Cổ tử cung là một cấu trúc thuộc phần dưới của tử cung, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh sản và bảo vệ sức khỏe sinh sản của phụ nữ. Cổ tử cung kết nối tử cung với âm đạo, tạo thành một kênh giữa hai cơ quan này.

Cổ tử cung có hình dạng giống như một ống hình trụ nhỏ, đường kính khoảng 3cm, dài khoảng 3-4cm ở phụ nữ trưởng thành. Cổ tử cung bao gồm hai phần chính:

• Lỗ trong cổ tử cung : Là phần bên trong nối với buồng tử cung.
• Lỗ ngoài cổ tử cung : Là phần ngoài tiếp giáp với âm đạo, khi thăm khám qua mỏ vịt các bác sĩ sẽ quan sát được phần này qua đường âm đạo.

Vị trí giải phẫu của cổ tử cung

Chức năng của cổ tử cung

• Bảo vệ tử cung:
  • Cổ tử cung hoạt động như một cửa đóng để bảo vệ buồng tử cung khỏi nhiễm trùng từ âm đạo.
• Hỗ trợ sinh sản:
  • Cổ tử cung tiết chất nhờn để giúp tinh trùng di chuyển.
  • Trong thai kỳ, cổ tử cung đóng kín để bảo vệ thai nhi bên trong tử cung.
  • Trong quá trình chuyển dạ, cổ tử cung mở rộng và mỏng dần để thai nhi có thể ra ngoài qua đường âm đạo dưới tác động co bóp của tử cung.

Chít hẹp cổ tử cung là gì?

Chít hẹp cổ tử cung là tình trạng lỗ cổ tử cung bị hẹp hoặc tắc nghẽn, gây khó khăn trong việc thoát máu từ buồng tử cung trong chu kì kinh nguyệt hoặc gây khó khăn cho sự di chuyển của tinh trùng lên buồng tử cung qua vòi trứng để gặp trứng khi đi qua cổ tử cung. Tình trạng chít hẹp cổ tử cung có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, khả năng sinh sản và gây ra những biến chứng nghiêm trọng.

Hình ảnh cổ tử cung bị chít hẹp

• Khối u như polyp hoặc u xơ cổ tử cung có thể gây chít hẹp cổ tử cung.
• Nạo kênh cổ tử cung: Thủ thuật này có nguy cơ gây sẹo và dẫn đến hẹp cổ tử cung.
• Khoét chóp cổ tử cung: Thủ thuật này được dùng trong chẩn đoán và điều trị tiền ung thư hoặc ung thư cổ tử cung tại chỗ, có nguy cơ gây chít hẹp cổ tử cung sau thủ thuật.
• Viêm cổ tử cung mãn tính: Tình trạng viêm mãn tính do vi khuẩn hoặc virus, đặc biệt là vi khuẩn lây qua đường tình dục như Chlamydia hoặc lậu có thể gây tổn thương lớp mô và dẫn đến chít hẹp.
• Các biện pháp xạ trị: Liệu pháp điều trị ung thư đặc biệt là ở khu vực tiếp giáp với cổ tử cung có thể gây ra biến chứng chít hẹp cổ tử cung.
• Dị tật bẩm sinh: Một số phụ nữ sinh ra đã có cổ tử cung hẹp bẩm sinh.
• Giảm estrogen, thường gặp ở phụ nữ sau mãn kinh.
• Lạc nội mạc tử cung : Mô nội mạc tử cung hiện diện sai vị trí ở cổ tử cung có thể gây tổn thương và hẹp cổ tử cung.
• Ung thư cổ tử cung: Khối u có thể làm tắc nghẽn cổ tử cung.
• Nạo buồng tử cung: Các thủ thuật này có nguy cơ tổn thương cố tử cung, dẫn đến chít hẹp cổ tử cung.

 Rối loạn kinh nguyệt

• Vô kinh: Do máu kinh không thể thoát ra ngoài, dẫn đến hiện tượng không có kinh nguyệt thứ phát hoặc nguyên phát ở các trường hợp có chít hẹp cổ tử cung bẩm sinh.
• Đau bụng kinh: Máu kinh bị ứ đọng trong tử cung gây áp lực, dẫn đến cơn đau dữ dội ở vùng bụng dưới trong chu kì kinh.

Đau vùng chậu

• Cảm giác đau âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng chậu, có thể lan ra lưng hoặc đùi.
• Đau tăng lên trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc khi vận động mạnh.

Khó khăn trong việc thụ thai

• Chít hẹp cổ tử cung ngăn cản tinh trùng di chuyển lên vòi trứng để gặp trứng, gây khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên ở nữ giới.
• Cản trở hiệu quả các phương pháp hỗ trợ sinh sản như chuyển phôi (IVF) hoặc bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) vì các phương pháp này đều cần đưa ống dẫn qua kênh cổ tử cung.

Nhiễm trùng

• Ứ đọng dịch trong tử cung do cổ tử cung bị hẹp tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến các bệnh lý nhiễm trùng như viêm nội mạc tử cung hoặc viêm vùng chậu.
• Khí hư bất thường: Có thể tăng tiết dịch âm đạo hoặc xuất hiện khí hư có mùi hôi do nhiễm trùng.
• Sốt hoặc cảm giác mệt mỏi nếu có viêm nhiễm kèm theo.

Chảy máu âm đạo bất thường

• Một số trường hợp có thể xuất hiện chảy máu ít, chảy máu nâu đen giữa các chu kỳ kinh do tình trạng ứ đọng máu.

Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Nếu xuất hiện các triệu chứng trên, đặc biệt là rối loạn kinh nguyệt, đau vùng chậu dai dẳng hoặc khó thụ thai, nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống cũng như khả năng sinh sản của người phụ nữ.

• Khám phụ khoa định kỳ để kiểm tra tình trạng cổ tử cung và phát hiện sớm các dấu hiệu tái hẹp.
• Lối sống lành mạnh: Tránh các yếu tố nguy cơ như nạo hút thai không an toàn hoặc viêm nhiễm các tác nhân lây truyền qua đường tình dục bằng cách sử dụng bao cao su khi quan hệ, tiêm phòng HPV để phòng ngừa ung thư cổ tử cung.

Tiền sử bệnh lý và triệu chứng lâm sàng

• Khai thác tiền sử bệnh lý: Cần hỏi kĩ về tiền sử kinh nguyệt, đau vùng chậu, các vấn đề liên quan đến sinh sản, tiền sử phẫu thuật tại cổ tử cung hoặc tử cung (như nạo hút thai, cắt polyp, khoét chóp cổ tử cung…), hoặc các liệu pháp xạ trị vùng chậu.
• Triệu chứng lâm sàng: Các triệu chứng như vô kinh nguyên phát hoặc thứ phát, đau bụng kinh dữ dội, khí hư bất thường hoặc nhiễm trùng tái phát sẽ gợi ý tình trạng chít hẹp cổ tử cung.

Khám phụ khoa

• Bác sĩ sẽ thăm khám để kiểm tra vùng âm đạo và cổ tử cung có bất thường như khối u gây chít hẹp cổ tử cung hoặc dấu hiệu viêm nhiễm hay không.

Siêu âm vùng chậu

• Siêu âm qua ngã âm đạo hoặc ngã bụng giúp phát hiện dịch ứ đọng trong tử cung hoặc các bất thường khác ở tử cung, phần phụ.

Nội soi buồng tử cung

• Quy trình: Một ống soi nhỏ được đưa qua âm đạo vào buồng tử cung để quan sát trực tiếp lỗ cổ tử cung và phát hiện các bất thường.
• Phương pháp này cũng cho phép bác sĩ thực hiện sinh thiết nếu nghi ngờ có tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư.

Thăm dò cổ tử cung bằng dụng cụ

• Bác sĩ sử dụng một dụng cụ mỏng để kiểm tra mức độ hẹp và xác định tính chất của lỗ cổ tử cung.
• Đây là phương pháp hữu ích để đánh giá chít hẹp cơ học hoặc tắc nghẽn hoàn toàn.

Chụp tử cung vòi trứng (HSG - Hysterosalpingography)

• Một loại thuốc cản quang được bơm vào tử cung qua cổ tử cung, sau đó chụp X-quang để quan sát đường đi của thuốc.
• Phương pháp này giúp đánh giá mức độ chít hẹt cổ tử cung và phát hiện các vấn đề khác như tắc nghẽn vòi trứng.

MRI hoặc CT Scan

• Trong một số trường hợp phức tạp, chẩn đoán hình ảnh nâng cao như MRI hoặc CT scan có thể được sử dụng để đánh giá chi tiết cấu trúc tử cung và cổ tử cung.

Điều trị nội khoa

• Thuốc giảm đau: Được sử dụng trong các trường hợp đau bụng kinh do chít hẹp cổ tử cung gây ứ đọng máu kinh. Các loại thuốc như NSAID giúp giảm đau và giảm viêm.
• Thuốc làm mềm cổ tử cung: Prostaglandin hoặc Misoprostol có thể được sử dụng để làm mềm và mở rộng cổ tử cung, đặc biệt trong trường hợp chít hẹp nhẹ.
• Kháng sinh: Nếu chít hẹp cổ tử cung gây nhiễm trùng, kháng sinh sẽ được chỉ định để kiểm soát tình trạng viêm.

Nong cổ tử cung bằng dụng cụ

• Phương pháp: Sử dụng các dụng cụ như que Hegar kích thước tăng dần để mở rộng lỗ cổ tử cung.
• Phương pháp này được thực hiện tại bệnh viện hoặc phòng khám bởi bác sĩ chuyên khoa. Bệnh nhân thường cần gây tê tại chỗ hoặc gây mê nhẹ để giảm đau.
• Phương pháp nong cổ tử cung có thể có hiệu quả nhanh tuy nhiên có thể tái hẹp nếu không điều trị duy trì.

Nội soi buồng tử cung kết hợp điều trị

• Áp dụng trong các trường hợp chít hẹp do mô sẹo hoặc tổn thương bên trong cổ tử cung. Bác sĩ sẽ sử dụng ống soi để quan sát và loại bỏ mô sẹo, giải phóng tình trạng chít hẹp cổ tử cung.
• Ưu điểm của phương pháp này là giúp chẩn đoán và điều trị đồng thời, ít xâm lấn.

Nội soi buồng tử cung vừa để chẩn đoán vừa để điều trị tình trạng chít hẹp cổ tử cung

Đặt stent cổ tử cung

• Phương pháp: Một ống nhỏ (stent) được đặt vào cổ tử cung để duy trì độ rộng sau khi nong cổ tử cung.
• Thường được sử dụng trong các trường hợp tái hẹp nhiều lần.
• Lưu ý stent cần được thay thế định kỳ để tránh nhiễm trùng.

Điều trị bằng năng lượng nhiệt (Laser hoặc dao điện)

• Phương pháp này sử dụng năng lượng laser hoặc dao điện để loại bỏ mô gây chít hẹp và tái tạo cấu trúc cổ tử cung.

Phẫu thuật

• Cắt bỏ mô sẹo hoặc khối u: Nếu chít hẹp do u xơ tử cung, polyp hoặc tổn thương sẹo lớn.
• Cắt cổ tử cung: Trong trường hợp chít hẹp nặng không áp dụng được các phương pháp trên hoặc kết hợp với bệnh lý ác tính, phẫu thuật cắt cổ tử cung hoặc cắt tử cung hoàn toàn có thể được xem xét. Tuy nhiên, đây là phương pháp lựa chọn cuối cùng do ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cũng như gây ảnh hưởng giải phẫu vùng chậu.

Chít hẹp cổ tử cung là một tình trạng bệnh lý có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống của phụ nữ. Nhận thức sớm về chít hẹp cổ tử cung và thăm khám định kỳ là cách tốt nhất để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe sinh sản của phụ nữ.