Suy dinh dưỡng, đặc biệt là suy dinh dưỡng thấp còi, là mối đe dọa nghiêm trọng đối với trẻ em ở các nước đang phát triển, nơi điều kiện kinh tế khó khăn và hạn chế tiếp cận các dịch vụ y tế. Tại Việt Nam, mặc dù tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi đã giảm xuống còn 18,2%, nhưng vẫn cao ở một số vùng nông thôn và miền núi. Cụ thể, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thấp còi vẫn đáng lo ngại, nhất là ở các vùng Trung du và Miền núi phía Bắc (24,8%) và Tây Nguyên (25,9%). Những con số này không chỉ là thống kê mà còn phản ánh tương lai của hàng triệu trẻ em đang bị ảnh hưởng nặng nề về sức khỏe, trí tuệ và khả năng hòa nhập xã hội.

Nghiên cứu cho thấy suy dinh dưỡng còn ảnh hưởng đến năng suất lao động của thế hệ tương lai. Trẻ em bị suy dinh dưỡng có khả năng trở thành những người lao động kém, dẫn đến sự phát triển kinh tế chậm lại cho cả cộng đồng.

• Thiếu kiến thức chăm sóc dinh dưỡng: Nhiều bậc cha mẹ, đặc biệt là ở miền núi, chưa cập nhật đầy đủ kiến thức nuôi dưỡng con đúng cách. Việc thay thế sữa mẹ bằng các loại sữa không phù hợp hoặc thức ăn không đủ dinh dưỡng là nguyên nhân phổ biến. Trẻ dưới 6 tháng tuổi được cho ăn nước cháo hoặc sữa bò không những không đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng mà còn khiến trẻ dễ bị suy dinh dưỡng nặng.
• Bệnh tật và nhiễm trùng: Trẻ em dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như sởi, tiêu chảy kéo dài. Đây là vòng xoắn bệnh lý: khi bị bệnh, trẻ dễ mất dinh dưỡng; ngược lại, khi bị suy dinh dưỡng, hệ miễn dịch của trẻ suy yếu, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Điều kiện sống thiếu thốn: Thiếu nước sạch, ô nhiễm môi trường và điều kiện kinh tế khó khăn khiến các gia đình không thể cung cấp đủ thực phẩm dinh dưỡng, đồng thời trẻ không được chăm sóc y tế kịp thời. Thiếu hụt tài chính dẫn đến việc lựa chọn thực phẩm không lành mạnh và thiếu đa dạng, góp phần làm tình trạng suy dinh dưỡng trở nên nghiêm trọng hơn.

• Chậm phát triển về chiều cao và cân nặng: Trẻ bị suy dinh dưỡng thường có cân nặng và chiều cao thấp hơn so với tiêu chuẩn phát triển. Điều này dễ nhận thấy nếu cha mẹ thường xuyên theo dõi các chỉ số tăng trưởng của trẻ.
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng: Trẻ suy dinh dưỡng thường mệt mỏi, thiếu hoạt động, không năng động như các bạn đồng trang lứa. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn giảm khả năng tiếp thu kiến thức.
• Giảm khả năng miễn dịch: Những trẻ em bị suy dinh dưỡng thường xuyên ốm đau, dễ bị nhiễm trùng hô hấp và tiêu hóa. Hệ miễn dịch yếu cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính trong tương lai.

Trẻ suy dinh dưỡng cần sự chăm sóc và theo dõi chặt chẽ

• Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ sinh non hoặc có cân nặng khi sinh thấp.
• Trẻ em sống ở các khu vực nông thôn hoặc vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện kinh tế còn khó khăn.
• Trẻ có cha mẹ thiếu kiến thức về dinh dưỡng, hoặc không có điều kiện cung cấp các bữa ăn đầy đủ dưỡng chất.

Việc ngăn ngừa suy dinh dưỡng không chỉ là trách nhiệm của gia đình mà cần có sự hỗ trợ của cộng đồng và chính phủ. Các giải pháp hiệu quả bao gồm:

• Chế độ dinh dưỡng khoa học: Cung cấp cho trẻ những bữa ăn đầy đủ và cân bằng dinh dưỡng, gồm 4 nhóm chất chính: tinh bột, protein, chất béo và vitamin. Tăng cường các thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh và trái cây và bổ sung thực phẩm giàu omega-3 có thể cải thiện trí thông minh và sự phát triển trí não của trẻ.
• Giáo dục dinh dưỡng: Nâng cao nhận thức của các bậc cha mẹ về tầm quan trọng của việc nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời và cách chăm sóc dinh dưỡng hợp lý khi trẻ bước vào giai đoạn ăn dặm.
• Chăm sóc y tế định kỳ: Trẻ cần được khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu của suy dinh dưỡng và các bệnh lý có thể làm suy giảm dinh dưỡng. Các chiến dịch tiêm chủng đầy đủ và kiểm tra sức khỏe định kỳ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh tật.
• Vệ sinh an toàn thực phẩm: Đảm bảo an toàn thực phẩm là yếu tố quan trọng trong việc ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng đường ruột – một trong những nguyên nhân chính gây suy dinh dưỡng.
• Xổ giun định kỳ: Giun sán là nguyên nhân tiềm ẩn khiến trẻ bị mất chất dinh dưỡng. Việc xổ giun định kỳ cho trẻ là cần thiết, đặc biệt là ở những vùng có điều kiện vệ sinh kém. 
• Trẻ được cung cấp dinh dưỡng đầy đủ sẽ có sức đề kháng tốt hơn.

Trẻ chỉ cần có 1 trong 2 điều kiện về nhân trắc là Chu vi vòng cánh tay (MUAC) hoặc Cân nặng theo chiều cao (CN/CC) thấp hơn so với ngưỡng là được chẩn đoán bệnh suy dinh dưỡng cấp tính. Các phương pháp chẩn đoán như phân loại theo tiêu chuẩn của WHO (2007) và xét nghiệm cận lâm sàng cũng giúp đánh giá chính xác tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ. Ngoài ra, việc theo dõi thường xuyên các chỉ số chiều cao, cân nặng và các chỉ số sinh học khác sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề dinh dưỡng.

 Bảng chiều cao cân nặng cho bé gái từ khi sinh đến khi 5 tuổi theo WHO

Bảng chiều cao cân nặng cho bé trai từ khi sinh đến khi 5 tuổi theo WHO

Phương pháp đo chu vi vòng cánh tay (MUAC)

Chỉ số chu vi vòng cánh tay của trẻ

Phục hồi suy dinh dưỡng nặng: Trẻ suy dinh dưỡng nặng cần được điều trị tại cơ sở y tế với chế độ dinh dưỡng đặc biệt, bổ sung vitamin, khoáng chất và các chất cần thiết. Việc điều trị kịp thời và đầy đủ sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và trở lại quỹ đạo phát triển bình thường.

Bổ sung vitamin và khoáng chất trong quá trình điều trị suy dinh dưỡng
Trong quá trình điều trị suy dinh dưỡng, việc bổ sung các loại vitamin và khoáng chất là yếu tố không thể thiếu để hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. Các loại vitamin và khoáng chất quan trọng bao gồm:

• Vitamin A: Giúp cải thiện hệ miễn dịch, bảo vệ mắt và thúc đẩy sự phát triển tế bào. Trẻ cần khoảng 300-600 mcg vitamin A mỗi ngày, tùy thuộc vào độ tuổi. Các thực phẩm giàu vitamin A bao gồm gan động vật, cà rốt, khoai lang và rau xanh đậm.
• Vitamin D: Hỗ trợ quá trình hấp thụ canxi, giúp xương và răng chắc khỏe. Trẻ từ 1-18 tuổi cần bổ sung 600 IU vitamin D mỗi ngày. Nguồn vitamin D có từ ánh nắng mặt trời và các thực phẩm như cá hồi, lòng đỏ trứng và sữa bổ sung vitamin D.
• Vitamin C: Tăng cường khả năng miễn dịch, hỗ trợ hấp thụ sắt và bảo vệ tế bào khỏi tác nhân gây hại. Nhu cầu vitamin C của trẻ dao động từ 25-50 mg mỗi ngày. Nguồn thực phẩm giàu vitamin C gồm cam, dâu tây, ớt chuông và kiwi.
• Sắt: Quan trọng trong việc hình thành hồng cầu và phòng ngừa thiếu máu. Trẻ cần khoảng 7-15 mg sắt mỗi ngày, tùy theo độ tuổi. Các thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt đỏ, gia cầm, đậu và rau lá xanh.
• Canxi: Giúp xây dựng xương và răng khỏe mạnh. Trẻ cần khoảng 700-1300 mg canxi mỗi ngày. Sữa, pho mát, sữa chua và rau xanh là những nguồn thực phẩm giàu canxi.
• Kẽm: Hỗ trợ chức năng hệ miễn dịch, tăng trưởng và sửa chữa tế bào. Trẻ cần bổ sung 3-5 mg kẽm mỗi ngày qua các thực phẩm như thịt, hải sản, đậu và ngũ cốc nguyên hạt.

Ngoài việc bổ sung các thực phẩm chứa nhiều vitamin, cha mẹ nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về liều lượng chính xác để tránh tình trạng thừa vitamin, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Sự kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng cân bằng, bổ sung vitamin hợp lý và theo dõi y tế sẽ đảm bảo trẻ phát triển khỏe mạnh và toàn diện.

Chăm sóc tại gia đình: 

Sau khi phục hồi cơ bản, gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp tục cung cấp dinh dưỡng hợp lý để duy trì sự phát triển lâu dài của trẻ. Các bà mẹ cần được hướng dẫn cách nấu ăn dinh dưỡng và bổ sung năng lượng trong bữa ăn hàng ngày.

Biến chứng nguy hiểm của suy dinh dưỡng nếu không được phát hiện kịp thời

• Thiếu máu: Trẻ suy dinh dưỡng thường bị thiếu sắt và vitamin B12 dẫn đến tình trạng thiếu máu, khiến trẻ mệt mỏi, xanh xao.
• Chậm phát triển trí tuệ: Thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển não bộ (trong thai kỳ và 2 năm đầu đời), có thể dẫn đến giảm khả năng học hỏi, trí thông minh thấp và chậm phát triển tâm lý.
• Tăng nguy cơ tử vong: Đối với trẻ suy dinh dưỡng nặng, nguy cơ tử vong cao hơn do hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị các bệnh nhiễm trùng nặng, điều này rất nghiêm trọng trong các điều kiện chăm sóc sức khỏe hạn chế.

 Suy dinh dưỡng có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Kiểm tra các chỉ số dinh dưỡng cho trẻ tại Hệ thống y tế MEDLATEC

Để đảm bảo trẻ phát triển toàn diện và tránh nguy cơ suy dinh dưỡng, việc kiểm tra các chỉ số dinh dưỡng là vô cùng cần thiết. Hệ thống y tế MEDLATEC cung cấp dịch vụ xét nghiệm dinh dưỡng toàn diện, giúp đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe của trẻ.

Dịch vụ tư vấn dinh dưỡng của MEDLATEC không chỉ giúp cha mẹ hiểu rõ các chỉ số cơ thể mà còn đưa ra các giải pháp dinh dưỡng cụ thể và phù hợp với từng trẻ. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và công nghệ xét nghiệm hiện đại, MEDLATEC đã trở thành lựa chọn tin cậy của nhiều bậc phụ huynh trong việc chăm sóc sức khỏe dinh dưỡng cho con em mình.

Suy dinh dưỡng không chỉ gây hại đến thể chất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai của trẻ. Việc phòng ngừa suy dinh dưỡng phải bắt đầu từ gia đình, cộng đồng và nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ thông qua các chương trình dinh dưỡng học đường và tiêm chủng. Chăm sóc dinh dưỡng đúng cách sẽ giúp trẻ em phát triển toàn diện, tự tin bước vào tương lai.

Để bảo vệ sức khỏe và tương lai của trẻ, cha mẹ hãy liên hệ Tổng đài 1900 56 56 56 để đặt lịch khám và xét nghiệm kiểm tra sức khỏe tại nhà cho bé ngay hôm nay.