1.  Sơ lược về sán lá phổi

Sán lá phổi có hơn 40 loài khác nhau và chỉ khoảng 10 loài gây bệnh, loài gây bệnh phổ biến ở các tỉnh phía Bắc là Paragonimus heterotremus. Paragonimus westermani lại được tìm thấy ở cua núi tại một số tỉnh miền trung, đặc biệt là ở Quảng Trị.

Sán lá phổi trưởng thành có hình dáng giống như hạt cà phê, màu nâu đỏ bã trầu hoặc hơi hồng, dài 8 - 16 mm, rộng 4 - 8 mm và dày 3 - 4 mm. Vỏ sán có những gai nhỏ, các ống ruột ngoằn ngoèo có thể nhìn thấy rõ nếu bắt được con sán trưởng thành.

Hình 1: Hình ảnh sán lá phổi

Sán lá phổi ký sinh ở các phế quản nhỏ của phổi, có thể ký sinh ở nhu mô phổi. Sán đẻ trứng trong các phế quản, trứng theo đờm hoặc theo phân ra ngoài. Nếu gặp môi trường nước trứng sẽ phát triển thành ấu trùng lông (mùa hè khoảng 16 ngày, mùa đông khoảng 60 ngày). Ấu trùng lông thoát khỏi trứng tìm đến ký sinh ở những loại ốc thuộc giống Melania và phát triển thành ấu trùng đuôi. Ấu trùng đuôi rời ốc đến ký sinh ở cơ ngực tôm hoặc cua để phát triển thành nang trùng. Nang trùng có khả năng gây nhiễm sau 45 - 54 ngày ký sinh tại cua, tôm. Người hoặc chó, mèo, hổ ăn phải nang trùng chưa chết, nang trùng tới ruột rồi xuyên qua ruột đến xoang bụng, ở lại đó khoảng 30 ngày rồi lên phổi ký sinh ở các phế quản nhỏ và tổ chức phổi.

Sau 26 ngày sẽ phát triển thành sán trưởng thành. Đầu tiên, xung quanh vị trí sán thâm nhiễm bạch cầu ưa acid và trung tính và bạch cầu đơn nhân. Nhu mô phổi xuất hiện hoại tử khu trú rồi hình thành nang xơ bao quanh sán - đây là lý do dễ bị chẩn đoán nhầm với ung thư. Sau khi nhiễm 7 - 8 tuần, sán đẻ trứng ở trong nang làm nang to lên và có thể vỡ, thường là vỡ vào tiểu phế quản. Tuổi thọ của sán từ 6 - 16 năm.

Hình 2: Chu kỳ phát triển của Paragonimus spp

2. Biểu hiện của bệnh sán lá phổi

Tùy thuộc vào từng giai đoạn của bệnh mà triệu chứng có khác nhau:

- Vừa nhiễm sán: có thể đau bụng, đau thượng vị, có thể ỉa chảy.

- Ấu trùng xuyên cơ hoành lên phổi ký sinh: thấy đau 2 bên ngực, có thể có tràn dịch hoặc tràn khí.

- Ký sinh ở nhu mô phổi: hình thành nang và đẻ trứng, nang vỡ vào tiểu phế quản - đường thở, gây ra các triệu chứng như đau ngực, ho kéo dài, ho lẫn dây máu, chụp X-quang tim phổi thấy thâm nhiễm mờ nhạt.

- Các triệu chứng đôi khi tiến triển nặng gây bệnh viêm phổi mạn tính rất dễ nhầm lẫn nên nhiều trường hợp bị chẩn đoán nhầm là lao phổi hoặc ung thư phổi.

3. Chẩn đoán xác định người nhiễm sán lá phổi

Ở giai đoạn sán chưa đẻ trứng thì cực kỳ khó khăn, chỉ dựa trên sự tăng bạch cầu ưa acid và tiền sử phơi nhiễm vùng dịch tễ, thói quen ăn uống.

Giai đoạn muộn, dấu hiệu ho kéo dài, ho ra dây máu tái phát nhiều lần rất dễ nhầm với Lao phổi nên cần khai thác yếu tố ăn uống và dịch tễ bổ sung là có có ăn cá, cua, tôm dạng gỏi/ nướng tại vùng dịch tễ gợi ý cho bác sĩ chỉ định xét nghiệm tìm trứng sán.

Hình 3: Hình ảnh trứng sán lá phổi

- Tiêu chuẩn “vàng” để chẩn đoán sán lá phổi là xét nghiệm đờm, phân hoặc dịch màng phổi tìm trứng sán.

- Xét nghiệm ELISA phát hiện kháng thể kháng Paragonimus IgG: dương tính.

4. Chẩn đoán phân biệt bệnh sán lá phổi với các bệnh khác

- Bệnh Lao phổi: Sán lá phổi gây ra các triệu chứng viêm phổi mạn tính dễ nhầm lẫn nhất với bệnh lao phổi. Bệnh nhân thường tìm đến các cơ sở khám chữa bệnh tuyến cơ sở với triệu chứng viêm phổi mạn tính điều trị không khỏi và gây lạc hướng chẩn đoán và điều trị. Việc chẩn đoán phân biệt thường dựa vào yếu tố dịch tễ. Nhiều trường hợp phải nội  soi phế quản hoặc sinh  thiết  phổi  xuyên  thành  ngực. Cũng nhiều trường hợp mắc cả lao và sán lá phổi.

- Ung thư phổi: Gặp ở những người có tiền sử hút thuốc lâu năm, gầy sút cân. Để phân biệt phải dựa vào hình ảnh tế bào ung thư từ khối u phổi, hạch thượng đòn hoặc dịch màng phổi. Nhiều trường hợp sán lá phổi ký sinh ở phổi và hình thành bao xơ hoặc làm biến đổi cấu tạo các tế bào xung quanh vị trí ký sinh làm nhầm lẫn với tế bào ung thư.

- Các trường hợp ho ra máu khác như: nấm phổi, giãn phế quản, bệnh phổi biệt lập.

- Các bệnh gây chẩn đoán nhầm: Hội chứng Loeffler, Histoplasma,…

5. Các biện pháp phòng ngừa bệnh sán lá phổi

- Ăn chín uống sôi, hạn chế tối đa ăn gỏi hải sản hoặc nướng.

- Vệ sinh tay, dụng cụ chế biến cá, tôm cua sạch sẽ.

- Dùng thực phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng để nắm rõ yếu tố vùng dịch tễ.

- Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, không phóng uế, khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.

- Phát hiện và điều trị bệnh kịp thời để tránh lây lan cho cộng đồng.

Bạn muốn tìm một địa chỉ tin cậy để có được một kết quả xét nghiệm chính xác, hãy đến ngay Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC - địa chỉ đứng đầu trong lĩnh vực xét nghiệm. Hiện nay bệnh viện đang thực hiện đầy đủ tất cả các xét nghiệm từ cơ bản tới chuyên sâu để chẩn đoán sán lá phổi. 

Hình 4: Đăng ký khám chữa bệnh tại MEDLATEC

Liên hệ ngay 1900 565656 hoặc website: medlatec.vn để được tư vấn dịch vụ và xét nghiệm tận nhà, trả kết quả tận tay. MEDLATEC tự tin làm hài lòng cả những khách hàng khó tính nhất.

Đừng để phát hiện bệnh khi ở giai đoạn muộn, hãy để MEDLATEC đồng hành cùng sức khỏe của bạn và gia đình.