Lợi là thành phần ngoài cùng của vùng quanh răng, lợi tiếp xúc với thức ăn, vi khuẩn, virus, nấm có trong miệng. Lợi có cấu trúc mô và hoạt động tế bào để tự bảo vệ chống lại các tác nhân tấn công, vì thế mô quanh răng khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi có sự mất cân bằng giữa hệ thống đề kháng của lợi và tấn công của vi khuẩn ở mảng bám răng sẽ xảy ra tình trạng viêm lợi.

Bệnh viêm lợi do mảng bám răng là bệnh răng miệng phổ biến, thường do vi khuẩn gây nên. Viêm là dạng thường gặp nhất của các bệnh lợi, viêm là do mảng bám vi khẩn gây ra và các yếu tố kích thích làm tích tụ mảng bám thường có trong môi trường miệng. Bệnh viêm lợi có thể xảy ra ở các lứa tuổi, không phân biệt giới tính nam hay nữ. Viêm lợi do mảng bám thường bắt đầu từ những vị trí dễ tích tụ mảng bám như mặt bên của răng, sau đó lan ra xung quanh.

Bệnh viêm lợi do mảng bám răng là bệnh răng miệng phổ biến, thường do vi khuẩn gây nên

Nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng viêm lợi mạn tính do mảng bám là sự tích tụ vi khuẩn tại mảng bám răng. Mảng bám răng là một màng mỏng, bám cặn trên mặt răng, dính vào mặt răng hoặc các mặt cứng trong miệng, dày từ 54 đến 2000µm. Mảng bám răng có hai loại là mảng bám răng trên lợi và mảng bám dưới lợi. Thành phần chủ yếu của mảng bám răng là vi khuẩn, có hơn 500 loài vi khuẩn khác nhau, trong đó tại vùng viêm lợi có 56% Gram dương, 44% Gram âm, hiếu khí 59%, kỵ khí 41%. Các vi khuẩn gây bệnh sẽ trực tiếp bám lên màng vô khuẩn, chủ yếu là Gram dương như Actinomyces viscosus và Streptococcus sanguis, sinh sôi và phát triển, sau đó các vi khuẩn khác sẽ bám lên các vi khuẩn đã có trên mảng bám răng như Prevotella intermedia, Porphyromonas gingivalis…, từ đó các vi khuẩn sẽ phát triển và gây nên tình trạng viêm tại lợi.

Lợi viêm sẽ có sự thay đổi về các đặc điểm: màu sắc, kích thước, hình dạng, mức độ săn chắc và chảy máu.

Lợi viêm sẽ có sự thay đổi về các đặc điểm: màu sắc, kích thước, hình dạng, mức độ săn chắc

Màu sắc

Lợi bình thường có màu hồng nhạt, đôi khi có sắc tố melanin; khi lợi viêm sẽ có màu đỏ nhẹ hoặc đỏ rực.

Kích thước

Lợi viêm có hiện tượng sưng nề lợi tự do cả mặt ngoài và trong, sưng nề nhiều làm tăng kích thước lợi, có thể có túi lợi giả.

Hình dạng

Lợi bình thường có hình vỏ sò, có rãnh lõm ở giữa mặt ngoài nhú lợi, bờ lợi trông như rìa lưỡi dao bao quanh bề mặt răng. Lợi viêm có hiện tượng phù nề bờ lợi và nhú lợi, bờ lợi nề trông như rìa lưỡi dao cùn, không còn hình dạng khum vỏ sò.

Mức độ săn chắc

Bình thường lợi dính chắc, lợi tự do không nề. Khi viêm, lợi không còn săn chắc, khi thăm khám bằng dụng cụ sẽ thấy độ lõm kéo dài 30 giây mới trở về bình thường.

Chảy máu

Chảy máu thường xảy ra khi có tình trạng viêm lợi, tủy mức độ sẽ chảy máu khi thăm khám hoặc chảy máu tự nhiên.

Viêm lợi mảng bám liên quan nội tiết

Thai nghén

Thời kỳ thai nghén, lợi đáp ứng mạnh hơn với các kích thích vi khuẩn và sản phẩm đào thải của vi khuẩn, lợi phù nề đỏ, thay đổi hình dạng bờ lợi và nhú lợi, dễ chảy máu khi thăm khám. Viêm lợi mảng bám thường xuất hiện vào giai đoạn 2 của thai kỳ, giảm dần khi sinh con.

Dậy thì

Thời kỳ dậy thì có tăng các hormon estrogen và testosteron, lợi đáp ứng mạnh hơn với các tác nhân gây viêm.

Chu kỳ kinh nguyệt

Ngày cuối của chu kỳ trước và vài ngày đầu chu kỳ sau có tăng tiết dịch lợi, phản ứng viêm tại lợi dễ hình thành hơn.

Viêm lợi mảng bám liên quan thiếu dinh dưỡng

Thiếu vitamin C

Khi thiếu vitamin C, đáp ứng miễn dịch tại chỗ thay đổi, lợi nhạy cảm với các kích thích vi khuẩn hơn, lợi viêm có biểu hiện đỏ, sưng, không săn chắc, dễ chảy máu. Mức độ viêm không tương quan với mảng bám răng, khi mảng bám rất ít thì lợi vẫn viêm.

Viêm lợi mảng bám liên quan bệnh toàn thân

Bệnh đái tháo đường

- Trẻ em mắc đái tháo đường typ 1 dễ mắc viêm lợi hơn, khi bệnh đái tháo đường kiểm soát thì bệnh viêm lợi giảm.

- Người lớn mắc đái tháo đường dễ bị viêm quanh răng.

Ung thư bạch cầu và các bệnh ung thư máu khác

- Bệnh bạch cầu cấp ảnh hưởng đến lợi nhiều nhất, sự giảm bạch cầu trung tính theo chu kỳ 14 – 36 ngày liên quan đến sự xuất hiện các vết loét ở niêm mạc miệng, tăng phản ứng viêm với các kích thích của vi khuẩn mảng bám và khởi phát đợt viêm quanh răng.

Viêm lợi mảng bám liên quan với thuốc

3 loại thuốc liên quan trực tiếp đến sự quá phát của lợi (phì đại lợi) và các phản ứng viêm do mảng bám vi khuẩn đó là: thuốc điều trị động kinh phenytoin natri hoặc phenytoin epinutin, thuốc chống thải loại tổ chức ghép cyclosporin A, thuốc điều trị tăng huyết áp nifedipin. Phì đại lợi gặp ở các răng phía trước nhiều hơn răng sau, người trẻ phì đại lợi nhiều hơn người già. Lợi thay đổi hình dạng và kích thước nhú lợi, phì đại lan sang bờ lợi và lợi dính.

Căn nguyên chính gây nên viêm lợi là mảng bám răng, tuy nhiên viêm lợi có thể dễ xuất hiện và tiến triển nhanh hơn khi có các yếu tố thuận lợi giúp mảng bám dễ bám lên bề mặt răng như: cao răng, rãnh lõm ở vùng cổ răng và chân răng, bề mặt chất hàn không trơn nhẵn, …

- Cao răng

Sự khoáng hóa mảng bám răng tạo ra cao răng, bề mặt cao răng không trơn láng bằng bệ mặt răng, vì thế vi khuẩn và glycoprotein trong nước bọt dễ bám lên hơn.

- Bất thường răng

Hình dạng răng bất thường như lồi men, các rãnh lõm bề mặt, núm phụ… làm tăng nguy cơ lưu giữ và khó làm sạch mảng bám răng.

- Miếng trám răng và phục hình răng sát lợi hoặc dưới lợi

Miếng trám răng không nhẵn hoặc phồng hơn so với răng ban đầu sẽ làm bám mùn thức ăn và vi khuẩn, khó khăn trong việc vệ sinh răng miệng. Thời gian tồn tại miếng trám hay phục hình càng kéo dài thì tổn thương do viêm ở vùng quanh răng càng nặng.

- Gãy vỡ chân răng

Gãy chéo răng và chân răng dưới lợi sẽ tăng tăng tích lũy mảng bám vi khuẩn, khó vệ sinh răng miệng.

- Tiêu cổ răng

Tiêu cổ răng dưới lợi làm tích tụ mảng bám và khó vệ sinh răng mineegj

- Phanh môi bám cao

Phanh môi bám cao sẽ dẫn đến tình trạng co kéo bong lợi, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

- Ngách tiền đình nông

Tình trạng này do lợi dính hẹp, thường gặp ở nhóm răng cửa dưới và vùng mất răng, khi ngách tiền đình nông sẽ làm tăng nguy cơ gây bong lợi khỏi bề mặt răng, từ đó bám dính mảng bám, mùn thức ăn lên bề mặt răng.

Viêm lợi là bệnh lý răng miệng phổ biến, có thể gặp ở 90% dân số. Đây là bệnh lý hay tái phát, nếu không được điều trị đúng cách có thể gây hậu quả cho tổ chức quanh răng, từ đó gây lung lay và rụng răng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống.

Để phòng ngừa bệnh viêm lợi cần thực hiện các khuyến cáo sau:

- Thăm khám răng miệng định kỳ 06 tháng/lần, bác sĩ sẽ phát hiện sớm và xử trí các vấn đề bệnh lý, tránh biến chứng.

Thăm khám răng miệng định kỳ 06 tháng/lần

- Lấy cao răng định kỳ 06 tháng/lần.

- Duy trì thói quen vệ sinh răng miệng đúng cách: chải răng xoay tròn với bàn chải lông mềm và kem chải răng ít nhất 2 lần/ngày, buổi sáng sau ăn sáng và buổi tối trước khi ngủ.

- Ăn uống đủ chất, uống nhiều nước lọc, nghỉ ngơi hợp lý.

- Phát hiện sớm các vấn đề bất thường trong răng miệng để thăm khám và điều trị kịp thời.

Điều trị cơ bản

- Lấy cao răng định kỳ 06 tháng/lần để loại bỏ mảng bám răng, cao răng trên lợi và dưới lợi.

Lấy cao răng định kỳ 06 tháng/lần để loại bỏ mảng bám răng, cao răng trên lợi và dưới lợi.

- Phát hiện và loại bỏ các yếu tố nguy cơ thuận lợi cho việc tích tụ và hình thảnh mảng bám răng, cao răng gây viêm lợi.

- Lợi phì đại hoặc u lợi ở phụ nữ mang thai: xử trí cắt bỏ và tạo hình lợi.

Điều trị hỗ trợ

- Sử dụng nước súc miệng sát khuẩn (Nước súc miệng betadine, Kin,...).

- Thuốc điều trị viêm lợi: thuốc bôi tại chỗ (metrogyl denta...) hoặc súc miệng.

- Thuốc kháng sinh điều trị viêm lợi.