Nang âm hộ là một tổn thương lành tính, thường gặp ở vùng âm hộ của phụ nữ. Chúng có thể hình thành do tắc nghẽn các tuyến hoặc viêm nhiễm, chấn thương vùng âm hộ. Hãy cùng tìm hiểu một số nang âm hộ thường gặp qua bài viết dưới đây.

Giải phẫu âm hộ

Âm hộ là một phần thuộc cơ quan sinh dục ngoài của phụ nữ, đóng vai trò quan trọng về chức năng sinh lý, sinh sản và tình dục. Cấu trúc của âm hộ bao gồm nhiều thành phần khác nhau, mỗi phần có chức năng cụ thể và liên kết chặt chẽ với nhau.

• Các thành phần chính của âm hộ

Âm hộ bao gồm nhiều cấu trúc bề mặt và mô mềm, được phân thành các phần chính sau:

Môi lớn

• Hai nếp da lớn nằm bên ngoài, kéo dài từ xương mu đến vùng giữa hậu môn.
• Chức năng chính: Bảo vệ các cấu trúc bên trong và chứa các tuyến bã nhờn, mồ hôi.

Môi bé

• Hai nếp da nhỏ hơn, nằm bên trong môi lớn.
• Cấu trúc này chứa nhiều mạch máu và dây thần kinh, giúp tăng cảm giác trong quá trình kích thích.

Mào âm vật

• Là một cấu trúc nhỏ, chứa nhiều đầu dây thần kinh, nằm ở giao điểm của môi bé.
• Chức năng: Có vai trò quan trọng trong khoái cảm tình dục.

Tiền đình âm hộ

• Khu vực giữa môi bé, bao quanh lỗ niệu đạo và cửa âm đạo.
• Chứa tuyến Bartholin và tuyến Skene, đóng vai trò tiết dịch bôi trơn.

Màng trinh

• Một màng mỏng nằm ngay cửa âm đạo, có thể có nhiều hình dạng khác nhau.
• Hệ thống thần kinh và mạch máu

Âm hộ được cung cấp máu bởi các nhánh của động mạch chậu trong, bao gồm động mạch âm đạo và động mạch thẹn.

Dây thần kinh thẹn chi phối cảm giác tại khu vực âm hộ.

• Chức năng sinh lý
• Bảo vệ: Âm hộ là hàng rào bảo vệ các cơ quan sinh dục bên trong khỏi tác động từ môi trường bên ngoài.
• Tình dục: Chứa các cấu trúc tạo cảm giác quan trọng, hỗ trợ khoái cảm tình dục.
• Sinh sản: Là phần tiếp xúc trong quá trình giao hợp và sinh nở.

Cấu trúc giải phẫu của âm hộ

Nang âm hộ là gì?

Nang âm hộ là các khối u dạng nang xuất hiện ở vùng âm hộ do sự tích tụ dịch bên trong các tuyến hoặc mô mềm. Nang này thường lành tính nhưng có thể gây khó chịu, đau hoặc nhiễm trùng nếu không được xử lý kịp thời.

Các loại nang âm hộ thường gặp

• Nang tuyến Bartholin : đây là nang thường gặp nhất trong các nang âm hộ.

Tuyến Bartholin là một cặp tuyến tiết chất nhầy, nằm tại vị trí 4 giờ và 8 giờ ở vùng tiền đình âm hộ, gần với màng trinh. Mỗi tuyến có hình cầu, đường kính khoảng 1 cm (tương đương kích thước hạt đậu), được lót bởi lớp tế bào trụ tiết nhầy. Chất nhầy do tuyến Bartholin tiết ra được dẫn đến vùng tiền đình thông qua một ống tuyến dài khoảng 2,5 cm, có bề mặt được phủ bởi các tế bào chuyển tiếp. Lỗ mở của ống tuyến nằm ở rãnh giữa màng trinh và môi nhỏ, được lót bởi biểu mô lát.

Tuyến Bartholin bắt đầu hoạt động từ tuổi dậy thì, đảm nhiệm vai trò bôi trơn trong quá trình giao hợp và duy trì độ ẩm vùng âm hộ. Nang tuyến Bartholin hình thành khi ống tuyến bị tắc nghẽn nhưng tuyến vẫn tiếp tục sản xuất chất nhầy, dẫn đến sự tích tụ dịch trong tuyến, tạo thành một nang có thành mỏng. Tắc nghẽn có thể do nhiễm trùng gây viêm và phù nề chèn ép ống tuyến hoặc do các yếu tố không nhiễm trùng như bít tắc miệng ống tuyến.

Nang và áp xe tuyến Bartholin là những bệnh lý phụ khoa phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Ước tính mỗi năm, khoảng 2% bệnh nhân đến khám tại các bệnh viện và phòng khám phụ khoa được chẩn đoán mắc nang tuyến Bartholin. Mặc dù điều trị thường đơn giản và có thể điều trị ngoại trú, nhưng vấn đề tái phát và chẩn đoán phân biệt giữa nang tuyến, áp xe, cũng như các tổn thương ác tính vẫn là những yếu tố cần lưu ý trong thực hành lâm sàng.

Nang tuyến Bartholin thường gặp trong các loại nang âm hộ

• Nang nhầy tiền đình

Đây là tổn thương dạng nang chứa chất nhầy, xuất hiện tại vùng tiền đình âm hộ, bao gồm môi lớn, môi bé và khu vực quanh âm vật. Nang này thường có kích thước nhỏ dưới 2cm, nằm nông ngay dưới da, bề mặt trơn láng và không gây đau hay triệu chứng rõ rệt.

• Nang ống Nuck

Đây là một dạng nang hiếm gặp trong nang âm hộ. Do vị trí giải phẫu, nang này có thể biểu hiện tương tự thoát vị bẹn, gây nhầm lẫn trong chẩn đoán.

• Nang biểu bì vùng âm hộ

Đây là một nang lành tính, có đặc điểm tương tự nang bã ở các vùng khác trên cơ thể. Nang biểu bì vùng âm hộ thường không gây triệu chứng, có cấu trúc mềm, di động tốt và ít khi ảnh hưởng đến chức năng sinh lý.

• Nang tuyến Skene

Đây là nang âm hộ lành tính, xuất hiện tại vùng cạnh lỗ tiểu. Thông thường, nang không gây triệu chứng, nhưng khi kích thước lớn, có thể chèn ép niệu đạo, dẫn đến rối loạn đi tiểu như tiểu khó hoặc cảm giác căng tức vùng niệu đạo.

Ngoài ra cần phân biệt các tổn thương dạng khối u ở âm hộ nhưng không phải nang như :

• U xơ tuyến âm hộ

U xơ tuyến âm hộ là khối u lành tính hiếm gặp phát sinh từ mô vú lạc chỗ hoặc mô tuyến sinh dục giống như vú. Chỉ có một vài trường hợp được báo cáo trong tài liệu y khoa.

• Tụ máu âm hộ

Tổn thường này thường xảy ra sau chấn thương hoặc quan hệ tình dục.

• U mỡ

U mỡ là một khối u đặc, lành tính, có thể phát triển tại môi lớn và vùng âm vật. Đa số u này thường không gây triệu chứng nhưng u mỡ có khả năng tăng kích thước rất lớn, gây cảm giác vướng víu hoặc ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng vùng âm hộ.

• U nhú tuyến mồ hôi

Đây là một khối u lành tính hiếm gặp, có thể phát triển trên cả môi nhỏ và môi lớn, tuy nhiên thường gặp nhiều hơn ở môi lớn. U có kích thước nhỏ, dao động từ 2mm đến 3cm và tăng trưởng chậm. Nếu u bắt đầu gây triệu chứng hoặc thay đổi kích thước lớn hơn, cần thực hiện sinh thiết để xác định bản chất và phẫu thuật lấy u nếu cần thiết.

Nang âm hộ hình thành do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến sự tắc nghẽn tuyến, nhiễm trùng, chấn thương hoặc thay đổi nội tiết. Các yếu tố phổ biến gây ra nang âm hộ bao gồm:

• Tắc nghẽn tuyến nhờn hoặc tuyến tiết dịch

Các tuyến nằm trong vùng âm hộ như tuyến Bartholin và tuyến Skene, có chức năng tiết dịch nhầy để bôi trơn và bảo vệ niêm mạc. Khi ống tuyến bị tắc nghẽn, chất nhầy tích tụ dần tạo thành nang. Tắc nghẽn có thể do viêm nhiễm, sẹo xơ làm cản trở dòng chảy bình thường của dịch tiết.

• Nhiễm trùng do các tác nhân lây truyền qua đường tình dục

Một số bệnh lý lây qua đường tình dục chẳng hạn như lậu, chlamydia hoặc Mycoplasma genitalium có thể gây viêm nhiễm tuyến Bartholin hoặc tuyến Skene, dẫn đến tắc nghẽn và hình thành nang. Vi khuẩn xâm nhập làm tăng tiết dịch viêm, gây phù nề và cản trở quá trình dẫn lưu dịch tiết của tuyến. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể tiến triển thành áp xe.

• Chấn thương hoặc kích ứng

Nang âm hộ có thể phát triển sau các tổn thương mô mềm do quan hệ tình dục, sinh nở, phẫu thuật vùng âm hộ hoặc các thủ thuật xâm lấn khác.

Các yếu tố kích thích cơ học liên tục như mặc đồ lót quá chật hoặc sử dụng sản phẩm vệ sinh có chất gây kích ứng, cũng có thể làm viêm tuyến và dẫn đến hình thành nang.

• Thay đổi hormone

Sự biến động nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt, khi mang thai hoặc mãn kinh có thể ảnh hưởng đến hoạt động bài tiết của tuyến nhờn và tuyến nhầy trong âm hộ.

Hormone estrogen có vai trò duy trì độ ẩm và điều hòa bài tiết của tuyến Bartholin. Khi nồng độ estrogen thay đổi, đặc biệt trong giai đoạn mang thai hoặc tiền mãn kinh, sự tiết dịch có thể bị rối loạn, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn tuyến và hình thành nang.

• Vệ sinh vùng kín đúng cách, tránh dùng xà phòng có chất kích ứng mạnh.
• Quan hệ tình dục an toàn, hạn chế chấn thương vùng âm hộ.
• Khám phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm bất thường.

Chẩn đoán nang âm hộ dựa trên đánh giá lâm sàng kết hợp với các phương pháp cận lâm sàng để xác định tính chất tổn thương, phân biệt với các khối u khác và đánh giá nguy cơ nhiễm trùng hoặc ác tính.

- Triệu chứng lâm sàng

Xuất hiện khối u nhỏ hoặc cục cứng dưới da vùng âm hộ, có thể sờ thấy rõ.

Cảm giác căng tức, khó chịu khi đi lại, ngồi hoặc trong các hoạt động hằng ngày.

Đau khi quan hệ tình dục, đặc biệt nếu nang phát triển lớn hoặc gây chèn ép.

Nếu nang bị nhiễm trùng, có thể có các triệu chứng: Sưng đỏ, nóng rát tại vị trí nang, có thể chảy dịch mủ hoặc tiết dịch bất thường. Trường hợp nặng, người bệnh có thể sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, cần đánh giá nguy cơ nhiễm trùng lan rộng hoặc nhiễm trùng huyết.

- Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ kiểm tra kích thước, vị trí, mật độ và tính chất của nang.

Đánh giá mức độ đau, sự di động của khối u để phân biệt với áp xe hoặc tổn thương ác tính.

Kiểm tra các dấu hiệu viêm nhiễm tại chỗ, bao gồm sưng, nóng, đỏ, đau hoặc chảy dịch.

Nang âm hộ bị viêm có thể gây sưng đau, khó chịu trong sinh hoạt

- Cận lâm sàng

• Siêu âm vùng âm hộ:
  • Xác định cấu trúc bên trong nang (dịch trong, dịch mủ hay hỗn hợp).
  • Loại trừ khối u đặc hoặc các bất thường khác.
  • Đánh giá mối liên quan giữa nang với các cấu trúc xung quanh.
• Xét nghiệm dịch nang (nếu có chảy dịch):
  • Kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn hoặc tế bào viêm nhằm xác định nguyên nhân nhiễm trùng.
  • Tìm tác nhân gây bệnh lây qua đường tình dục nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn.
• Sinh thiết (nếu cần):
  • Áp dụng khi nang có đặc điểm bất thường (tăng kích thước nhanh, bề mặt không đều, loét hoặc có dấu hiệu nghi ngờ ác tính).
  • Giúp phân biệt với u tuyến Bartholin ác tính hoặc các tổn thương ung thư khác.

Điều trị bảo tồn : đối với nang nhỏ, không có dấu hiệu nhiễm trùng.

• Ngâm nước ấm (3-4 lần/ngày) giúp làm mềm nang và hỗ trợ thoát dịch.
• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm nếu bệnh nhân có triệu chứng đau.

Các phương pháp điều trị đối với nang có biến chứng

• Chọc hút dịch nếu nang lớn và gây đau.
• Cắt bỏ nang nếu nang tái phát nhiều lần.
• Rạch nang sau đó đặt ống thông dẫn lưu giúp giữ lỗ thoát dịch mở trong 4-6 tuần, ngăn ngừa tái phát.
• Dùng kháng sinh khi có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc có nhiễm các tác nhân lây truyền qua đường tình dục cần điều trị.

Ngâm âm hộ với nước ấm hỗ trợ điều trị nang âm hộ nhỏ, không có dấu hiệu nhiễm trùng

Nang âm hộ là tình trạng phổ biến, thường lành tính nhưng có thể gây đau và nhiễm trùng nếu không được xử lý đúng cách. Việc phát hiện sớm và điều trị phù hợp sẽ giúp tránh các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.