Tử cung (cách gọi khác là dạ con) có hình dáng giống quả lê, là một cơ quan nằm ở khu vực xương chậu. Tử cung có chiều dài khoảng 7,5 cm, sâu 2,5 cm và rộng 5 cm. Cấu tạo của bộ phận này bao gồm phần cổ tử cung, thân tử cung và đáy tử cung. 

Buồng tử cung là nơi để tinh trùng và trứng thụ tinh, làm tổ và hình thành nên thai nhi. Đây cũng chính là căn nhà nhỏ của thai nhi trước khi đến với thế giới này. Em bé sẽ phát triển ở đây cho tới tận lúc chào đời. Do đó, tử cung cần phải được đảm bảo ổn định và không có bất thường nào thì thai nhi mới có thể được phát triển bình thường và khỏe mạnh. Có một số trường hợp phụ nữ có tử cung khác biệt về cấu trúc và hình dạng như trên là do sự bất thường hoặc dị dạng tử cung bẩm sinh. 

Không có một con số cụ thể để thống kê hết được các trường hợp bị dị dạng tử cung bẩm sinh trừ khi người bệnh chủ động đi khám vì bệnh này thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Các chuyên gia ước tính trên toàn thế giới có khoảng 5,5% phụ nữ bị dị dạng tử cung bẩm sinh, ở những phụ nữ mắc chứng vô sinh thì tỷ lệ này là 8% và khoảng 12,3% là các trường hợp có tiền sử thường xuyên bị sảy thai.

Một nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng tỷ lệ bị dị dạng tử cung bẩm sinh ở những phụ nữ sảy thai trong khoảng 3 tháng đầu thai kỳ là từ 5 - 10%. Con số này ở những ca sinh non là khoảng 25%. 

Hình ảnh mô tả các dị dạng tử cung bẩm sinh

Phần lớn các dị tật hoặc khiếm khuyết bẩm sinh đều có liên quan tới nguyên nhân đa gen hoặc đa yếu tố. Có 3 cơ chế hình thành nên dị dạng tử cung bẩm sinh đó là:

- Ống Muller kém phát triển hoặc thiểu sản: (ở nữ giới, ống Muller là bộ phận sẽ phát triển thành vòi trứng và 1/3 trên âm đạo). Nếu ống này phát triển kém hoặc bị thiểu sản sẽ khiến tử cung thay đổi, bệnh nhân có thể không có âm đạo, đây được gọi là hội chứng MRKH (Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser);

- Khiếm khuyết hợp nhất ở bên: là tình trạng cơ quan sinh dục mất đi khả năng hợp nhất, (ví dụ như xảy ra ở trường hợp dị dạng tử cung đôi, tử cung hai sừng) có thể là do các nguyên nhân sau:

• Việc tái hấp thu thất bại dẫn đến hình thành vách ngăn dọc trong tử cung hoặc vách ngăn âm đạo tử cung;

• Thất bại trong việc cấu thành 1 trong 2 ống Muller;

• Thất bại trong việc hợp nhất ống Muller;

• Thất bại trong việc di chuyển ống Muller.

- Khiếm khuyết hợp nhất theo chiều dọc: điều này dẫn tới sự hình thành và phát triển vách ngăn âm đạo ngang, co thắt tử cung và âm đạo gây rối loạn phát triển dẫn tới dị dạng.

Các biểu hiện dưới đây có thể là các dấu hiệu của chứng dị dạng tử cung bẩm sinh ở nữ giới:

• Đau vùng chậu mạn tính hoặc đau theo chu kỳ;

• Vô kinh hoặc thiểu kinh (số ngày có kinh thường dưới 2 ngày);

• Rong kinh: là hiện tượng chảy máu kinh nguyệt kéo dài trên 7 ngày;

• Bị sảy thai liên tiếp hoặc sinh non;

• Bị viêm vùng chậu theo chu kỳ do nhiễm trùng đường sinh dục trên hoặc nhiễm trùng huyết;

• Những người có vách ngăn âm đạo theo chiều dọc thường bị đau mỗi khi quan hệ.

Hình ảnh mô tả một vài dạng dị dạng tử cung bẩm sinh

Các dị dạng tử cung bẩm sinh thường gặp

Theo ghi nhận của Hiệp hội Y học sinh sản Hoa Kỳ thì có 5 loại dị dạng tử cung bẩm sinh, bao gồm:

• Loại 1 - Không có tử cung: các trường hợp không có tử cung còn được biết đến là hội chứng MRKH (Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser). Dị dạng này khá hiếm gặp ở nữ giới và thường những phụ nữ mắc hội chứng này sẽ có tử cung rất  nhỏ hoặc thậm chí là không có tử cung, âm đạo có chiều dài rất ngắn hoặc là không có âm đạo, đến tuổi dậy thì không xuất hiện kinh nguyệt nhưng lại có buồng trứng;

• Loại 2 - Tử cung 1 sừng: hay còn gọi là tử cung đơn cũng là một dị dạng bẩm sinh. Khác với hình dáng quả lê thông thường, tử cung đơn nhìn giống hình quả chuối và kích thước khá nhỏ chỉ bằng ½ so với tử cung bình thường. Những phụ nữ có tử cung 1 sừng chỉ có duy nhất 1 ống dẫn trứng;

• Loại 3 - Tử cung 2 sừng: đây là một dị dạng có sự bất thường về cấu trúc và hình dáng. Phần đuôi của tử cung thì vẫn có hình dạng bình thường nhưng ở phía đáy lại chia làm 2. Ở tử cung bình thường ta sẽ thấy nó có hình một quả lê nằm ngược, tuy nhiên ở tử cung 2 sừng thì nó lại mang hình dáng giống trái tim;

• Loại 4 - Tử cung đôi: xảy ra khi một người phụ nữ có 2 buồng tử cung riêng lẻ. Đặc biệt hơn nữa mỗi một bên buồng tử cung lại sở hữu riêng một âm đạo và cổ tử cung riêng biệt;

• Loại 5 - Tử cung có vách ngăn: loại dị dạng này khá phổ biến và cũng là nguyên nhân khiến phụ nữ bị sảy thai. Đặc điểm của bất thường này đó là có sự hiện diện của một vách ngăn chia đôi lòng tử cung, gây ảnh hưởng tới phần đáy của tử cung.

Đối với những phụ nữ không mang thai, dị dạng bẩm sinh tử cung gây tắc nghẽn mạch máu có thể dẫn tới các vấn đề như:

• Tràn máu khoang tử cung (Hematometra) hoặc tràn máu âm đạo (Hematocolpos);

• Đau vùng chậu theo từng đợt chu kỳ hoặc không theo chu kỳ;

• Hình thành và phát triển tình trạng lạc nội mạc tử cung;

• Tử cung bị ra máu một cách bất thường;

• Nhiễm trùng đường sinh dục.

Ở những phụ nữ đang mang thai, dị tật tử cung có thể dẫn tới những biến chứng sau:

• Sinh non;

• Sảy thai tự nhiên;

• Sảy thai tái phát, liên tục;

• Trước và sau sinh có hiện tượng chảy máu;

• Tử cung hạn chế phát triển;

• Vị trí rau thai bất thường;

• Tăng huyết áp trong thai kỳ;

• Dị tật thai nhi;

• Suy cổ tử cung;

• Vỡ sừng.

Các dị dạng bẩm sinh ở tử cung sẽ khiến cho quá trình thụ thai tự nhiên và làm tổ của phôi thai bị cản trở. Ngay cả khi tiến hành biện pháp thụ tinh nhân tạo (IVF) cũng trở nên khó khăn và tỷ lệ thành công thấp hơn.

Ngoài ra, việc phụ nữ bị dị dạng tử cung bẩm sinh cũng làm cho quá trình sinh nở tự nhiên gặp nhiều trở ngại, sản phụ khá chật vật trong cơn chuyển dạ. Nguyên nhân là do sự bất thường của tử cung sẽ kéo theo bất lợi cho vị trí bám của thai nhi, em bé có thể ở trong tư thế ngôi thai mông, ngôi thai ngang,... thay vì ngôi thai đầu như bình thường nên sản phụ khó có thể sinh theo ngả âm đạo. Trong những trường hợp này, bác sĩ thường sẽ chỉ định mổ lấy thai nhằm hạn chế các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé.

Hình ảnh mô tả tử cung

Một khi đã xác định được rằng bản thân đang bị dị dạng tử cung bẩm sinh, nhiều mẹ bầu sẽ không tránh khỏi lo lắng khi mang thai, nhất là nếu trước đó thai phụ đã từng có tiền sử sảy thai. Cách tốt nhất là các mẹ nên đi thăm khám để được trợ giúp bởi bác sĩ chuyên khoa, đồng thời tuân theo những chỉ định cần thiết để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Bên cạnh đó, cần tìm hiểu và nắm vững các dấu hiệu sớm của chuyển dạ hoặc là biến chứng có thể xảy ra trong thai kỳ để có phương án xử trí kịp thời. Khi phát hiện dấu hiệu bất thường cần tới ngay bệnh viện hay các cơ sở y tế để được can thiệp càng sớm càng tốt.

Danh sách các triệu chứng:

• Đau vùng chậu mạn tính hoặc đau theo chu kỳ;

• Vô kinh hoặc thiểu kinh (số ngày có kinh dưới 2 ngày);

• Rong kinh: là hiện tượng chảy máu kinh nguyệt kéo dài trên 7 ngày;

• Bị sảy thai liên tiếp hoặc sinh non;

• Bị viêm vùng chậu theo chu kỳ do nhiễm trùng đường sinh dục trên hoặc nhiễm trùng huyết;

• Những người có vách ngăn âm đạo theo chiều dọc thường bị đau mỗi khi quan hệ.

Nhằm giúp chẩn đoán xác định các bất thường trong buồng tử cung của phụ nữ, bác sĩ sẽ đề nghị bệnh nhân thực hiện những kỹ thuật sau:

• Siêu âm 3D: biện pháp này giúp hiển thị những hình ảnh của nội mạc tử cung, khoang tử cung và đường viền bên ngoài của tử cung, hỗ trợ xác định vách ngăn ở giữa tử cung hoặc dị dạng tử cung đôi. Siêu âm 3D thường được dùng thăm dò thông qua đường âm đạo nên các đối tượng như trẻ em, thanh thiếu niên và người chuyển giới thường không áp dụng được kỹ thuật này;

• Nội soi ổ bụng và chụp cản quang tử cung, vòi trứng: cung cấp hình ảnh về đường viền bên trong tử cung, kiểm tra độ bất thường của tử cung và ống dẫn trứng, đồng thời đánh giá cấu trúc chiều rộng, chiều dài của vách ngăn trong lòng tử cung trước khi lên kế hoạch mổ cắt bỏ vách ngăn này.  

• Chụp MRI: khá hiệu quả trong việc chẩn đoán tử cung có gặp bất thường gì hay không và chỉ được khuyến cáo áp dụng trong trường hợp phụ nữ không mang thai.

Dựa trên từng đặc điểm giải phẫu của từng loại dị dạng tử cung bẩm sinh, mức độ nghiêm trọng cũng như nhu cầu của bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn các phương án điều trị sao cho phù hợp để đảm bảo tối ưu hiệu quả điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Không phải 100% các dị tật ở tử cung đều cần tiến hành điều trị do việc này có thể làm tăng nguy cơ khó mang thai cho người bệnh. Cũng có trường hợp bị dị dạng tử cung bẩm sinh nhưng bệnh nhân đó vẫn có khả năng mang thai và em bé vẫn có thể phát triển một cách bình thường. Chính vì thế, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào bệnh nhân cũng cần tham vấn lời khuyên và tuân thủ theo các hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa nhằm đưa ra các lựa chọn hợp lý nhất.

Lấy ví dụ: một người có tử cung xuất hiện vách ngăn, việc thực hiện phương pháp phẫu thuật mở với mục đích loại bỏ vách ngăn sẽ có nguy cơ để lại sẹo trên màng tử cung, điều này sẽ làm giảm chức năng sinh sản. Với trường hợp này bệnh nhân có thể lựa chọn biện pháp loại bỏ vách ngăn bằng thủ thuật mổ nội soi qua đường âm đạo. Đây là một kỹ thuật tiên tiến, không xâm lấn nên ít gây biến chứng cho tử cung. Tuy nhiên nó cũng không có tác dụng làm tăng khả năng mang thai cho người bệnh.