Hẹp bao quy đầu - Phimosis là gì?

Bao quy đầu là phần da bảo vệ và bao bọc quanh quy đầu dương vật, vùng da này dễ nhạy cảm với các kích thích từ bên ngoài. Bao quy đầu bình thường dễ lộn bộc lộ quy đầu dương vật giúp dễ dàng thực hiện chức năng khi quan hệ tình dục. Khả năng che phủ quy đầu ở nam giới là khác nhau giữa các độ tuổi và giữa những người nam giới với nhau cũng khác nhau, nó cũng thay đổi khi ở trạng thái bình thường và khi ở trạng thái dương vật cương cứng.

Vậy hẹp bao quy đầu (Phimosis) là tình trạng bao quy đầu không tự lộn được xuống phía gốc dương vật để lộ ra quy đầu dương vật. Cần phân biệt giữa hẹp bao quy đầu và dài da bao quy đầu, dài da bao quy đầu là tình trạng da bao quy đầu luôn phủ kín quy đầu dương vật, tuy nhiên khi lộn bao quy đầu thì bao quy đầu lộn được dễ dàng về phía gốc dương vật.

Đa số trẻ nam mới sinh ra đều có hẹp bao quy đầu, đây là hiện tượng sinh lý. Tình trạng này sẽ cải thiện dần theo độ tuổi, theo thống kê thì sau 2 tuổi tình trạng hẹp bao quy đầu ở trẻ em nam chỉ còn khoảng 10% và nó chỉ còn lại khoảng 1 - 2% ở trẻ nam sau tuổi trưởng thành. Do đó những trẻ này cần phải có sự can thiệp để điều trị sớm tránh những biến chứng ảnh hưởng sau này.

Hẹp bao quy đầu

Phân loại hẹp bao quy đầu

Dựa vào khả năng co hồi của da bao quy đầu thì có thể phân loại thành 5 kiểu như sau:

- Kiểu I là khi da bao quy đầu hẹp toàn bộ, không thể lộn xuống bộc lộ miệng sáo ra được. Kiểu này đa phần là nguyên nhân gây ra tình trạng viêm nhiễm và tiểu khó ở nam giới.

- Kiểu II là khi lộn bao quy đầu xuống phía gốc dương vật chỉ bộc lộ được miệng sáo.

- Kiểu III là khi lộn bao quy đầu xuống phía gốc dương vật bộc lộ được một nửa quy đầu dương vật.

- Kiểu IV là gần như bao quy đầu đầu được lộn gần hết về phía gốc dương vật tuy nhiên vẫn dính một phần ở rãnh quy đầu dương vật.

- Kiểu V là bao quy đầu bình thường, có thể dễ dàng lộn xuống hoàn toàn về phía gốc dương vật và lộn ngược lại về vị trí ban đầu.

Ngoài ra hẹp bao quy đầu có thể chia làm 2 loại:

- Bẩm sinh.

- Mắc phải.

Hẹp bao quy đầu bẩm sinh hay sinh lý đa phần gặp ở 90% trẻ sơ sinh và kéo dài tới 2 - 3 tuổi thì tỷ lệ này giảm còn 10% và sau đó chỉ có khoảng 1% trẻ cần phải can thiệp điều trị. Trong 1 số trường hợp việc chăm sóc vệ sinh không tốt ở trẻ sơ sinh có thể phải can thiệp sớm như viêm tấy, mưng mủ nhiều lần hoặc nhưng can thiệp thô bạo không đúng kỹ thuật ở giai đoạn này của trẻ có thể dẫn tới tình trạng viêm xơ sẹo sau này tại bao quy đầu của trẻ.

Hẹp bao quy đầu mắc phải chiếm tỷ lệ khoảng 1% thường gặp ở thanh thiếu niên và người lớn sau tuổi dậy thì. Đa số đi khám với lý do ảnh hưởng khi quan hệ tình dục như gây đau, giảm ham muốn, giảm độ khoái cảm. Ngoài ra nếu bao quy đầu bị chít hẹp hoàn toàn có thể gây tình trạng tiểu khó, gây khó khăn trong quá trình vệ sinh dẫn đến viêm bao quy đầu. Tình trạng này kéo dài dẫn đến sự viêm dính giữa mặt trong của bao quy đầu tạo vòng xơ, gây nên tình trạng hẹp nghiêm trọng miệng bao quy đầu.

- Hẹp bao quy đầu là tình trạng bình thường đối với trẻ sơ sinh. Đây không phải là một tình trạng bệnh lý trừ khi nó gây ra các biến chứng sớm cho trẻ như viêm tấy, viêm mủ, viêm tiết niệu,…

- Tuy nhiên, với nam giới ở độ tuổi trưởng thành do không được lộn đúng cách lúc nhỏ có thể dẫn đến hậu quả gây ra sẹo xơ dính bao quy đầu. Do vậy khuyến cáo các gia đình không nên cố gắng lộn bao quy đầu của con mình thô bạo khi không có hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa vì nó có thể gây tình trạng đau và làm tổn thương nặng nề hơn bao quy đầu của trẻ.

Ở người có biểu hiện hẹp bao quy đầu thường gặp các dấu hiệu sau:

- Không thể lộn được bao quy đầu từ nhỏ.

- Hiện chỉ lộn được một phần bao quy đầu về phía gốc dương vật.

- Có biểu hiện đau và sưng đỏ bao quy đầu, vùng da tại chỗ có thể căng bóng. Trong trường hợp nghẹt, bao quy đầu có thể tím đen hoại tử do bị nghẹt thời gian dài không được xử trí.

- Có thể thấy hiện tượng bao quy đầu căng, phồng to lên, các tia tiểu phụ mạnh ra xa khi đi tiểu.

Có thể thấy hiện tượng bao quy đầu căng, phồng to lên

- Khó quan sát được lỗ miệng sáo một cách tự nhiên.

- Với trẻ em: đa số là hẹp sinh lý nên các gia đình không biết cách lộn rửa vệ sinh cho trẻ dẫn đến các tế bào biểu mô và cặn sinh dục tiết ra, bám dính vào quy đầu dương vật tạo thành các cục cặn. Đây có thể là nơi các hệ vi khuẩn khu trú, phát triển gây nên tình trạng viêm mủ quy đầu, viêm tiết niệu,…

- Với người lớn:

+ Tình trạng hẹp bao quy đầu có thể dẫn tới dương vật chậm phát triển, nguyên nhân đa phần do da bao quy đầu chít hẹp hoàn toàn khiến cản trợ 1 phần sự phát triển của dương vật, là yếu tố làm dương vật ngắn và kém phát triển hơn so với người không bị hẹp bao quy đầu.

+ Gây tình trạng viêm nhiễm đường tiết niệu sinh dục: nguyên nhân do bao quy đầu hẹp gây khó khăn cho việc lộn rửa vệ sinh hàng ngày. Lâu dài gây nên hiện tượng viêm xơ sinh bao quy đầu, ảnh hưởng nhiều tới cả hoạt động tình dục là gây đau khi cương.

+ Làm giảm khả năng quan hệ tình dục: đa phần những người nam giới bị hẹp bao quy đầu đều cảm thấy thiếu tự tin trong việc quan hệ do giảm nhạy cảm khi tiếp xúc, giảm ham muốn, rối loạn cương thậm chí với những nam giới do kết hợp giữa hẹp và dài bao quy đầu nên khó vệ sinh, gây nên tình trạng mùi hôi khó chịu cho bạn tình.

Làm giảm khả năng quan hệ tình dục ở nam giới

+ Nguy cơ ung thư quy đầu dương vật: nguyên nhân do quá trình viêm nhiễm tái phát nhiều lần ở bao quy đầu và quy đầu dương vật dần dần làm các tế bào ở đây biến đổi dẫn tới nguy cơ cao ung thư quy đầu dương vật.  Một số nghiên cứu đã chứng minh thấy tỷ lệ ung thư dương vật ở những người nam giới hẹp bao quy đầu cao hơn những nam giới không bị hẹp bao quy đầu.

+ Nguy cơ cao mắc các bệnh lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn, đa phần do da bao quy đầu dài và hẹp là nơi thuận lợi cho các vi khuẩn gây bệnh và truyền bệnh trong khi quan hệ tình dục như HIV, viêm gan B, C, chlamydia, lậu, giang mai,…

Hiện nay có hai phương pháp điều trị hẹp bao quy đầu phổ biến được áp dụng tùy theo lứa tuổi và tình trạng của bệnh nhân là điều trị bảo tồn hay can thiệp và điều trị phẫu thuật cắt bao quy đầu.

+ Phương pháp điều trị bảo tồn là làm mềm miệng bao quy đầu để có thể từ từ lộn bao quy đầu xuống được khỏi đầu dương vật. Trong một số trường hợp cụ thể có thể áp dụng phương pháp sau: thuốc mỡ có thành phần corticosteroid bôi trong vài tuần để làm giảm hiện tượng sưng nề giúp cho sự lộn xuống của bao quy đầu được dễ dàng. Thuốc mỡ có thể bôi cho trẻ hai lần một ngày cho đến khi trẻ có thể lộn được toàn bộ bao quy đầu. Có thể dùng liên tục cho trẻ đến khi trẻ được 4 tháng tuổi. Bao quy đầu phải được lộn xuống hoàn toàn khỏi đầu dương vật sau điều trị. Phương pháp này đa phần áp dụng ở trẻ nhỏ.

Bao quy đầu phải được lộn xuống hoàn toàn khỏi đầu dương vật sau điều trị

+ Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật cắt bao quy đầu. Đây là phương pháp triệt để điều trị hẹp bao quy đầu, được chỉ định cho hầu hết nam giới trưởng thành và 1 số trường hợp trẻ em điều trị nội khoa thất bại mà viêm nhiễm tái diễn nhiều lần.

 Chỉ định phẫu thuật cắt bao quy đầu:

- Hẹp bao quy đầu không hoàn toàn, tái phát nhiều đợt trong năm.

- Chít hẹp bao quy đầu bệnh lý hoàn toàn.

- Viêm bao quy đầu- quy đầu dương vật tái phát nhiều lần.

- Dương vật liken xơ hóa.

- Các tổn thương u nhú da bao quy đầu dương vật.

- Trong phẫu thuật tạo hình lỗ đái lệch thấp hay lún dương vật ở trẻ em

Chống chỉ định của phẫu thuật cắt bao quy đầu:

- Các trẻ sơ sinh hay đẻ non dưới 1 tuổi.

- Người bệnh có bệnh lý rối loạn đông cầm máu.

- Trẻ bị lỗ đái lệch cao hay lỗ đái lệch thấp.

- Dương vật biến dạng bất thường bẩm sinh.

Các phương pháp cắt bao quy đầu:

- Phương pháp truyền thống vẫn hay được áp dụng như cắt tròn theo chu vi của dương vật. Cắt xẻ dọc bao quy đầu hiện nay ít được áp dụng, cắt vạt kiểu hàn quốc,…

- Cắt bao quy đầu bằng dụng cụ stapler: hiện nay phương pháp này hay được sử dụng trong những trường hợp dài và hẹp bao quy đầu đơn thuần, ít có dải xơ dính. Ưu điểm là nhanh, thẩm mỹ, ít chảy máu, thời gian phục hồi nhanh.

Biến chứng sau mổ cắt bao quy đầu

- Chảy máu.

- Nhiễm khuẩn.

- Hẹp bao quy đầu tái phát.

- Cương đau dương vật khi phần da thừa còn lại quá ngắn.

Chăm sóc sau cắt bao quy đầu

- Thuốc kháng sinh, chống phù nề, giảm đau.

- Băng ép, thay băng ngày 1 lần trong 5 - 7 ngày đầu.

- Tránh vận động mạnh trong 3 ngày đầu, hạn chế mặc quần lót chật, nên để dương vật vị trí 12h.

- Hẹn tái khám cắt chỉ sau 10 ngày (nếu dùng chỉ không tiêu). Hiện nay đa số dùng chỉ tiêu nhanh nên không cần cắt chỉ.

- Nam giới trưởng thành hạn chế xem phim ảnh có nội dung gợi cảm, tránh hiện tượng cương đau trong 3 ngày đầu.

- Kiêng quan hệ tình dục trong 1 tháng.