1. Xét nghiệm dịch não tủy là gì?

Dịch não tủy là một chất dịch trong, không màu, được tạo thành như một dịch siêu lọc của huyết tương nhờ đám rối mạch mạc ở các não thất và có thể cả các tế bào ở màng ống tủy. Chúng hoạt động như một tấm đệm, có chức năng bảo vệ bộ não và tủy sống để chống lại những sang chấn cơ học, tham gia vào nhiệm vụ dinh dưỡng và chuyển hóa của hệ thần kinh trung ương. Bên cạnh đó, dòng di chuyển một chiều của dịch não tủy cũng có tác dụng chuyên chở một số chất cần thiết khác cho não và cơ thể. Đồng thời, dịch não tủy sẽ có những sự thay đổi tương ứng khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương.

Xét nghiệm dịch não tủy là phương pháp cận lâm sàng, được thực hiện để kiểm tra tình trạng dịch não tủy, giúp đo áp lực trong chất dịch này, qua đó có thể chẩn đoán, điều trị và tiên lượng các bệnh liên quan đến hệ thần kinh trung ương như: viêm màng não, viêm tủy, ung thư não…

2. Xét nghiệm dịch não tủy để làm gì?

Xét nghiệm dịch não tủy có vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh. Cụ thể:

a. Chẩn đoán bệnh

Lấy dịch não tủy làm xét nghiệm sẽ bổ trợ cho việc chẩn đoán các bệnh thần kinh như: Bệnh lý nhiễm khuẩn hệ thần kinh trung ương (viêm não, viêm màng não, viêm tủy, viêm não tủy...; bệnh lý ác tính màng não (ung thư màng não; viêm đa rễ dây thần kinh, xơ cứng rải rác, hội chứng tăng áp lực nội sọ lành tính, hội chứng ép tủy); các bệnh lý thần kinh chưa xác định được nguyên nhân như động kinh, co giật, lú lẫn hoặc rối loạn ý thức... bệnh đa dây thần kinh, bệnh đa rễ và dây thần kinh cấp và mạn tính; tai biến mạch máu não (trường hợp nghi ngờ chảy máu dưới nhện có chụp cắt lớp vi tính bình thường)...

b. Điều trị bệnh

+ Đưa thuốc đặc hiệu vào khoang dưới nhện tủy sống.

+ Đưa các thuốc gây tê cục bộ phục vụ mục đích phẫu thuật.

+ Đưa các thuốc kháng sinh, corticoid... để điều trị các bệnh của hệ thần kinh trung ương hoặc các bệnh dây - rễ thần kinh.

c. Theo dõi kết quả điều trị

Dịch não tủy bình thường không có màu, trong suốt. Tỷ trọng của dịch não tủy bình thường là 1,006 - 1,009, độ nhớt của dịch não tủy là 1,01- 1,06, độ pH là 7,4-7,6.

3. Xét nghiệm não tủy được thực hiện như thế nào? 

Ngày nay, với trình độ y học và hệ thống máy móc thiết bị hiện đại, có rất nhiều cách để lấy được dịch não tủy như:

- Chọc Cisternal: bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện kỹ thuật đưa kim vào dưới xương chẩm (phía sau hộp sọ) để lấy ra một lượng dịch não tủy cần thiết. Phương pháp này luôn được thực hiện với chất dẫn huỳnh quang và mức độ nguy hiểm cao.

- Chọc não thất: phương pháp này chỉ được khuyến cáo với những người có nguy cơ bị thoát vị não. Bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện kỹ thuật khoan một lỗ trên hộp sọ, sau đó trực tiếp đưa kim tiêm vào não thất để lấy dịch não tủy. Đây là phương pháp hiếm khi được sử dụng và đa phần thực hiện trong phòng mổ. 

Ngoài 2 phương pháp trong, chọc dò tủy sống là phương pháp khá an toàn và phổ biến nhất. Quy trình thực hiện phương pháp xét nghiệm dịch não tủy như sau:

• Người bệnh nằm nghiêng trên giường, đầu gối hơi cong lên về phía ngực theo tư thế con người.

• Bác sĩ xác định vùng cơ thể và sát trùng lưng, sau đó tiêm thuốc gây mê tại chỗ vào cột sống dưới.

• Đưa kim tiêm cột sống vào và hút lấy khoảng 1 – 10 ml dịch não tủy, đo áp lực tại dịch não tủy.

• Rút kim tiêm, tiến hành làm sạch và băng lại bằng gạc. 

• Kết thúc quy trình, người bệnh được chỉ định nằm nghỉ trong một thời gian ngắn. 

4. Nhận định kết quả xét nghiệm dịch não tủy

Theo các bác sĩ chuyên khoa, các xét nghiệm dịch não tủy sẽ cho ra các kết quả sau:

• Dịch não tủy không có màu, trong suốt, người bệnh hoàn toàn bình thường.

• Dịch não tủy mờ đục: bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng hoặc tích tụ các tế bào máu trắng hoặc protein.

• Dịch não tủy dính máu: đây là dấu hiệu xuất huyết hoặc tắc nghẽn dây cột sống. 

• Dịch não tủy màu nâu, cam hoặc vàng: đây là dấu hiệu của tình trạng tăng protein dịch não tủy hoặc chảy máu trước đó. Tuy nhiên, hiện tượng này có thể do máu từ tủy sống khiến việc giải thích kết quả gặp nhiều khó khăn. 

Bên cạnh đó, trong một số bệnh, dịch não tủy cũng có những sự thay đổi khác nhau như: 

• Đối với viêm màng não mủ

DNT đục, số lượng tế bào tăng 500-1000 bạch cầu/mm3. Phần lớn là bạch cầu đa nhân trung tính; protein toàn phần tăng 100-300 mg%. Glucose giảm rõ, NaCl bình thường. Cấy DNT có vi khuẩn mọc (màng não cầu, phế cầu,...).

• Ở viêm màng não lao

DNT màu vàng chanh trong suốt, áp lực tăng, tế bào tăng vài chục đến vài trăm tế bào/mm3. Giai đoạn đầu thì bạch cầu trung tính và  lympho. Về sau lympho chiếm ưu thế 70-90%. Quan sát dịch lắng trong ống nghiệm 24 giờ sẽ thấy hiện tượng nổi váng. Protein tăng nhẹ, đường,  glucose và muối giảm, nhuộm ziehl neelsen hoặc cấy tìm vi khuẩn Lao cho AFB (+).

• Viêm màng não do virus

Màu sắc DNT trong suốt, protein tăng nhẹ. Tế bào tăng chủ yếu lympho. Các phản ứng viêm Pandy  và Nonne-Appelt dương tính.

• Tai biến mạch máu não

Bệnh nhân xuất huyết nội sọ: DNT của xét nghiệm dịch não tuỷ có thể lẫn máu không đông. Protein tăng và tỷ lệ các thành phần tế bào trong DNT tương tự như ở máu.

Người bị xuất huyết nhu mô não và sát khoang dưới nhện hoặc sát não thất thì DNT có thể lẫn máu. Song, lượng máu ít nên dịch não tủy thường hồng nhạt. Nếu máu chảy nhiều ngày thì kết quả xét nghiệm chỉ thấy chứa bilirubin.

Bệnh nhân nhồi máu não thường chịu áp lực DNT tăng nhẹ, protein tăng nhẹ, tế bào bình thường.

• Bệnh u não

Dịch não tủy tăng cao tạo áp lực lớn có phân ly protein – tế bào. Biểu hiện: protein tăng trên 100mg% trong khi tế bào khác bình thường.

Ngoài ra, sau xét nghiệm não tủy, người bệnh có thể phải đối mặt với các tai biến như: 

• Đau đầu sau chọc ống sống thắt lưng.

• Tụt kẹt não.

• Nhiễm khuẩn (áp xe vị trí chọc, viêm màng não mủ…).

• Chảy máu (gây ổ máu tụ ngoài màng cứng hoặc chảy máu dưới nhện)…

Như vậy, xét nghiệm dịch não tủy sẽ cho ra kết quả dựa trên những thông số quan trọng về tỷ trọng cũng như thành phần trong dịch não tủy. Với mỗi trường hợp của từng bệnh nhân, các bác sĩ sẽ căn cứ vào kết quả xét nghiệm để tư vấn, giải thích, nhận định và đưa ra phương pháp điều trị cụ thể.

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là địa chỉ uy tín thực hiện đầy đủ các xét nghiệm kiểm tra và điều trị các bệnh liên quan đến vùng đầu một cách nhanh chóng và tiện lợi.