1. Đại cương về cây khôi

1.1. Vùng phân bố của cây khôi

Cây khôi có tên khoa học là Folium Ardisiae thuộc giống thực vật nhỏ, chiều cao trung bình từ 1,5 - 2m. Cây mọc thẳng đứng, thân cây bên ngoài màu xanh còn bên trong rỗng xốp, cực ít phân nhánh hoặc không phân nhánh. Cây khôi rấy thích mọc ở những nơi có bóng râm, trong rừng rậm hoặc dưới tán lá của những cây khác cao to hơn.

Tại Việt Nam, cây khôi mọc hoang dại và phân bố chủ yếu ở các khu rừng rậm miền thượng du ở các tỉnh như Quảng Ninh, Ninh Bình, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Lào Cai, Nghệ An, Thanh Hoá. Quảng Nam, Quảng Trị, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế,...

Lá khôi có kích thước khá to

1.2. Đặc điểm hình thái

Lá khôi mọc tập trung dần về phía ngọn và sắp xếp so le nhau. Tiết diện của lá khá lớn, dài từ 25 - 40cm, chiều rộng khoảng 6 - 10cm. Phủ trên phiến lá là màu xanh lục hoặc màu tía, mặt trên nổi rõ gân lá, viền lá nguyên vẹn không cắt xẻ.

Cây khôi được chia thành 2 loại đó là khôi tía (còn gọi là khôi nhung) và khôi trắng. Cả 2 loại này đều có chung công dụng dược lý là điều trị bệnh viêm dạ dày rất hiệu quả. Điểm khác biệt là lá khôi tía có màu tím và lông nhỏ mịn ở mặt dưới, mặt trên là màu xanh. Trong khi lá khôi trắng đều có màu xanh ở hai mặt và không có lông.

Hoa của cây khôi có kích thước khá nhỏ, mọc theo thành chùm với độ dài từ 10 - 15cm. Quả khôi mọng, chuyển sang màu đỏ khi chín. Tháng 5 - 7 là thời điểm cây đơm bông, sau đó kết trái vào tháng 7 - 9.

1.3. Thu hái, chế biến và bảo quản dược liệu

Lá khôi thường được thu hoạch vào tháng 8 - 9 khi cây đã đơm trái. Người ta sẽ lựa chọn những lá lành lặn, to khỏe và không bị sâu bệnh. Sau khi thu hoạch, rửa sạch lá khôi rồi đem phơi nắng cho đến khi mềm lại, ủ lá trong bóng râm. Ngoài ra bạn có thể đem lá sao lên khi dùng.

Tương tự như những dược liệu khác để đảm bảo tính chất dược lý của lá khôi, nên bảo quản lá ở nơi sạch sẽ, thoáng mát, khô ráo.

2. Lá khôi và những lợi ích đối với sức khỏe

Lá khôi chứa 2 thành phần dưỡng chất chính như sau:

• Glycoside: hoạt chất này có khả năng bảo vệ sức khỏe tim mạch, đồng thời nó còn hỗ trợ cải thiện trí nhớ và hạn chế tình trạng suy nhược thần kinh;

• Tanin: hàm lượng Tanin dồi dào chứa trong lá khôi có tác dụng làm chậm quá trình oxy hóa diễn ra trong tế bào, ức chế sự hình thành và phát triển của các tế bào ung thư.

Ngoài 2 thành phần này, lá khôi còn chứa nhiều khoáng chất và vitamin cần thiết khác.

2.1. Lá khôi trong Y học Cổ truyền

Theo ghi nhận của các tài liệu Đông y, lá Khôi được coi là một loại dược liệu rất có lợi trong việc:

• Điều trị bệnh đau dạ dày;

• Cải thiện triệu chứng đau rát họng, viêm họng;

• Thanh nhiệt, giải độc, làm mát cơ thể;

• Điều trị các bệnh về da và giảm tình trạng dị ứng, nổi mề đay, bệnh viêm loét, ghẻ lở ngoài da;

• Lá khôi còn được thêm vào các bài thuốc chữa bệnh thấp khớp.

Lá khôi tía

2.2. Lợi ích của lá khôi trong Y học hiện đại

Ngoài những ích lợi nêu trên, theo nghiên cứu của Y học hiện đại thì lá khôi còn có những công dụng sau:

• Cải thiện hệ tiêu hóa: nếu như bạn thường xuyên bị khó tiêu, đầy chướng bụng, ăn uống kém ngon miệng, khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng bị suy giảm thì có thể sử dụng lá khôi để điều trị;

• Hỗ trợ điều trị các vấn đề về dạ dày: một trong số những tác dụng điển hình nhất của lá khôi đó chính là giúp cải thiện các triệu chứng khó chịu của bệnh dạ dày. Những hoạt chất chứa trong lá khôi có khả năng kiểm soát lượng axit trong dịch vị dạ dày, nhờ vậy làm giảm các cơn đau do viêm loét dạ dày gây ra;

• Giải tỏa âu lo, căng thẳng: những người hay gặp phải các vấn đề như suy nhược thần kinh, thường xuyên phải chịu áp lực, căng thẳng, chất lượng giấc ngủ thấp, trí nhớ kém có thể dùng lá khôi để khắc phục những tình trạng này;

• Tiêu diệt vi khuẩn HP: nguyên nhân hàng đầu gây viêm loét dạ dày chính là sự xâm nhập của vi khuẩn HP. Tuy nhiên nếu sử dụng lá khôi với liều lượng hợp lý sẽ giúp chống lại loại vi khuẩn này, phòng ngừa tình trạng oxy hóa, khôi phục chức năng của dạ dày và hạn chế nguy cơ hình thành khối u;

• Thúc đẩy quá trình làm lành vết thương: nhờ đặc tính chống viêm, kháng khuẩn, lá khôi được dùng rất nhiều trong việc phòng ngừa và hạn chế nguy cơ nhiễm trùng ở những vùng da có vết thương hở. Đặc biệt những hoạt chất do lá khôi tiết ra còn có khả năng làm lành sẹo nhanh chóng.

3. Những lưu ý khi sử dụng lá khôi

Theo một số ghi chép trong tài liệu nghiên cứu Đông y, nếu sử dụng lá khôi để chữa bệnh lý về dạ dày, các nhà khoa học nhận ra rằng: triệu chứng viêm dạ dày sẽ thuyên giảm đáng kể khi dùng lá khôi với liều lượng từ 100g trở xuống, người bệnh ăn ngon, ngủ tốt. Tuy nhiên nếu tăng lên đến 250g/ngày thì sẽ khiến cho người bệnh có các triệu chứng như da xanh tái, cơ thể uể oải, mệt mỏi. Vì vậy khi dùng lá khôi trong điều trị bệnh cần hết sức lưu ý đến liều lượng phù hợp.

Lá khôi thường được phơi khô để dùng làm thuốc

Như vậy có thể nói rằng lá khôi không chỉ là một loài thực vật đơn thuần mà còn là một loại dược liệu có thể hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề bệnh lý khác nhau, trong đó nổi bật nhất là công năng chữa bệnh viêm dạ dày. Nhưng để đảm bảo được hiệu quả cũng như phòng ngừa nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn, bệnh nhân khi dùng lá khôi nên có sự tư vấn kỹ lưỡng từ thầy thuốc Đông y, kết hợp với đó là xây dựng cho mình một lối sống sinh hoạt, chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh.