1. Độ nhạy, độ đặc hiệu là gì?

Trong lĩnh vực y học, đặc biệt là khi đánh giá độ chính xác của các xét nghiệm chẩn đoán hoặc sàng lọc bệnh, hai chỉ số độ nhạy và độ đặc hiệu đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đây là những thông số giúp xác định mức độ tin cậy của một xét nghiệm trong việc phát hiện đúng người mắc bệnh và loại trừ chính xác người không mắc bệnh.

Độ nhạy là gì?

Độ nhạy thể hiện khả năng phát hiện đúng những người thật sự mắc bệnh trong tổng số người mắc bệnh. Nói cách khác, xét nghiệm có độ nhạy càng cao thì khả năng bỏ sót người bệnh càng thấp.

Ví dụ: nếu một xét nghiệm có độ nhạy 95%, điều đó nghĩa là trong 100 người thực sự mắc bệnh, có 95 người được phát hiện đúng, còn 5 người bị “bỏ sót” (âm tính giả).

Độ nhạy đặc biệt quan trọng đối với các xét nghiệm sàng lọc, chẳng hạn như tầm soát ung thư. Bởi ở giai đoạn đầu, bệnh thường chưa có triệu chứng rõ ràng, nên xét nghiệm có độ nhạy cao sẽ giúp phát hiện sớm, từ đó tăng cơ hội điều trị hiệu quả.

Độ đặc hiệu là gì?

Ngược lại với độ nhạy, độ đặc hiệu thể hiện khả năng xác định đúng những người không mắc bệnh trong tổng số người khỏe mạnh. Một xét nghiệm có độ đặc hiệu cao sẽ hạn chế được các trường hợp dương tính giả, tức là người không mắc bệnh nhưng bị cho là có nguy cơ mắc.

Ví dụ: nếu xét nghiệm có độ đặc hiệu 98%, nghĩa là trong 100 người khỏe mạnh, có 98 người được xác định chính xác là không bệnh, chỉ có 2 người bị nhầm kết quả.

Độ nhạy và độ đặc hiệu là hai chỉ số quan trọng đánh giá độ chính xác của các xét nghiệm

Trong thực tế, không có xét nghiệm nào đạt độ nhạy và độ đặc hiệu tuyệt đối 100%. Thông thường, khi tăng độ nhạy thì độ đặc hiệu có thể giảm, và ngược lại. Do đó, các nhà nghiên cứu phải cân bằng hai yếu tố này sao cho phù hợp với mục đích xét nghiệm.

Bên cạnh hai giá trị độ nhạy và độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán âm tính (NPV) cũng là một chỉ số quan trong trong các xét nghiệm sàng lọc. NPV thể hiện khả năng người có kết quả xét nghiệm âm tính thật sự không mắc bệnh. Ví dụ: nếu một xét nghiệm có NPV 99%, nghĩa là trong 100 người có kết quả âm tính, có 99 người thực sự không bệnh và chỉ 1 người bị “bỏ sót” (âm tính giả).

Trong sàng lọc, NPV đặc biệt quan trọng, bởi mục tiêu chính của các xét nghiệm sàng lọc là loại trừ bệnh một cách an toàn. Khi NPV cao, người có kết quả âm tính có thể yên tâm rằng khả năng mắc bệnh là rất thấp, nhờ đó giảm nhu cầu làm thêm các xét nghiệm xâm lấn hoặc tốn kém.

2. Độ nhạy, độ đặc hiệu của SPOT-MAS như thế nào? 

Xét nghiệm SPOT-MAS được xem là một trong những bước tiến mới trong lĩnh vực sàng lọc sớm ung thư bằng máu. Không chỉ giúp phát hiện nhiều loại ung thư cùng lúc, SPOT-MAS còn được đánh giá cao nhờ khả năng phân tích chính xác dấu hiệu di truyền của tế bào ung thư trong máu. Tuy nhiên, để hiểu rõ hiệu quả của xét nghiệm này, cần xem xét hai yếu tố then chốt: độ nhạy và độ đặc hiệu - hai chỉ số thể hiện năng lực nhận diện bệnh của phương pháp.

Nhiều người quan tâm đến thông tin về độ nhạy, độ đặc hiệu của SPOT-MAS

Theo các nghiên cứu công bố trên tạp chí y khoa quốc tế, xét nghiệm SPOT-MAS đạt độ nhạy trung bình từ 70-80% và độ đặc hiệu lên tới 99%. Điều này đồng nghĩa, SPOT-MAS có thể phát hiện được phần lớn các trường hợp ung thư trong mẫu nghiên cứu, đồng thời giảm thiểu tối đa nguy cơ cho kết quả dương tính giả - tức người không mắc bệnh nhưng bị chẩn đoán nhầm. Đặc biệt, xét nghiệm SPOT-MAS có giá trị tiên đoán âm tính là 99,9%, có nghĩa trong số nghĩa là với mỗi 1000 trường hợp không triệu chứng có kết quả âm tính sẽ có khoảng 999 trường hợp thực sự không mắc ung thư. 

Một trong những nghiên cứu tiêu biểu là thử nghiệm K-DETEK, với hơn 9.000 người tham gia, ghi nhận độ nhạy 78,1% và độ đặc hiệu 99,8%. Đây là con số rất ấn tượng so với nhiều kỹ thuật xét nghiệm máu đa ung thư hiện nay. Ngoài ra, nghiên cứu Prospective Validation đăng trên tạp chí BMC Medicine cũng chỉ ra, khi áp dụng SPOT-MAS cho 5 loại ung thư phổ biến (gan, phổi, vú, dạ dày, đại trực tràng), phương pháp này vẫn duy trì được độ nhạy khoảng 72,4% và độ đặc hiệu 97% cho thấy tính ổn định và độ tin cậy cao trong các nhóm bệnh khác nhau.

Điểm nổi bật nhất của SPOT-MAS là độ đặc hiệu gần như tuyệt đối, giúp người làm xét nghiệm giảm bớt lo lắng về kết quả sai lệch. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng độ nhạy của SPOT-MAS dù cao vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi giai đoạn phát hiện ung thư. Ở giai đoạn rất sớm, lượng DNA tự do của tế bào ung thư trong máu còn thấp, nên vẫn có khả năng xảy ra âm tính giả (tức có bệnh nhưng xét nghiệm chưa phát hiện).

Nhìn chung, SPOT-MAS đang được xem là xét nghiệm máu phát hiện đa ung thư có độ chính xác hàng đầu hiện nay. Sự kết hợp giữa độ nhạy cao và độ đặc hiệu vượt trội giúp phương pháp này trở thành công cụ hữu ích trong việc phát hiện sớm ung thư, hỗ trợ bác sĩ định hướng chẩn đoán và điều trị kịp thời. 

3. Những điều cần lưu ý để đảm bảo độ chính xác của xét nghiệm SPOT-MAS

Mặc dù kỹ thuật này không xâm lấn và khá đơn giản, song chất lượng mẫu máu, quy trình thu thập và xử lý đều ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả cuối cùng. Do đó, để xét nghiệm SPOT-MAS - phương pháp máu phát hiện đa ung thư tiên tiến cho kết quả chính xác và đáng tin cậy nhất, người thực hiện cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng trước, trong và sau khi làm xét nghiệm. 

Chuẩn bị trước khi xét nghiệm

• Không tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng trước ngày xét nghiệm, nhất là thuốc chống viêm, thuốc nội tiết hay vitamin liều cao;
• Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc. Căng thẳng hoặc thiếu ngủ có thể làm thay đổi một số chỉ số sinh học trong máu.

Trong quá trình lấy mẫu 

• Thực hiện tại cơ sở y tế uy tín, nơi có đội ngũ chuyên môn cao và thiết bị đạt chuẩn quốc tế;

Người dân nên ưu tiên lựa chọn đơn vị y tế uy tín để thực hiện xét nghiệm SPOT-MAS

• Mẫu máu cần được lấy đúng kỹ thuật, bảo quản và vận chuyển trong điều kiện nhiệt độ thích hợp. 

Sau khi xét nghiệm

• SPOT-MAS chỉ là công cụ sàng lọc, giúp phát hiện nguy cơ ung thư sớm, không phải là chẩn đoán xác định. Do đó, nếu kết quả dương tính, cần thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu như CT, MRI hoặc sinh thiết để kiểm tra chính xác;
• Ngược lại, nếu kết quả âm tính, người bệnh vẫn nên duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ và lối sống lành mạnh.

Trên đây là toàn bộ thông tin về độ nhạy, độ đặc hiệu của SPOT-MAS cùng những lưu ý quan trọng trong quá trình thực hiện giúp đảm bảo độ chính xác của kỹ thuật này. Hiện nay, xét nghiệm SPOT-MAS được đáp ứng thực hiện tại Hệ thống Y tế MEDLATEC, đảm bảo các yêu cầu khắt khe về chuyên môn và chất lượng dịch vụ.

MEDLATEC là một trong số ít đơn vị đáp ứng thực hiện xét nghiệm SPOT-MAS 

Nếu bạn đọc có thêm thắc mắc cần giải đáp hoặc nhu cầu thực hiện xét nghiệm SPOT-MAS, vui lòng liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời, nhanh chóng.