1. Viêm màng não ở trẻ sơ sinh là gì?

Viêm màng não ở trẻ sơ sơ sinh là tình trạng lớp màng bao quanh não và tủy sống của trẻ bị viêm do nhiễm trùng. Tác nhân gây bệnh có thể là vi khuẩn, virus hoặc nấm, trong đó vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến. Do hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh còn yếu, bệnh có thể tiến triển rất nhanh, gây tổn thương não và để lại di chứng lâu dài nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.

Bệnh thường xuất hiện trong 4 tuần đầu sau sinh, đặc biệt ở những trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc có mẹ bị nhiễm trùng trong thai kỳ. Đây là một trong những bệnh lý nhiễm trùng nặng nhất ở giai đoạn sơ sinh, đòi hỏi được chẩn đoán sớm và xử trí đúng cách tại cơ sở y tế chuyên khoa.

Viêm màng não thường xuất hiện trong 4 tuần đầu sau sinh 

2. Nguyên nhân gây viêm màng não ở trẻ sơ sinh

Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là do sự xâm nhập của vi khuẩn, virus hoặc nấm vào cơ thể trẻ, sau đó lan tới màng não. Trong đó, nhiễm khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất. Một số nguyên nhân cụ thể bao gồm:

• Vi khuẩn: Đây là nguyên nhân thường gặp và nguy hiểm nhất. Các loại vi khuẩn như Group B Streptococcus (GBS), Escherichia coli (E. coli) và Listeria monocytogenes có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ trong quá trình sinh hoặc ngay sau khi sinh. Vi khuẩn đi vào máu, sau đó lan đến màng não, gây viêm nhiễm nghiêm trọng.
• Virus: Một số virus như Enterovirus, Herpes simplex virus hoặc Cytomegalovirus cũng có thể gây viêm màng não ở trẻ sơ sinh. Dạng viêm màng não do virus thường nhẹ hơn so với do vi khuẩn, nhưng vẫn cần được theo dõi và điều trị đúng cách để tránh biến chứng.
• Nấm: Mặc dù ít gặp hơn, nhưng các loại nấm như Candida spp. có thể gây bệnh ở những trẻ sinh non, phải điều trị kháng sinh dài ngày hoặc có hệ miễn dịch suy yếu. Viêm màng não do nấm thường tiến triển chậm nhưng khó điều trị, đòi hỏi theo dõi chặt chẽ tại bệnh viện.

Việc xác định đúng tác nhân gây bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và giúp trẻ phục hồi nhanh hơn.

3. Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết viêm màng não ở trẻ sơ sinh

Trẻ bị viêm màng não thường có những biểu hiện rất kín đáo, dễ nhầm với các bệnh lý thông thường khác. Do hệ thần kinh và miễn dịch của trẻ sơ sinh còn non nớt, các triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh. Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Sốt hoặc hạ thân nhiệt: Nhiều trẻ bị viêm màng não có thể sốt cao, nhưng cũng có trường hợp thân nhiệt giảm bất thường.
• Bỏ bú, bú kém: Trẻ mệt mỏi, bú ít hoặc bỏ bú hoàn toàn, đôi khi kèm theo nôn trớ sau khi ăn.
• Quấy khóc, kích thích hoặc ngủ li bì: Trẻ có thể khó dỗ, khóc thét dai dẳng hoặc ngược lại, ngủ nhiều bất thường, khó đánh thức.
• Thóp phồng: Dấu hiệu đặc trưng ở trẻ sơ sinh do áp lực trong não tăng cao.
• Co giật: Có thể là co giật toàn thân hoặc giật nhẹ ở mặt, tay, chân.
• Da tái nhợt hoặc tím tái: Biểu hiện cho thấy tình trạng tuần hoàn và hô hấp bị ảnh hưởng.
• Khó thở, thở nhanh hoặc thở ngắt quãng.

 *Lưu ý, không phải trẻ nào cũng xuất hiện đầy đủ các triệu chứng trên. Chỉ cần thấy một vài dấu hiệu bất thường, đặc biệt là bỏ bú, sốt hoặc thóp phồng, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

4. Viêm màng não ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Câu trả lời là có. Viêm màng não ở trẻ sơ sinh là một trong những bệnh nhiễm trùng nguy hiểm nhất trong giai đoạn đầu đời. Bệnh có thể tiến triển rất nhanh, gây tổn thương nghiêm trọng đến não và các cơ quan khác nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời. Một số biến chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Tổn thương não vĩnh viễn: Viêm màng não có thể làm ảnh hưởng đến mô não, gây ra tình trạng chậm phát triển trí tuệ hoặc vận động.
• Điếc hoặc giảm thính lực: Đây là một trong những di chứng phổ biến sau viêm màng não do tổn thương dây thần kinh thính giác.
• Sốc nhiễm trùng và tử vong: Khi vi khuẩn xâm nhập vào máu, trẻ có thể bị sốc nhiễm khuẩn, suy hô hấp hoặc suy đa cơ quan rất nhanh.

Ngoài ra, ngay cả khi được điều trị khỏi, một số trẻ vẫn có thể gặp di chứng lâu dài, ảnh hưởng đến học tập, giao tiếp và phát triển xã hội sau này.

Viêm màng não trẻ sơ sinh có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, nếu không được điều trị đúng cách

5. Cách phòng ngừa viêm màng não ở trẻ sơ sinh

Để phòng ngừa viêm màng não ở trẻ sơ sinh, phụ huynh cần chú ý chăm sóc sức khỏe cho cả mẹ và bé ngay từ khi mang thai đến sau sinh. Bệnh hoàn toàn có thể được hạn chế nếu thực hiện đúng các biện pháp dưới đây:

• Tiêm phòng đầy đủ: Mẹ nên tiêm các loại vắc xin cần thiết trước và trong thai kỳ (như vaccine phòng cúm, viêm màng não mô cầu, viêm gan B…). Trẻ sau sinh cũng cần được tiêm chủng đầy đủ theo lịch của Bộ Y tế để tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Kiểm soát nhiễm trùng khi mang thai và sinh nở: Thai phụ cần khám thai định kỳ, làm xét nghiệm tầm soát vi khuẩn Group B Streptococcus (GBS) ở tuần 35 - 37 để được điều trị nếu dương tính. Trong quá trình sinh, cần đảm bảo môi trường vô trùng và hạn chế can thiệp y khoa không cần thiết.
• Chăm sóc trẻ đúng cách sau sinh: Rửa tay sạch trước khi tiếp xúc với trẻ, giữ vệ sinh rốn, bình sữa và dụng cụ chăm sóc. Không để người đang bị cảm cúm hoặc nhiễm trùng tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh.
• Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ chứa nhiều kháng thể tự nhiên, giúp tăng cường miễn dịch và bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm trùng, trong đó có viêm màng não.
• Theo dõi sức khỏe trẻ thường xuyên: Đặc biệt trong 4 tuần đầu sau sinh, phụ huynh nên quan sát kỹ các biểu hiện như bỏ bú, sốt, thóp phồng hoặc co giật. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đi khám ngay để được xử trí kịp thời.

Mẹ cần tiêm phòng đầy đủ trước khi và trong thai kỳ để phòng ngừa bệnh 

Viêm màng não ở trẻ sơ sinh là bệnh lý nhiễm trùng nguy hiểm, có thể để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Vì vậy, phụ huynh cần đặc biệt chú ý đến những dấu hiệu bất thường như sốt, bỏ bú, thóp phồng hoặc co giật ở trẻ trong những tuần đầu sau sinh.

Việc chủ động phòng ngừa từ khi mang thai, giữ vệ sinh trong chăm sóc trẻ và đưa trẻ đi khám ngay khi có biểu hiện lạ là những bước quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe và sự phát triển toàn diện của con. 

Nếu ba mẹ có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe cho bé, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.