Bướu hoạt dịch cổ tay là một dạng u lành tính phổ biến, hình thành do sự tích tụ bất thường của dịch nhầy quanh bao hoạt dịch khớp hoặc gân. Khối bướu thường có hình tròn, mềm, xuất hiện gần cổ tay, đặc biệt là mặt mu tay và có thể thay đổi kích thước theo thời gian. 

Nguyên nhân gây ra bướu hoạt dịch chưa được xác định cụ thể, nhưng các yếu tố như chấn thương vi mô lặp lại, vận động quá mức cổ tay, hoặc đặc điểm giải phẫu bẩm sinh được cho là có liên quan. Người làm văn phòng, chơi thể thao nhiều, hoặc làm công việc sử dụng tay liên tục là nhóm có nguy cơ cao.

Đa phần bướu hoạt dịch không gây đau, nhưng ở một số trường hợp có thể kèm cảm giác căng tức, thậm chí gây tê do chèn ép dây thần kinh. Việc điều trị tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng, từ nghỉ ngơi, đeo nẹp, hút dịch đến phẫu thuật triệt để. Quan trọng nhất là người bệnh cần phân biệt rõ với các khối u khác như u mỡ, u hạch hay viêm khớp để tránh nhầm lẫn.

Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không xử lý đúng cách, bướu có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ, gây khó chịu khi vận động và làm giảm chất lượng cuộc sống. Bài viết này của MEDLATEC sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm phần nào về căn bệnh bướu hoạt dịch cổ tay từ đó có thể thăm khám và điều trị kịp thời nhằm tránh các biến chứng không mong muốn có thể xảy ra.

Định nghĩa

Bướu hoạt dịch cổ tay là một khối u dạng nang chứa đầy dịch lỏng, thường xuất hiện gần khớp cổ tay, nhất là ở mặt lưng bàn tay. Dịch bên trong nang là một loại chất nhầy trong suốt, có nguồn gốc từ hoạt dịch khớp, là chất bôi trơn giúp các khớp vận động trơn tru.

Đặc điểm của bướu hoạt dịch:

• Kích thước dao động từ vài mm đến vài cm.
• Có thể mềm hoặc hơi cứng khi sờ vào.
• Không di chuyển nhưng có thể thay đổi kích thước theo thời gian.
• Có thể đau nhẹ, nhất là khi vận động cổ tay nhiều.

Bướu hoạt dịch cổ tay là một bệnh lý lành tính nhưng ảnh hưởng khá nhiều đến sinh hoạt và thẩm mỹ của người bệnh

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra bướu hoạt dịch cổ tay vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, một số yếu tố sau đây có thể được xem là nguyên nhân gây bệnh, ví dụ như:

• Chấn thương lặp đi lặp lại: Các chuyển động cổ tay liên tục, đặc biệt là ở người làm việc văn phòng, thợ may, người chơi nhạc cụ hoặc thể thao (tennis, cầu lông, gym), dễ gây ra vi chấn thương. Những chấn thương nhỏ này khiến bao hoạt dịch khớp bị yếu, tạo điều kiện cho dịch rỉ ra ngoài, hình thành bướu.
• Bất thường ở bao hoạt dịch hoặc mô quanh khớp: Ở một số người, cấu trúc bao hoạt dịch vốn đã yếu hoặc mỏng hơn bình thường, khiến cho việc hình thành nang chứa dịch dễ dàng hơn.
• Di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy bướu hoạt dịch có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở các thành viên trong cùng một gia đình, dù chưa xác định được gen liên quan cụ thể.

Đa phần các bướu hoạt dịch cổ tay đều không gây đau đớn rõ rệt, điều này khiến người bệnh chủ quan hoặc dễ nhầm lẫn với các khối u khác.

Các dấu hiệu thường gặp:

• Xuất hiện một khối u tròn nhỏ gần cổ tay, kích thước có thể thay đổi theo tư thế vận động của cổ tay.
• Bướu ở cổ tay không sưng đỏ.
• Có thể đau âm ỉ khi vận động mạnh, mang vác vật nặng.
• Cảm giác căng, tức ở vùng có bướu hoạt dịch xuất hiện.
• Bướu có thể biến mất rồi tái phát lại.

Vị trí xuất hiện phổ biến:

• Mặt lưng cổ tay là hay gặp nhất.
• Mặt lòng cổ tay, gần động mạch quay.
• Cạnh ngón tay, vùng gần móng.
• Mu bàn chân hoặc mặt cổ chân (trường hợp ngoài cổ tay).

Bướu hoạt dịch cổ tay không nguy hiểm đến tính mạng người bệnh, tuy nhiên, theo thời gian, có thể xuất hiện các biến chứng dưới đây:

• Bướu to dần, gây chèn ép dây thần kinh, gây tê hoặc yếu cơ.
• Đau nhức khi hoạt động cổ tay.
• Giảm khả năng vận động, đặc biệt với người lao động tay chân.
• Ảnh hưởng thẩm mỹ (đặc biệt với nữ giới).

Bướu hoạt dịch cổ tay có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào, nhưng thực tế cho thấy một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do những đặc điểm sinh hoạt, nghề nghiệp hoặc yếu tố cơ địa. Việc nắm rõ các yếu tố nguy cơ giúp bạn điều chỉnh lối sống hợp lý, giảm thiểu khả năng phát triển bướu ngay từ sớm.

• Vận động lặp lại tại khớp cổ tay: Những người thường xuyên thực hiện các động tác cổ tay lặp đi lặp lại như đánh máy, cắt may, sửa cơ khí, chơi nhạc cụ, thể thao tay (tennis, cầu lông, gym…) có nguy cơ cao hơn do bao hoạt dịch bị căng kéo liên tục, dễ rò rỉ dịch khớp và hình thành bướu.
• Tiền sử chấn thương cổ tay: Chấn thương dù nhẹ nhưng lặp đi lặp lại tại vùng cổ tay có thể gây tổn thương mô liên kết, làm suy yếu cấu trúc giữ hoạt dịch, tạo điều kiện cho bướu phát triển theo thời gian.
• Độ tuổi và giới tính: Bướu hoạt dịch thường gặp ở độ tuổi 20-40, độ tuổi lao động nhiều, đặc biệt ở nữ giới. Phụ nữ có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới, có thể liên quan đến yếu tố mô liên kết và nội tiết.
• Cơ địa và di truyền: Một số người có mô quanh khớp yếu bẩm sinh hoặc có người thân từng mắc bướu hoạt dịch cũng dễ gặp tình trạng này hơn người bình thường.

Các môn thể thao sử dụng cổ tay nhiều như quần vợt có thể làm tăng nguy cơ mắc bướu hoạt dịch cổ tay

Dù không thể phòng tránh tuyệt đối, bạn có thể giảm nguy cơ hình thành bướu bằng những phương pháp sau đây:

Điều chỉnh thói quen làm việc

• Tránh các hoạt động cổ tay lặp lại quá lâu.
• Nghỉ ngơi giữa giờ làm việc, đặc biệt với người làm công việc văn phòng.
• Đeo nẹp cổ tay khi vận động mạnh (thể thao, chơi nhạc cụ...).

Tập luyện thể chất đúng cách

• Tăng cường các bài tập giãn cơ tay.
• Không tập luyện quá sức hoặc sai kỹ thuật.
• Luôn khởi động trước khi chơi thể thao.

Khám định kỳ nếu có tiền sử bướu hoạt dịch

• Phát hiện sớm để theo dõi, can thiệp đúng lúc.
• Tránh để bướu phát triển to, gây biến chứng.

Chẩn đoán xác định

Để xác định chính xác bướu hoạt dịch cổ tay và loại trừ những bệnh lý nghiêm trọng khác, bác sĩ cần phải thăm khám kỹ lâm sàng và hỗ trợ chẩn đoán từ các cận lâm sàng như siêu âm hoặc các kỹ thuật cao như chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính.

Khám lâm sàng

Đây là bước đầu tiên và cũng là nền tảng giúp bác sĩ đưa ra nghi ngờ ban đầu. Bao gồm sờ nắn khối u, kiểm tra độ di động, vị trí, mức độ đau. Một số bác sĩ dùng ánh sáng chiếu qua khối u để quan sát dịch bên trong.

Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm: Kỹ thuật hình ảnh đầu tay được lựa chọn, chi phí hợp lý, an toàn, dễ tiếp cận, cho hình ảnh rõ ràng về khối u dạng nang, giúp phân biệt với u đặc hoặc tổn thương mạch máu.
• MRI hoặc CT Scan: Trong các trường hợp nghi ngờ, bướu ở vị trí sâu hoặc cần đánh giá chi tiết giải phẫu mô mềm quanh cổ tay, bác sĩ có thể chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc CT scan. Các kỹ thuật này đặc biệt hữu ích khi cần phân biệt bướu hoạt dịch với u thần kinh, nang mỡ sâu hoặc khối u ác tính.

Chẩn đoán phân biệt

Việc phân biệt bướu hoạt dịch với các khối u hoặc tổn thương mô mềm khác rất quan trọng để tránh điều trị sai hướng.

• U mỡ: mềm, di động dưới da, không đau.
• Viêm bao hoạt dịch: sưng, nóng, đỏ, đau, toàn thân có thể kèm theo sốt.
• U hạch: cứng, không di động, có thể kèm theo triệu chứng toàn thân.
• Viêm khớp cổ tay: đau nhiều, sưng khớp, hạn chế vận động, thường xảy ra hai bên.

Tùy vào mức độ ảnh hưởng của bướu hoạt dịch cổ tay mà bác sĩ có thể lựa chọn nhiều phương pháp điều trị từ bảo tồn đến can thiệp ngoại khoa.

Theo dõi và điều chỉnh sinh hoạt

Trong phần lớn trường hợp, bướu hoạt dịch không gây khó chịu và có thể tự biến mất. Khi đó, chỉ cần:

• Hạn chế các hoạt động lặp đi lặp lại tại cổ tay.
• Nghỉ ngơi kết hợp đeo nẹp cố định cổ tay.
• Tập các bài giãn cơ nhẹ nhàng.

Hút dịch

Đây là thủ thuật đơn giản, dùng kim chọc vào bướu để hút dịch ra ngoài. Có thể kết hợp tiêm corticosteroid để giảm viêm.Kỹ thuật này ít xâm lấn, nhanh chóng, không cần phẫu thuật tuy nhiên nhược điểm là dễ tái phát.

Phẫu thuật

Phẫu thuật cắt bỏ bướu hoạt dịch ở cổ tay cần thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Quá trình cần đảm bảo cắt bỏ cả “cuống” nối với bao hoạt dịch để hạn chế nguy cơ tái phát.

Chỉ định khi:

• Bướu to, đau, ảnh hưởng vận động.
• Hút dịch không hiệu quả hoặc tái phát nhiều lần.
• Lo lắng về vấn đề thẩm mỹ.

Nẹp cố định cổ tay là một liệu pháp điều trị bảo tồn bướu hoạt dịch cổ tay

Bướu hoạt dịch cổ tay tuy không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt, công việc và cảm giác tự tin của người bệnh nếu không được quan tâm đúng mức. Việc hiểu rõ nguyên nhân hình thành, nhận diện sớm các dấu hiệu đặc trưng, cũng như chủ động tìm kiếm phương pháp điều trị phù hợp là yếu tố then chốt giúp kiểm soát tình trạng này hiệu quả.

Không ít người lựa chọn sống chung với bướu hoạt dịch mà không xử lý, dẫn đến tình trạng tái phát nhiều lần hoặc biến chứng chèn ép mô xung quanh. Do đó, khi có bất kỳ khối u bất thường nào ở vùng cổ tay, bạn tốt nhất nên đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám kỹ lưỡng, loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng và đưa ra hướng điều trị an toàn. 

Chăm sóc cổ tay đúng cách, hạn chế vận động lặp lại quá mức và duy trì lối sống lành mạnh chính là “chìa khóa” phòng ngừa bướu hoạt dịch hiệu quả. 

Nếu bạn nhận thấy mình đang có các triệu chứng nghi ngờ bướu hoạt dịch cổ tay, hãy liên hệ ngay với các bác sĩ và chuyên gia cơ xương khớp của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được hỗ trợ tư vấn kịp thời. Số điện thoại tổng đài 24/7: 1900 56 56 56.