Sốt xuất huyết là bệnh nhiễm trùng do virus Dengue gây ra và lây truyền qua muỗi Aedes. Có hai loài muỗi vằn chủ yếu là Aedes aegypti và Aedes albopictus. Đây là bệnh phổ biến ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em và người lớn ở Đông Nam Á, châu Phi và Nam Mỹ. Bệnh thường xuất hiện theo chu kỳ, nhất là mùa mưa khi muỗi sinh sôi mạnh mẽ.

Sốt xuất huyết nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt là sốc sốt xuất huyết hoặc xuất huyết nội tạng, đe dọa tính mạng của người bệnh. Do đó, việc nhận biết, chẩn đoán và điều trị kịp thời là yếu tố quyết định trong việc kiểm soát và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Triệu chứng của sốt xuất huyết rất đa dạng và thường chia thành bốn giai đoạn chính: giai đoạn ủ bệnh, giai đoạn khởi phát, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Mỗi giai đoạn có đặc điểm và mức độ nghiêm trọng khác nhau, nếu không được theo dõi cẩn thận, bệnh có thể nhanh chóng tiến triển thành các biến chứng nặng.

Giai đoạn ủ bệnh (từ 3 - 14 ngày)

Trong giai đoạn này, người bệnh thường không có triệu chứng và không cảm thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho đến khi bệnh bắt đầu bộc lộ. Virus Dengue xâm nhập vào cơ thể và bắt đầu nhân lên.

Giai đoạn khởi phát ( từ 1 - 7 ngày tiếp theo)

Người bệnh sốt xuất huyết có thể gặp phải các biểu hiện sau: 

• Sốt cao: Người bệnh có thể sốt đột ngột lên đến 39-40°C.
• Đau đầu: Đau đầu dữ dội, thường ở vùng trán và có thể kèm theo cảm giác nặng đầu.
• Đau nhức cơ và các khớp: Người bệnh có cảm giác đau nhức, đặc biệt ở các cơ và khớp lớn. Đây là triệu chứng đặc trưng của sốt xuất huyết.
• Đau bụng: Một số người bệnh sốt xuất huyết có thể cảm thấy đau ở vùng bụng.
• Phát ban: Phát ban có thể xuất hiện vào ngày thứ 3 hoặc thứ 4 của sốt, có thể lan rộng và thay đổi hình dạng.
• Triệu chứng xuất huyết: Đồng thời, người bệnh sốt xuất huyết có thể gặp phải tình trạng chảy máu mũi, chảy máu chân răng hoặc các vết bầm tím 

Phát ban có thể xuất hiện vào ngày thứ 3 hoặc thứ 4 của sốt, có thể lan rộng và thay đổi hình dạng.

Giai đoạn nguy hiểm (thường vào ngày 3 - 7 của bệnh)

Giai đoạn này thường xảy ra vào ngày thứ 3 - 7 của bệnh. Triệu chứng sốt có thể giảm, nhưng các dấu hiệu nguy hiểm xuất hiện:

• Sốc do thoát huyết tương: Biểu hiện bởi tụt huyết áp, mạch đập yếu, và có thể xuất hiện tình trạng sốc.
• Giảm tiểu cầu: Số lượng tiểu cầu giảm xuống mức nguy hiểm, làm tăng nguy cơ xuất huyết nặng.
• Người bệnh mệt mỏi, li bì, lừ đừ. Có thể xuất hiện đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy,...
• Triệu chứng xuất huyết: Chảy máu chân răng, chảy máu mũi, xuất hiện nặng có thể dẫn tới nôn máu, đại tiện ra máu,...

Giai đoạn phục hồi (thường từ ngày 7 trở đi)

• Sốt thuyên giảm: Sốt bắt đầu giảm, người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn so với trước đó.

Nhận biết triệu chứng theo các giai đoạn là rất quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị sớm sốt xuất huyết, từ đó ngăn ngừa biến chứng nặng và cải thiện tiên lượng cho người bệnh.

Bệnh lý sốt xuất huyết có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đúng cách. Các biến chứng thường gặp của sốt xuất huyết bao gồm:

Sốc do xuất huyết

Sốc do sốt xuất huyết là biến chứng nặng nhất và nguy hiểm nhất của bệnh. Khi virus Dengue tấn công, các mạch máu bị tổn thương dẫn đến sự thoát huyết tương ra ngoài. Thể tích máu giảm đột ngột, dẫn đến tụt huyết áp và sốc, biểu hiện: tay chân lạnh, mạch yếu, huyết áp không đo được,... Nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể dẫn đến tử vong.

Xuất huyết nặng

Giảm tiểu cầu dẫn tới xuất huyết nặng, tăng nguy cơ chảy máu không kiểm soát, biểu hiện: chảy máu chân răng, chảy máu mũi, rong kinh (ở phụ nữ), xuất huyết tiêu hoá (nôn máu, đại tiện ra máu), chảy máu nội tạng hoặc thậm chí là chảy máu não,... 

Tổn thương gan

Virus Dengue có ái lực cao với tế bào gan, khả năng gây tổn thương trực tiếp đến tế bào gan, dẫn đến viêm gan, suy gan cấp,... Biểu hiện với các triệu chứng ở người bệnh như vàng da, vàng mắt, đau hạ sườn phải, nôn ra máu hoặc tiểu ra máu,... 

Suy gan cấp là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến hôn mê gan hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Rối loạn đông máu

Số lượng tiểu cầu giảm mạnh, khả năng đông máu giảm, dẫn tới tình trạng dễ bị chảy máu hoặc bầm tím trên da. Rối loạn đông máu nếu nặng có thể gây đông máu lan tỏa nội mạch (DIC), một tình trạng đe dọa tính mạng với việc hình thành cục máu đông khắp cơ thể, khiến máu khó lưu thông đến các cơ quan quan trọng.

Suy thận cấp

Khi sốt xuất huyết tiến triển nặng, suy thận cấp có thể xảy ra do sự giảm thể tích máu hoặc tổn thương nội tạng. Tình trạng này làm suy giảm chức năng thận, ảnh hưởng đến khả năng lọc máu và thải độc của cơ thể. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể cần phải chạy thận nhân tạo hoặc thậm chí suy thận vĩnh viễn.

Các biến chứng khác 

Ngoài ra, người bệnh sốt xuất huyết có thể gặp phải các biến chứng khác như tràn dịch màng phổi, màng bụng, suy hô hấp, viêm cơ tim, tổn thương thần kinh,... đe doạ tính mạng. 

Virus Dengue lây truyền qua vết đốt của muỗi cái thuộc loài Aedes. Muỗi cái mang virus do đã hút máu từ một người nhiễm bệnh, sau đó truyền virus sang người lành khi chúng tiếp tục hút máu. Quá trình này diễn ra chủ yếu vào ban ngày, đặc biệt là vào sáng sớm và chiều tối, bởi đây là thời điểm muỗi hoạt động mạnh nhất.

Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết là muỗi cái thuộc loài Aedes

Yếu tố nguy cơ 

Một số yếu tố nguy cơ khiến một người dễ mắc sốt xuất huyết hơn bao gồm:

• Môi trường sinh sống: Khu vực có nhiều ao tù, nước đọng là môi trường lý tưởng cho muỗi sinh sản.
• Thời điểm mùa mưa: Mùa mưa hoặc các đợt mưa rào bất thường là thời điểm muỗi Aedes phát triển mạnh.
• Sự lây lan của dịch bệnh: Khi có dịch sốt xuất huyết trong cộng đồng, nguy cơ lây lan từ người sang người qua muỗi rất cao.

Để phòng ngừa bệnh lý sốt xuất huyết, bạn cần chủ động nâng cao thể trạng, diệt muỗi và dọn dẹp vệ sinh nhà cửa:

• Diệt muỗi và ấu trùng của muỗi (loăng quăng, bọ gậy): Vệ sinh môi trường sống, đậy kín các dụng cụ chứa nước, phun thuốc diệt muỗi định kỳ hay dùng màn và kem chống muỗi,... 
• Bảo vệ cá nhân: Mặc quần áo dài tay, nhất là thời điểm sáng sớm và chiều tối muỗi hoạt động mạnh. 
• Nâng cao sức đề kháng: Xây dựng chế độ ăn đảm bảo dinh dưỡng, tập luyện thể dục thể thao để nâng cao thể trạng và tăng cường sức đề kháng. 

Câu hỏi thường gặp về bệnh lý sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết có lây từ người sang người không?

Sốt xuất huyết không lây từ người sang người mà do muỗi Aedes truyền, lây lan qua vết cắn của muỗi nhiễm bệnh. Tuy nhiên, virus có thể tồn tại trong máu và có thể lây truyền qua truyền máu hoặc từ mẹ sang con trong một số trường hợp. Để phòng ngừa, việc kiểm soát muỗi và tránh các vết cắn là rất quan trọng.

Trẻ em dễ mắc sốt xuất huyết hơn người lớn không?

Trẻ em có xu hướng dễ mắc sốt xuất huyết hơn người lớn do hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện. Ngoài ra, trẻ em thường có thói quen sinh hoạt và vui chơi ngoài trời nhiều hơn, làm tăng khả năng bị muỗi đốt. 

Sốt xuất huyết có thể bị mấy lần? 

Sốt xuất huyết có thể mắc nhiều lần trong đời. Khi một người đã nhiễm virus Dengue lần đầu, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể. Tuy nhiên, nếu họ nhiễm các loại virus Dengue khác trong tương lai, có thể dẫn đến sốt xuất huyết nặng hơn. Do đó, việc tiếp xúc với nhiều loại virus khác nhau có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhiều lần.

Có thể thấy, sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra. Với khả năng tái nhiễm nhiều lần, bệnh này có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng ngừa và phát hiện sớm là rất quan trọng. Hãy theo dõi sức khỏe và tìm kiếm sự tư vấn y tế ngay khi có triệu chứng để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Để chẩn đoán sốt xuất huyết cần thực hiện một phương pháp chẩn đoán chính:

Lâm sàng

Bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng của người bệnh như sốt cao, đau đầu, đau cơ, phát ban, và triệu chứng xuất huyết để đưa ra nghi ngờ về sốt xuất huyết. Việc khai thác tiền sử bệnh và môi trường sống, đặc biệt là những khu vực có dịch, cũng rất quan trọng.

Cận lâm sàng

Xét nghiệm huyết học (tổng phân tích các tế bào máu)

• Số lượng các tế bào máu: Đây là xét nghiệm quan trọng giúp đánh giá số lượng tiểu cầu, bạch cầu và hồng cầu. Số lượng tiểu cầu giảm (thường dưới 100.000/mm³) là dấu hiệu đặc trưng của sốt xuất huyết.
• Xét nghiệm Hematocrit: giúp phát hiện tình trạng mất nước do xuất huyết. Tăng hematocrit trên 20% so với mức ban đầu có thể chỉ ra tình trạng thoát huyết tương.

Các xét nghiệm chẩn đoán sốt xuất huyết

Xét nghiệm sinh hóa

• Các xét nghiệm chức năng gan như ALT, AST nhằm đánh giá tình trạng tổn thương gan do virus.
• Xét nghiệm Creatinine và Ure để kiểm tra chức năng thận, giúp phát hiện sớm suy thận cấp.

Xét nghiệm vi sinh

• Xét nghiệm sinh học phân tử PCR (Polymerase Chain Reaction): Giúp phát hiện RNA của virus dengue trong máu, thường được thực hiện trong vòng 1-5 ngày sau khi có triệu chứng.
• Xét nghiệm huyết thanh học: Xác định kháng thể IgM và IgG trong huyết thanh để chẩn đoán sốt xuất huyết. IgM xuất hiện trong giai đoạn sớm của bệnh, trong khi IgG phản ánh sự tiếp xúc trước đó với virus.

Xét nghiệm nhanh

Test nhanh là xét nghiệm tìm kháng nguyên Dengue NS1 cho chẩn đoán chính xác nhất là trong vòng 3 ngày đầu và giảm dần sau đó. 

Mẫu: máu, thực hiện tại cơ sở y tế, không phải tại nhà.

Điều trị ngoài cơ sở y tế

• Theo dõi triệu chứng tại nhà: Cần theo dõi chặt chẽ các biểu hiện như sốt, đau đầu, tình trạng xuất huyết,... Nếu có dấu hiệu bất thường, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế.
• Uống đủ nước: Cung cấp đủ nước lọc, nước điện giải, trái cây,... cho cơ thể là rất quan trọng để tránh tình trạng mất nước. 
• Sử dụng thuốc hạ sốt: Giảm sốt và đau bằng Paracetamol, không dùng Aspirin hoặc Ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.
• Nghỉ ngơi: trong thời gian bị bệnh cần nghỉ ngơi, tránh hoạt động thể chất nặng nhọc.
• Chế độ ăn uống cân bằng và giàu dinh dưỡng: Nên ăn những món ăn dễ tiêu, bổ dưỡng cho cơ thể như cháo, súp và trái cây.

Điều trị sốt xuất huyết tại nhà

Điều trị tại bệnh viện

• Đánh giá và theo dõi: Tại bệnh viện, người bệnh sẽ được bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh, bao gồm các xét nghiệm máu để theo dõi tiểu cầu, hematocrit và các chỉ số khác.
• Truyền dịch: Nếu người bệnh bị mất nước nặng hoặc có triệu chứng sốc, có thể cần truyền dịch qua tĩnh mạch để ổn định tình trạng cơ thể.
• Điều trị triệu chứng của bệnh: Tuỳ vào triệu chứng mà sử dụng các thuốc điều trị như thuốc hạ sốt, giảm đau,... Những trường hợp có triệu chứng xuất huyết nặng, có thể cần điều trị chuyên sâu hơn.
• Theo dõi biến chứng: Bệnh viện sẽ theo dõi cẩn thận các biến chứng như xuất huyết nội tạng hoặc suy đa tạng để có biện pháp can thiệp kịp thời.
• Hỗ trợ chăm sóc: Đội ngũ y tế sẽ cung cấp hỗ trợ chăm sóc cho người bệnh, bao gồm dinh dưỡng và phục hồi sức khỏe sau khi bệnh đã thuyên giảm.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc nghi ngờ mắc sốt xuất huyết, hãy liên hệ ngay với Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC qua số 1900 56 56 56 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.