1. Sốc phản vệ là gì?

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng rất nghiêm trọng, xảy ra đột ngột và có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Tình trạng này xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với một chất nào đó và giải phóng mạnh mẽ một số chất hóa học.

Những chất này gây ra tác động tức thời, làm cho mạch máu đột ngột giãn rộng và trở nên "thấm" hơn bình thường, dẫn đến huyết áp tụt giảm nhanh chóng. Đây là nguyên nhân chính gây ra tình trạng sốc nguy kịch. Đồng thời, chúng cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường thở.

Sốc phản vệ - một tình trạng dị ứng cực kỳ nghiêm trọng

Biểu hiện của sốc phản vệ rất đa dạng, có thể xuất hiện nhanh chóng ở nhiều bộ phận như da, đường hô hấp, hệ tiêu hóa, tim mạch... 

2. Nguyên nhân gây nên tình trạng sốc phản vệ

Để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân lạ xâm nhập, hệ miễn dịch thường tạo ra "vệ sĩ" là các kháng thể đặc hiệu. Tuy nhiên, đôi khi hệ miễn dịch lại phản ứng thái quá với những thứ vốn dĩ vô hại, chẳng hạn như một số loại thức ăn. Khi sự "hiểu lầm" này xảy ra, một loạt phản ứng hóa học bùng phát trong cơ thể, gây ra các triệu chứng dị ứng, bao gồm cả sốc phản vệ nguy hiểm.

Có nhiều nguyên nhân phổ biến dẫn đến sốc phản vệ như:

• Các loại thuốc: Dù thuốc được đưa vào cơ thể qua đường uống, tiêm hay truyền đều có thể là thủ phạm, đặc biệt là một số kháng sinh, thuốc giảm đau, gây tê hoặc gây mê. 
• Nọc côn trùng như ong đốt cũng là tác nhân thường gặp. 
• Một số loại thực phẩm như trứng, đậu phộng hay hải sản cũng là nguyên nhân gây sốc phản vệ do dị ứng thức ăn ở không ít người.

Sốc phản vệ xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả đồ ăn

3. Cơ chế của sốc phản vệ 

Sốc phản vệ xảy ra theo một quá trình gồm 3 giai đoạn chính:

- Giai đoạn 1 (Mẫn cảm): Lần đầu tiên cơ thể tiếp xúc với chất gây dị ứng (dị nguyên), hệ miễn dịch sẽ tạo ra các kháng thể đặc hiệu và gắn chúng lên bề mặt một loại tế bào miễn dịch (dưỡng bào), sẵn sàng cho lần gặp tiếp theo.

- Giai đoạn 2 (Kích hoạt): Khi dị nguyên đó tái xâm nhập vào cơ thể, nó sẽ gắn vào các kháng thể trên dưỡng bào, kích hoạt tế bào này giải phóng ồ ạt các hóa chất gây dị ứng mạnh (như histamine).

- Giai đoạn 3 (Hậu quả): Các hóa chất được giải phóng gây ra những tác động nguy hiểm:

• Khiến mạch máu đột ngột giãn rộng và rò rỉ, làm huyết áp tụt sâu gây sốc.
• Gây co thắt và phù nề đường thở, làm người bệnh khó thở nghiêm trọng.
• Dẫn đến các triệu chứng nguy hiểm trên nhiều cơ quan và có thể đe dọa tính mạng nhanh chóng.

4. Dấu hiệu nhận biết bệnh nhân bị sốc phản vệ

Biểu hiện của sốc phản vệ thường xuất hiện rất nhanh, chỉ trong vài phút ngay sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, đôi khi có thể muộn hơn, trong vòng 30 phút hoặc hiếm hơn là sau vài giờ. Các triệu chứng rất đa dạng, có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận cơ thể cùng lúc:

• Da và niêm mạc: Nổi ban đỏ, ngứa dữ dội (có thể toàn thân hoặc khu trú ở tay chân, miệng, da đầu), da tái nhợt hoặc đỏ bừng, sưng phù mặt, môi, lưỡi, mí mắt.
• Hô hấp: Khó thở, thở rít, thở khò khè, cảm giác nghẹn hoặc vướng ở cổ họng, ho, khản tiếng do đường thở bị co thắt và sưng.
• Tim mạch: Huyết áp tụt đột ngột, mạch đập nhanh nhưng yếu, khó bắt, cảm giác chóng mặt, choáng váng, ngất xỉu.
• Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn mửa, đau quặn bụng, tiêu chảy.
• Thần kinh: Cảm giác chóng mặt, lú lẫn, đột ngột thấy yếu sức, mất ý thức.
• Các dấu hiệu khác: Cảm giác nóng bừng toàn thân, chảy nước mũi, hắt hơi, khó nuốt.

Làn da nổi các mẩn đỏ, ngứa dữ dội khi bắt đầu bị sốc phản vệ

Lưu ý quan trọng: Bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đặc biệt là khó thở, tụt huyết áp hoặc ngất xỉu, đều là tình trạng khẩn cấp. Người bệnh cần tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức vì sốc phản vệ có thể diễn tiến rất nhanh và đe dọa tính mạng.

5. Sốc phản vệ ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?

Bệnh nhân bị sốc phản vệ có thể gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe như:

• Thiếu oxy trầm trọng: Tình trạng mạch máu giãn rộng và rò rỉ khiến máu lưu thông kém, không cung cấp đủ oxy đến các mô và cơ quan quan trọng của cơ thể.
• Tụt huyết áp và biến đổi mạch: Huyết áp giảm đột ngột và sâu, mạch đập nhanh nhưng yếu, khó bắt.
• Ảnh hưởng nặng nề đến tim: Lượng máu lưu thông kém và phân bố không đều làm giảm hiệu quả hoạt động của cơ tim.
• Nguy cơ đe dọa tính mạng: Các hậu quả trên có thể nhanh chóng dẫn đến trụy tim mạch, suy đa tạng gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Biểu hiện bên ngoài dễ thấy: Gây ra các dấu hiệu như da, môi, móng tay tái hoặc tím tái, sưng phù mặt, cổ và các vùng khác.

Nhiều vấn đề sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi sốc phản vệ

Về cơ bản, khi nhận thấy ai đó có dấu hiệu sốc phản vệ, điều quan trọng là phải đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức. Cấp cứu khẩn cấp kịp thời là yếu tố quyết định để ngăn chặn biến chứng nguy hiểm và cứu sống người bệnh.

Đặc biệt lưu ý, ngay cả khi các triệu chứng ban đầu đã được xử lý và kiểm soát, sốc phản vệ vẫn có nguy cơ xuất hiện pha muộn sau đó vài giờ (thường trong khoảng 8 đến 72 giờ). Do đó, người bệnh cần được theo dõi sát sao tại bệnh viện bởi các chuyên gia y tế giàu kinh nghiệm, ngay cả khi họ cảm thấy đã ổn định.

Nếu bạn hoặc người thân có tiền sử dị ứng hoặc cần tư vấn, thăm khám chuyên sâu về các phản ứng dị ứng, hãy đến các cơ sở y tế uy tín để như Hệ thống Y tế MEDLATEC để được bác sĩ thăm khám và kiểm tra. Việc nắm được các yếu tố gây dị ứng chính là cách phòng ngừa sốc phản vệ hiệu quả. Để đặt lịch khám, Quý khách có thể liên hệ với MEDLATEC qua số 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết hơn.