Hội chứng đường hầm xương trụ xảy ra khi dây thần kinh trụ đi qua ống khuỷu tay (một đường hầm gồm cơ, dây chằng và xương) ở bên trong khuỷu tay bị viêm, sưng và kích ứng.

Hội chứng đường hầm xương trụ hay có thể gọi là hội chứng ống khuỷu tay là bệnh lý gây nên do sự chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh trụ ở vùng khuỷu tay, gây ra các triệu chứng tê và đau nhức dọc theo mặt trong của cẳng tay, bao gồm cả nửa trong của ngón đeo nhẫn và ngón tay út.

Hội chứng này thường gặp ở những người làm việc văn phòng, vận động tay nhiều, hoặc tỳ khuỷu tay lâu. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa tổn thương thần kinh vĩnh viễn và bảo toàn chức năng bàn tay.

Bài viết này của MEDLATEC sẽ giúp bạn đọc hiểu đúng về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hội chứng đường hầm xương trụ, từ đó giúp bạn chủ động phòng tránh và bảo vệ sức khỏe đôi tay một cách hiệu quả.

Hội chứng đường hầm xương trụ là do chèn ép hoặc kích thích lên dây thần kinh trụ

Giải phẫu thần kinh trụ

Rễ thần kinh C8 và T1 hợp lại và tạo ra bó trong của đám rối thần kinh cánh tay. Thần kinh trụ bắt nguồn từ một nhánh của bó trong. Thần kinh trụ sau đó đi xuống cánh tay cùng với động mạch cánh tay về phía khớp khuỷu tay. Tại điểm giữa của cánh tay, thần kinh đi vào khoang sau bằng cách xuyên qua vách liên cơ. Sau đó, nó đi dọc theo khía trong của cơ tam đầu để vào đường hầm khuỷu tay. Tại thời điểm này, thần kinh trụ đi giữa mỏm khuỷu và lồi cầu trong và bên dưới dây chằng Osborne. Khi thần kinh thoát khỏi đường hầm khuỷu tay, nó đi qua dưới đầu cân của cơ gấp cổ tay trụ để vào cẳng tay. 

Vùng đường hầm khuỷu tay là nơi thần kinh trụ có nhiều khả năng bị chèn ép nhất do vị trí và giải phẫu của nó. Tuy nhiên, dây thần kinh cũng có thể bị chèn ép tại cung Struthers hoặc bởi đầu cân của cơ gấp cổ tay trụ, dẫn đến các triệu chứng của bệnh lý thần kinh trụ. 

Thần kinh trụ chi phối mặt trong của cẳng tay, mặt trụ của lòng bàn tay, ngón út và nửa trụ của ngón đeo nhẫn. Nó cung cấp các nhánh vận động cho cơ gấp cổ tay trụ, cơ gấp sâu của ngón út và ngón đeo nhẫn, cơ hạ vị, cơ khép ngón cái ngắn, tất cả các xương gian cốt và các đốt sống thứ ba và thứ tư. Đáng chú ý là thần kinh trụ không cung cấp các nhánh vận động hoặc cảm giác nào ở trên khuỷu tay.

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố khiến bạn có nguy cơ mắc hội chứng ống khuỷu tay bao gồm:

• Viêm khớp khuỷu tay.
• Cong khuỷu tay trong thời gian dài.
• Gai xương khuỷu tay.
• U nang gần khớp khuỷu tay.
• Tiền sử có trật khớp khuỷu tay hoặc gãy xương khuỷu tay.
• Sưng khớp khuỷu tay.

Nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến chèn ép dây thần kinh trụ tại đường hầm khuỷu tay và gây ra các triệu chứng như ngứa ran dọc theo mặt trong của cẳng tay, ngón út và mặt trong của ngón đeo nhẫn, bao gồm:

• Áp lực tác động lên dây thần kinh trụ: Dây thần kinh trụ khá nông tại điểm lồi cầu trong và đây là lý do tại sao mọi người có thể cảm thấy đau nhói và tê ở cẳng tay nếu họ vô tình đập khuỷu tay vào bề mặt cứng. Thông thường áp lực trực tiếp lên dây thần kinh là do thói quen ngồi như tì vào tay vịn, hoặc do hoạt động nghề nghiệp là nguyên nhân đáng kể gây ra các triệu chứng chính của tổn thương dây thần kinh trụ.
• Việc kéo giãn dây thần kinh trụ cũng có thể dẫn đến các triệu chứng tương tự. Dây thần kinh trụ nằm sau lồi cầu trong. Trong quá trình gấp khớp khuỷu tay, dây thần kinh trụ bị kéo giãn do vị trí giải phẫu này. Việc gấp và duỗi khuỷu tay lặp đi lặp lại có thể gây thêm tổn thương và kích thích cho dây thần kinh trụ. Một số người ngủ với khuỷu tay cong có thể kéo giãn dây thần kinh trụ trong thời gian dài khi ngủ, đây là nguyên nhân gây kích ứng cho dây thần kinh trụ đã được xác định.
• Chấn thương khớp khuỷu tay (gãy xương, trật khớp, sưng, tràn dịch) có thể gây ra tổn thương về mặt giải phẫu, gây ra các triệu chứng do chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh trụ.

Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân không được biết rõ.

Sau đây là những triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng ống khuỷu tay:

• Tê và ngứa ran ở bàn tay hoặc ngón đeo nhẫn và ngón út, đặc biệt là khi khuỷu tay bị cong, hay xảy ra tê và ngứa ran vào ban đêm.
• Khó cử động ngón tay khi bị tê hoặc ngứa ran (khi ngủ).
• Đau nhức ở bên trong khuỷu tay.
• Khả năng cầm nắm yếu và vụng về do cơ ở cánh tay và bàn tay bị ảnh hưởng yếu.

Đau khuỷu tay bên trong và tê và ngứa ran ở tay là những triệu chứng phổ biến nhất. Điều này xảy ra thường xuyên nhất khi khuỷu tay của bạn bị cong. Khuỷu tay của bạn có thể bị cong khi bạn:

• Lái xe.
• Cầm điện thoại.
• Ngủ.

Đau, tê, ngứa ran ở bàn tay, đặc biệt ngón 4, 5 là triệu chứng của tổn thương dây thần kinh trụ

• Tổn thương dây thần kinh bì cẳng tay trong (medial antebrachial cutaneous nerve) là biến chứng thường gặp khi giải phóng ống khuỷu tay và có thể gây đau.
• Tổn thương dây thần kinh trụ (ulnar nerve): Là dây thần kinh chính được giải phóng, nếu bị tổn thương do các nguyên nhân như bị chèn ép, bị kéo căng quá mức hoặc cắt nhầm trong phẫu thuật, có thể gây: Tê liệt bàn tay, đặc biệt là ngón út và ngón nhẫn, teo cơ mô út, mất khả năng cầm nắm, đau dữ dội vùng khuỷu và cẳng tay. Các triệu chứng có thể trở nên trầm trọng hơn trước khi cải thiện, gọi là hội chứng đau tăng sau mổ.
• Không cải thiện triệu chứng hoặc tái phát sau mổ nếu dây thần kinh không được giải phóng hoàn toàn, có sẹo xơ chèn ép lại sau mổ, dây thần kinh bị "trượt" không đúng vị trí sinh lý.
• Nhiễm trùng vết mổ, tụ dịch, tụ máu.
• Tăng nhạy cảm hoặc đau mạn tính sau mổ (neuropathic pain).

Mặc dù không thể ngăn ngừa hội chứng đường hầm xương trụ, nhưng có một số cách bạn có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Tránh dựa vào khuỷu tay.
• Tránh tạo áp lực lên mặt trong cánh tay.
• Không tì khuỷu tay vào tay vịn ghế máy tính nếu bạn sử dụng thường xuyên. 
• Ngủ với khuỷu tay thẳng.
• Tránh xa bất cứ thứ gì khiến bạn phải cong cánh tay trong thời gian dài.
• Khởi động trước khi tập thể dục hoặc sử dụng tay để chơi thể thao hoặc thực hiện các động tác lặp đi lặp lại khác.

Khởi động trước khi tập thể dục hoặc chơi thể thao giúp giảm nguy cơ tổn thương thần kinh trụ

Chẩn đoán xác định

Ngoài bệnh sử đầy đủ và khám sức khỏe, bác sĩ cần sử dụng một số xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán hội chứng đường hầm xương trụ có thể bao gồm:

• Xét nghiệm dẫn truyền thần kinh: Xét nghiệm này đo tốc độ truyền tín hiệu xuống dây thần kinh để tìm vị trí chèn ép hoặc co thắt dây thần kinh.
• Điện cơ: Xét nghiệm này kiểm tra chức năng thần kinh và cơ và có thể được sử dụng để kiểm tra các cơ cẳng tay do dây thần kinh trụ điều khiển. Nếu các cơ không hoạt động như bình thường, thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy có vấn đề với dây thần kinh trụ.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang để kiểm tra xương khuỷu tay và xem bạn có bị viêm khớp hoặc gai xương ở khuỷu tay không.

Chẩn đoán phân biệt

• Viêm lồi cầu trong.
• Tổn thương ở ống Guyon: Ống Guyon là một kênh nhỏ ở cổ tay, nơi dây thần kinh trụ và động mạch trụ đi qua trước khi vào lòng bàn tay. Khi dây thần kinh trụ bị chèn ép hoặc tổn thương tại vị trí này, sẽ gây ra tình trạng được gọi là Hội chứng ống Guyon.
• Thoái hóa đốt sống cổ.
• Chấn thương đám rối thần kinh cánh tay.
• Hội chứng lỗ thoát ngực (TOS).
• Bệnh syringomyelia.
• Khối u Pancoast.
• Hội chứng ống cổ tay.
• Bệnh đa dây thần kinh.

Trước khi đưa ra phác đồ điều trị, bác sĩ lâm sàng nên đánh giá và xác định mục tiêu cuối cùng với bệnh nhân để đưa ra lựa chọn phù hợp nhất là can thiệp phẫu thuật hay điều trị bảo tồn cho người bệnh.

Điều trị không phẫu thuật

• Nếu các triệu chứng chỉ là kết quả của các yếu tố cơ học như cúi người trên bàn làm việc với trọng lượng dồn lên khuỷu tay hoặc ngủ với khuỷu tay cong, thì việc điều chỉnh các tư thế gây ra bệnh lý thần kinh trụ có thể là phương pháp điều trị chính.
• Đeo nẹp hoặc nẹp có đệm: Đeo nẹp hoặc nẹp có đệm khi ngủ có thể giúp giữ thẳng khuỷu tay của bạn như một lựa chọn quản lý ban đầu cho những bệnh nhân có triệu chứng nhẹ.
• Bài tập: Các bài tập trượt thần kinh có thể giúp dây thần kinh trụ của bạn trượt dễ dàng hơn qua đường hầm khuỷu tay. Các bài tập này cũng có thể ngăn ngừa tình trạng cứng ở cánh tay và cổ tay của bạn. Một bài tập bạn có thể thử là giữ cánh tay trước mặt với khuỷu tay thẳng, sau đó cong cổ tay và các ngón tay về phía cơ thể. Sau đó, đẩy chúng ra xa bạn và uốn cong khuỷu tay. 
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các loại thuốc như Ibuprofen, naproxen có thể giúp làm giảm sưng xung quanh dây thần kinh của bạn và làm giảm cơn đau do hội chứng ống khuỷu tay.

Điều trị phẫu thuật

Nếu các phương pháp điều trị không phẫu thuật không cải thiện được hội chứng ống khuỷu tay của bạn, dây thần kinh của bạn bị chèn ép rất nhiều hoặc tình trạng chèn ép nghiêm trọng gây ra teo cơ gian cốt và yếu cơ, bệnh nhân không đáp ứng với điều trị bảo tồn trong 6 tháng sẽ cần can thiệp phẫu thuật để cải thiện các triệu chứng của họ. 

Điều trị phẫu thuật bao gồm giải nén dây thần kinh trên toàn bộ đường hầm khuỷu tay. Một số bác sĩ phẫu thuật giải phóng áp lực ở vùng đường hầm khuỷu tay, trong khi những người khác thích vận động tự do dây thần kinh trụ. 

Phẫu thuật cắt lồi cầu trong: Phẫu thuật này cắt bỏ một phần lồi cầu trong để giải phóng dây thần kinh.

Phẫu thuật không đảm bảo rằng hội chứng ống khuỷu tay sẽ biến mất vĩnh viễn. Tuy nhiên, kết quả nhìn chung là tích cực.

Kết luận

Hội chứng đường hầm xương trụ là một bệnh lý thần kinh ngoại biên phổ biến, xảy ra khi dây thần kinh trụ bị chèn ép tại khuỷu tay, gây ra các triệu chứng như tê tay, yếu cơ, đau âm ỉ ở cẳng tay và bàn tay, đặc biệt là ở ngón út và ngón nhẫn. Mặc dù bệnh có thể tiến triển âm thầm, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, hầu hết người bệnh đều có thể phục hồi hoàn toàn.

Việc thay đổi thói quen sinh hoạt, tránh tỳ khuỷu tay lâu, kết hợp với vật lý trị liệu và theo dõi y tế định kỳ là chìa khóa để ngăn ngừa và kiểm soát hiệu quả hội chứng này. Trong những trường hợp nặng hoặc không đáp ứng với điều trị bảo tồn, phẫu thuật giải phóng dây thần kinh trụ có thể mang lại kết quả tích cực, cải thiện chất lượng sống.

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng bất thường ở tay, đừng chần chừ mà hãy liên hệ ngay hotline 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được tư vấn, đặt lịch khám kịp thời.