1. Tác nhân gây viêm màng não ở trẻ sơ sinh

Viêm màng não ở trẻ sơ sinh xảy ra khi các loài vi khuẩn xâm nhập được vào màng nhện và màng nuôi, hay còn gọi là màng não tủy mềm, gây ra nhiều triệu chứng nặng nề và phức tạp ở trẻ.

Hình ảnh minh họa màng não bình thường và màng não viêm

Một số chủng vi khuẩn là tác nhân gây bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh như: 

Vi khuẩn gram dương

• Shigella: còn có tên gọi khác là lỵ trực khuẩn, khiến trẻ bị tiêu chảy kéo dài có lẫn máu nhầy. Trẻ còn có thể mắc hội chứng nhiễm khuẩn và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nếu không được can thiệp kịp thời.

• Tụ cầu: thường gây tổn thương và nhiễm khuẩn trên da, biểu hiện qua các vết mụn nhọt, chốc lở, ổ áp-xe,… Nếu tình trạng kéo dài, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây ra những biến chứng nặng hơn.

• Salmonella: chịu trách nhiệm trong nhiều ca ngộ độc thực phẩm và là nguyên nhân gây bệnh sốt thương hàn. Ngoài ra, salmonella còn có thể phát triển mạnh nếu hệ miễn dịch của cơ thể yếu ớt, nhất là đối với trẻ sơ sinh

• Listeria monocytogenes: gây ra các những loại bệnh nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết,… ở cả trẻ sơ sinh và người lớn nhưng chủ yếu gặp ở trẻ sơ sinh.

• Streptococcus B: hay còn gọi là liên cầu khuẩn nhóm B, trẻ sơ sinh lây nhiễm thường có tỷ lệ tử vong cao hoặc để lại biến chứng và thương tật vĩnh viễn như liên quan đến tâm thần, trí tuệ, các cơ quan vận động,…

Vi khuẩn tụ cầu khi soi dưới kính hiển vi

Vi khuẩn gram âm

• E. Coli: là một loại vi khuẩn sinh dưỡng trong bộ máy tiêu hóa của cơ thể và có một số vai trò nhất định. Tuy nhiên, khi sự tăng trưởng trở nên mất kiểm soát có thể gây nên một số bệnh lý nhiễm khuẩn, bao gồm cả viêm màng não ở trẻ sơ sinh.

• Proteus vulgaris: ngoài những căn bệnh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, loại vi khuẩn này còn là một trong những tác nhân gây bệnh viêm màng não ở trẻ.

• Pseudomonas aeruginosa: khi xâm nhập vào cơ thể con người, chúng có thể gây ra rất nhiều bệnh lý như nhiễm khuẩn tiết niệu, nhiễm trùng máu, viêm màng trong tim, viêm màng não,… Với bệnh nhiễm trùng máu và viêm màng não, bệnh nhi thường có tỷ lệ tử vong rất cao.

• Neisseria meningitidis: Có thể gây viêm ở bất cứ nơi nào trên cơ thể như da, đường tiêu hóa, đường hô hấp. Nếu không kịp thời phát hiện và điều trị, nó sẽ lan truyền qua máu tới hệ thần kinh và gây ra viêm màng não.

2. Làm thế nào để nhận biết các dấu hiệu bất thường

Viêm màng não ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện thứ phát sau nhiễm trùng huyết. Đồng thời, các triệu chứng bệnh không biểu hiện rõ rệt, thường dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trẻ cần được làm các xét nghiệm và áp dụng các biện pháp can thiệp kịp thời nếu có những dấu hiệu sau:

• Ở trẻ sơ sinh thường bỏ bú, thở rên, thở không đều hoặc có cơn ngưng thở, giảm trương lực cơ, mất các phản xạ sơ sinh, co giật.

• Sốt: trẻ có thể bị sốt cao từ từ hoặc đột ngột, trong cơn sốt có thể kèm theo co giật, động kinh. Trong diễn biến này nếu không được chữa trị thời trẻ có thể tử vong. Một số trẻ khác mắc bệnh nhưng cũng có thể bị hạ thân nhiệt. 

• Thóp phồng: quan sát và sờ phần thóp ở đầu trẻ, cần lưu ý nếu thóp phập phồng hoặc căng phồng vì đó có thấy dấu hiệu của viêm màng não.

• Rối loạn ý thức: trẻ nằm trong tình trạng dễ bị kích thích, quấy khóc, khó chịu,… hoặc ngủ li bì khó đánh thức, vận động kém, không thích bế,...

• Dinh dưỡng: trẻ có thể bỏ bú, không chịu bú, bú kém, hay bị nôn trớ.

• Xuất huyết: một số trẻ có thể có triệu chứng chảy máu cam hoặc các mảng xuất huyết dưới da xuất hiện từ từ hay đột ngột,…

Một số triệu chứng cảnh báo ở trẻ

Để được chẩn đoán chính xác hơn, trẻ có thể sẽ được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm như sau:

• Xét nghiệm máu: trẻ sẽ được lấy máu để tiến hành xem xét các thành phần có vấn đề gì bất thường không. Đồng thời, mẫu máu cũng có thể thực hiện nuôi cấy để tìm hiểu loại vi khuẩn gây bệnh là gì.

• Thăm dò cơ quan bị tổn thương: ví dụ như ổ viêm tồn tại ở phổi (viêm phổi), trẻ sẽ được chụp X - quang phổi để xác định vị trí cần can thiệp. Nếu trẻ bị viêm xoang, viêm tai giữa,… bác sĩ sẽ thăm khám hoặc làm sinh thiết vùng cơ quan bị tổn thương để thực hiện chẩn đoán.

• Xét nghiệm dịch não tủy: phương pháp này sẽ được đích thân bác sĩ thực hiện để tìm kiếm tác nhân chính gây bệnh, đồng thời theo dõi sự nhạy cảm của vi khuẩn đối với thuốc kháng sinh.

• Một số phương pháp khác: chụp cắt lớp vi tính, chụp MRI,…

3. Giúp trẻ phòng ngừa bệnh hiệu quả bằng cách nào?

Bệnh viêm màng não ở trẻ sơ sinh hiện nay vẫn được coi là một bệnh nặng ngoài việc có tỷ lệ tử vong cao, còn có một phần nguyên nhân từ tình trạng kháng kháng sinh của các loại vi khuẩn và virus. Để giúp trẻ phòng ngừa viêm màng não từ sớm, bạn nên áp dụng một số lời khuyên sau:

• Dinh dưỡng: để có một hệ miễn dịch khỏe mạnh cần cho trẻ bú mẹ càng sớm càng tốt, thường khoảng sau sinh từ 30 phút đến 1 giờ, trẻ cần bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và kéo dài từ 18 - 24 tháng hoặc lâu hơn, sau 6 tháng trẻ có thể ăn dặm bổ sung.

• Tiêm chủng: mẹ bầu cần được theo dõi và thực hiện tiêm chủng đầy đủ theo chỉ định, hoặc thực hiện các biện pháp an toàn nếu mẹ từng có tiền sử hay mắc các bệnh có nguy cơ lây nhiễm, đảm bảo trẻ không bị mắc bệnh từ mẹ. Ngoài ra, bé cũng cần được tiêm phòng đầy đủ theo lịch tiêm chủng.

• Vệ sinh: giữ vệ sinh sạch sẽ cho bé, kể cả các vật dụng hằng ngày như đồ chơi, bình sữa, khăn, áo quần,… đồng thời giữ sạch sẽ môi trường xung quanh bé như phòng ngủ, sân vườn,… để tránh nguy cơ tiếp xúc với vi khuẩn.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: nên đưa bé đến các cơ sở y tế uy tín để thăm khám định kỳ, hoặc ngay khi phát hiện có dấu hiệu nghi ngờ để có thể kịp thời ngăn chặn các diễn biến xấu của bệnh nếu có.

Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng giúp hệ miễn dịch của bé luôn khỏe mạnh

Để giúp phòng ngừa hiệu quả bệnh viêm màng não ở trẻ sơ sinh, bạn cần nắm vững những kiến thức căn bản và luôn cẩn trọng với tình trạng sức khỏe của bé. Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC tự hào là đơn vị uy tín có thể giúp bạn chăm sóc sức khỏe trẻ hiệu quả và an toàn nhất. Liên hệ 1900.56.56.56 để được tư vấn mọi thông tin liên quan.