1. Một số đặc điểm sinh học của cây nhân trần

Nhân trần được biết đến với tên gọi khác là chè cát, hoắc hương núi, chè nội,... Đây là loài cây thân thảo mọc hoang, ưa sáng, ưa ẩm và hay mọc lẫn với các cây cỏ thấp, cây bụi nhỏ ven rừng.

Chiều cao tối đa của cây nhân trần khoảng 40 - 100cm. Thân cây tròn, cứng và có nhiều lông. Thân và lá cây có mùi thơm. Lá nhân trần hình trái xoan, mọc đối, dài khoảng 4 - 6cm, hơi tù hoặc nhọn ở đầu, cả hai mặt lá đều có lông.

Cây nhân trần

Hoa nhân trần mọc thành cụm ở đầu cành, dài khoảng 30cm. Đây là loài hoa có màu lam tím và đài hình chuông xẻ thành 5 răng, thùy ngoài hình mác dài rộng, thùy trong hẹp. Quả nhân trần hình trứng, dài bằng với đài hoa, bên trong có nhiều hạt nhỏ.

2. Cây nhân trần có tác dụng gì cho sức khỏe?

2.1. Thành phần, thu hái và bào chế dược liệu nhân trần

Các nghiên cứu về dược liệu nhân trần chỉ ra rằng toàn thân cây chứa khoảng 1% tinh dầu với thành phần chủ yếu là paracymen, pinen, limonen, cineol và anethol. Ngoài ra, đây còn là dược liệu chứa hàm lượng lớn chất chống oxy hóa polyphenol, flavonoid và coumarin.

Toàn bộ phần phía trên mặt đất của cây nhân trần đều có thể sử dụng làm dược liệu, thu hái chủ yếu vào mùa hè - thời điểm cây đang ra hoa sau đó đem thái nhỏ, sấy hoặc phơi khô, cất nơi khô mát để dùng quanh năm.

2.2. Một số tác dụng của dược liệu nhân trần

Trên phương diện dược liệu nhân trần có tác dụng gì? Điều này phải kể đến một số công dụng nổi bật như:

- Theo y học hiện đại:

Việc sử dụng nhân trần có thể mang lại nhiều lợi ích:

+ Hỗ trợ trong trị bệnh viêm gan cấp

Viêm gan cấp gây ra bởi virus làm ảnh hưởng đến chức năng gan và xuất hiện các triệu chứng: chán ăn, vàng da, đầy bụng, khó tiêu,... Dùng nhân trần trong đợt viêm gan virus cấp có thể giúp cải thiện triệu chứng của bệnh.

Có được công dụng này là do nhân trần có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn mạnh và tăng cường chức năng thải độc cho gan.

+ Hỗ trợ trị viêm túi mật

Việc sử dụng nhân trần sẽ giúp tăng tiết mật ở người bị viêm túi mật. Trong nước sắc từ dược liệu nhân trần có dimethoxycoumarin với công dụng lợi mật và giảm trương lực cơ vòng Oddi, nhờ đó mà khi vào cơ thể sẽ làm tăng khả năng bài tiết cho mật và tránh được tắc mật.

+ Ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn

Nước sắc nhân trần có thể ức chế sự phát triển của trực khuẩn bạch hầu, vi khuẩn lao, thương hàn, trực khuẩn mủ xanh, E.coli, tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ, virus cúm,...

+ Tác dụng khác: hạ lipid máu, hạ huyết áp; chữa trị mẩn ngứa, mụn nhọt trên da, nấm da, loét miệng do nhiệt,...

- Theo y học cổ truyền

Y học cổ truyền quan niệm nhân trần là dược liệu có tính hơi hàn, vị đắng, can đởm, quy kinh tỳ. Vậy nhân trần có tác dụng gì theo y học cổ truyền? Tác dụng mà dược liệu nhân trần mang lại chính là lợi thấp, thanh nhiệt, chỉ thống, thoái hoàng, lợi tiểu, thoát mồ hôi.

Chính vì những công dụng đó mà dược liệu nhân trần được Đông y dùng để chữa tiểu tiện không thông, sốt nóng, vàng da, cải thiện sức khỏe sau sinh,...

Nhân trần mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe

3. Bài thuốc chữa bệnh bằng dược liệu nhân trần

Nếu đã biết nhân trần có tác dụng gì thì bạn có thể tham khảo một số bài thuốc chữa bệnh hiệu quả từ dược liệu tự nhiên này:

3.1. Bài thuốc chữa viêm gan cấp tính

Dùng 100g nhân trần, 50g bồ công anh và 30g đường trắng đem sắc lấy nước để uống trong ngày. Bài thuốc này không chỉ có tác dụng với người bị viêm gan cấp tính kèm sốt mà còn tốt với khắc phục nước tiểu màu vàng đậm, viêm đường mật cấp,...

3.2. Bài thuốc lợi tiểu

Để đạt được mục đích lợi tiểu có thể lấy 30g nhân trần sắc cùng 30g râu ngô để lấy nước uống hết trong ngày. Duy trì đều đặn cách này khoảng 1 tháng sẽ thấy tình trạng bí tiểu, khó tiểu, tiểu đau rát,... được cải thiện.

3.3. ​​​​​​​Bài thuốc mát gan, thanh nhiệt

Tất cả dược liệu gồm: nhân trần, bán biên liên, bông mã đề lấy lượng bằng nhau sấy hoặc phơi thật khô rồi tán mịn và trộn đều. Hàng ngày lấy 50g bột hỗn hợp đã được tán hòa tan trong nước đun sôi để nguội rồi uống.

3.4. Bài thuốc trị viêm da, ngứa da

Lấy 15g lá sen, 30g nhân trần đã được phơi hoặc sấy khô đem đi tán thành dạng bột mịn. Hàng ngày lấy 3g bột này pha cùng nước ấm rồi thêm chút mật ong vào để uống.

3.5. Bài thuốc cải thiện sốt, đau đầu

Lấy 16g nhân tần, 8g mộc thông, 20g hoàng cầm, 8g thạch xương bồ, 20g hoạt thạch, 6g hoắc hương, 6g xạ can, 6g liên kiều và 6g bạch đậu khấu đem sắc lấy nước để uống hết trong ngày.

3. Lưu ý khi sử dụng nhân trần

Bên cạnh việc tìm hiểu nhân trần có tác dụng gì thì bạn cũng cần biết cách sử dụng thảo dược tự nhiên này thật đúng để tránh gặp tác dụng phụ do tương tác thuốc gây ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe:

Nhân trần được thu hoạch, sấy khô để dùng khi cần đến

- Không kết hợp cam thảo với nhân trần vì nhân trần có tính đào thải nước trong khi cam thảo lại giữ nước. Sự kết hợp này làm xảy ra tương tác thuốc, vừa dễ gặp tác dụng phụ vừa làm giảm hiệu quả của mục đích trị bệnh.

- Nếu không có vấn đề về gan thì phụ nữ đang cho con bú và đang mang thai không nên uống nhân trần để tránh mất sữa hoặc kém sữa, tránh bị xuất tiết ở một số tuyến trong cơ thể.

- Không uống nhân trần đều đặn mỗi ngày vì nó rất lợi tiểu nên khiến cơ thể phải thải nước và chất dinh dưỡng ra ngoài nhiều hơn. Hậu quả của tình trạng đó là mất nước, tập trung kém và mệt mỏi. Mặt khác, nếu gan vẫn hoạt động bình thường mà vẫn uống trà nhân trần mỗi ngày thì sẽ làm hoạt động bài tiết của gan tăng lên, làm việc nhiều gan dễ bị tổn thương và mắc bệnh.

Nhìn chung, nhân trần có tính mát và mang lại nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe. Nội dung trên đây chỉ có tính chất tham khảo về vấn đề nhân trần có tác dụng gì, muốn phát huy hết những công dụng này, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến thầy thuốc có chuyên môn để biết cách dùng, kiểm soát rủi ro và tránh được tác dụng phụ.