình trạng đường thở và phổi của trẻ bị viêm khi có các tác nhân gây dị ứng xâm nhập, ví dụ như bị cảm lạnh, hít phải phấn hoa, lông thú cưng hoặc mắc phải bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác. 

Trẻ em khi bị hen phế quản thường gặp phải những triệu chứng khó chịu, gây cản trở đến quá trình học tập, vui chơi, sinh hoạt, vận động và cả giấc ngủ. Nhiều trường hợp trẻ bị hen suyễn nếu không được kiểm soát và quản lý tốt có thể dẫn tới các cơn hen cấp tính vô cùng nguy hiểm. 

Phế quản bình thường và phế quản ở trẻ bị hen suyễn

Tương tự như người lớn, hen phế quản ở trẻ cũng có các biểu hiện khó chịu nhưng nguy cơ biến chứng sẽ cao hơn. Có thể nói đây là dạng bệnh lý khiến tỷ lệ nhập viện cấp cứu của trẻ tăng cao. Bệnh không có thuốc điều trị khỏi hoàn toàn nên các triệu chứng vẫn sẽ tiếp diễn thậm chí là còn tăng nặng hơn cho tới khi trưởng thành.

2. Nguyên nhân và triệu chứng hen phế quản ở trẻ 

2.1. Nguyên nhân gây bệnh

Hiện vẫn chưa biết rõ căn nguyên dẫn đến bệnh hen phế quản ở trẻ là gì. Dưới đây là một số yếu tố làm tăng các triệu chứng của bệnh:

• Cha mẹ của trẻ cũng bị mắc bệnh hen suyễn;

• Cơ địa dễ bị dị ứng;

• Mắc phải bệnh nhiễm trùng hô hấp;

• Tiếp xúc với các dị nguyên gây kích ứng như: khói thuốc lá, không khí ô nhiễm, lông hoặc vảy da thú cưng, mạt bụi, nấm mốc, phấn hoa, nước hoa, thời tiết thay đổi, hoạt động thể chất hoặc không khí lạnh.

2.2. Triệu chứng trẻ thường gặp phải

Dưới đây là một số biểu hiện hay gặp ở trẻ bị hen suyễn (hen phế quản):

• Trẻ hay bị khó thở, có tiếng khò khè hoặc tiếng rít khi thở ra;

• Biểu hiện ho thường gia tăng nhất là khi trẻ đang ngủ, trẻ bị nhiễm virus, khi vận động gắng sức hoặc bị nhiễm lạnh;

• Tức ngực;

• Bị viêm phế quản hoặc chậm hồi phục sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp;

• Ngủ kém, mệt mỏi, khó tập trung khi học tập và vận động.

Trẻ có cơ địa dễ bị dị ứng với các tác nhân từ môi trường là đối tượng dễ bị hen phế quản

Tùy thuộc vào cơ địa của từng trẻ mà biểu hiện hen suyễn có thể tốt lên hoặc xấu đi theo thời gian. Đôi khi trẻ chỉ có duy nhất  một triệu chứng là tức ngực hoặc ho lâu ngày dai dẳng. Tuy nhiên để nhận biết chính xác các dấu hiệu này có phải là triệu chứng của bệnh hen suyễn hay không thì cần đưa trẻ đi khám  bởi vì có thể nhầm lẫn với các bệnh lý khác về đường hô hấp.

3. Các phương pháp giúp điều trị hen phế quản ở trẻ

Phụ thuộc vào tính nghiêm trọng của bệnh, mục tiêu điều trị sẽ tập trung vào việc kiểm soát và quản lý tốt các triệu chứng hen suyễn. 

Ở những trẻ nhỏ dưới 3 tuổi với biểu hiện hen suyễn nhẹ, bác sĩ sẽ chưa cho trẻ dùng đến thuốc ngay mà tiếp tục theo dõi. Điều này là bởi vì thuốc hen suyễn vẫn chưa được chứng minh là an toàn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên đối với trẻ sơ sinh hoặc những trẻ mới biết đi xuất hiện các cơn hen gây khó thở, thở khò khè nghiêm trọng thì sẽ cho trẻ dùng thử thuốc và tiếp tục theo dõi đánh giá.

3.1. Thuốc kiểm soát cơn hen dài hạn

Đây là những loại thuốc giúp kiểm soát và phòng ngừa triệu chứng viêm đường thở ở trẻ. Thuốc này đa phần sẽ được dùng hàng ngày, bao gồm những loại như sau:

• Corticosteroid dạng hít: gồm có budesonide (Pulmicort Flexhaler),  fluticasone (Flixotide HFA), ciclesonide (Alvesco), mometasone (Asmanex HFA), beclomethasone (Qvar Redihaler). Trẻ sẽ cần được cho sử dụng các thuốc này trong khoảng thời gian từ vài ngày cho đến vài tuần trước khi bệnh thuyên chuyển. Mặc dù những thuốc này có tác dụng phụ đối với sự phát triển của trẻ nhưng tác động này cũng không đáng kể. Do đó bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn dùng thuốc khi ích lợi lớn hơn rủi ro;

• Thuốc điều chỉnh Leukotriene: giúp giảm thiểu triệu chứng hen suyễn trong vòng 24 giờ, bao gồm zafirlukast (Accolate), montelukast (Singulair) và zileuton (Zyflo);

• Thuốc dạng hít phối hợp: trong các thuốc này có chứa một lượng corticosteroid dạng hít kết hợp cùng chất chủ vận beta có tác dụng lâu (LABA), gồm formoterol (Symbicort) và budesonide, fluticasone và salmeterol (Seretide HFA), fluticasone và vilanterol (Breo Ellipta), formoterol (Dulera) và mometasone. Đôi khi các thuốc LABA nếu dùng kéo dài có thể khiến cơn hen trở nên nghiêm trọng hơn, do đó chúng luôn phải được dùng song song với corticosteroid.  Chỉ dùng thuốc trong trường hợp bệnh nhân không đáp ứng tốt với các loại thuốc khác;

• Thuốc điều hòa miễn dịch: gồm các thuốc như dupilumab, Mepolizumab và benralizumab thường được dùng cho những trẻ trên 12 tuổi bị hen phế quản với triệu chứng bạch cầu eosin tăng mạnh. Trẻ từ 6 tuổi trở lên được xem xét cho dùng Omalizumab trong trường hợp bị hen phế quản dị ứng mức độ từ trung bình đến nặng;

• Theophylline: được bào chế theo dạng viên dùng hàng ngày có tác dụng hỗ trợ làm thông thoáng và giãn cơ đường thở, thường được kết hợp cùng steroid dạng hít. Trẻ sẽ phải xét nghiệm máu định kỳ nếu dùng thuốc này.

3.2. Thuốc cắt cơn

Công dụng chính của loại thuốc cắt cơn hen là làm giảm triệu chứng phù nề đường thở của trẻ trong thời gian ngắn, thường được dùng trong trường hợp cấp cứu, ở những trẻ có cơn hen suyễn cấp tính hoặc trước khi vận động mạnh hay tập thể dục. Những thuốc cắt cơn đó là:

• Corticosteroid đường tiêm tĩnh mạch và dạng uống: dùng cho những trẻ bị hen suyễn nặng gây viêm đường thở, gồm methylprednisolone và prednisone. Nếu sử dụng lâu dài những thuốc này sẽ gây nên tác dụng phụ nghiêm trọng nên chỉ được khuyến cáo dùng trong ngắn hạn;

• Thuốc chủ vận beta tác dụng ngắn:  là thuốc giãn phế quản dạng hít giúp giảm triệu chứng hen suyễn nhanh chóng, gồm levalbuterol (Xopenex HFA) và salbutamol (Ventolin HFA). Chỉ sau một vài phút sử dụng thuốc sẽ phát huy hiệu quả và tác dụng có thể kéo dài đến vài giờ.

Để điều trị hen phế quản ở trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc phù hợp 

Lưu ý: Thuốc điều trị hen phế quản ở trẻ phải được dùng theo đơn thuốc và hướng dẫn từ bác sĩ chuyên khoa. Các bậc phụ huynh không được tự ý cho trẻ sử dụng trong bất kỳ hoàn cảnh nào vì sẽ dễ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm do tác dụng phụ của thuốc gây ra.

Ngoài việc dùng thuốc, để giúp trẻ phòng ngừa bệnh hen suyễn thì các bậc cha mẹ nên:

• Hạn chế cho trẻ ra ngoài nô đùa khi giao mùa hoặc thời tiết trở lạnh;

• Nếu cần phải đi ra ngoài thì hãy cho trẻ mang khẩu trang. Nếu mùa lạnh thì phòng bị khăn, mũ, quần áo ấm để trẻ không bị cảm lạnh;

• Trẻ nên uống nước ấm để hạn chế nguy cơ bị kích ứng đường thở. Đồng thời việc bổ sung đủ nước cho cơ thể sẽ giúp làm loãng và loại bỏ dịch nhầy đường hô hấp;

• Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, chăn màn, hút bụi và dùng máy lọc không khí trong không gian sống để loại bớt mạt bụi gây dị ứng;

• Nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường cảnh báo bệnh hen phế quản, cha mẹ cần đưa bé đi khám ngay. 

Trên đây là những thông tin cơ bản về bệnh hen phế quản ở trẻ. Trong trường hợp các bậc phụ huynh đang có nhu  cầu thăm khám bệnh hen phế quản cho bé và cần được tư vấn chi tiết hơn, hãy liên hệ đến Chuyên khoa Hô hấp - Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để tổng đài viên hỗ trợ đặt lịch khám và giải đáp các thắc mắc liên quan.