Canxi có các chức năng quan trọng trong tế bào ở tất cả các sinh vật sống, chủ yếu là chất truyền tin thứ hai truyền tín hiệu giữa màng sinh chất và bộ máy nội bào. Canxi ngoại bào cũng là một đồng yếu tố thiết yếu trong các yếu tố đông máu và các phân tử kết dính và cần thiết cho sự hình thành xương thích hợp. Gần đây có bằng chứng cho thấy canxi có tác dụng trực tiếp thông qua thụ thể canxi trải dài qua màng, được kết hợp với protein G để truyền tín hiệu nội bào.

Canxi có các chức năng quan trọng trong tế bào ở tất cả các sinh vật sống, chủ yếu là chất truyền tin thứ hai truyền tín hiệu giữa màng sinh chất và bộ máy nội bào

 Hơn 99% canxi trong cơ thể con người nằm trong xương và răng. Trong xương, canxi cung cấp sức mạnh cấu trúc cho phép xương nâng đỡ trọng lượng cơ thể và neo giữ các cơ. Việc cung cấp đủ canxi từ thời thơ ấu cho đến cuối cuộc đời là rất quan trọng để hình thành và duy trì một bộ xương khỏe mạnh.

Canxi khác với hầu hết các chất dinh dưỡng khác ở chỗ cơ thể chứa một kho dự trữ đáng kể, vượt xa nhu cầu ngắn hạn. Do đó, ảnh hưởng của việc thiếu canxi có thể không được báo trước trong một thời gian đáng kể, cho đến khi chúng biểu hiện như loãng xương hoặc gãy xương. Lượng canxi thấp có liên quan đến sự phát triển của bệnh tăng huyết áp, ung thư ruột kết, và hội chứng tiền kinh nguyệt, và nó có liên quan đến việc hấp thụ ít chất dinh dưỡng khác.

Thiếu hụt canxi là một vấn đề toàn cầu, đặc biệt là ở nhóm dân số già. Trong số các chất dinh dưỡng khác nhau, canxi là một trong số ít các chất dinh dưỡng vẫn bị thiếu ở các nước công nghiệp phát triển như Nhật Bản và nhiều nước phương Tây. Sự khuyến khích của tăng tiêu thụ thực phẩm giàu canxi có khả năng là một chiến lược hiệu quả về chi phí để giảm tỷ lệ gãy xương sau này trong cuộc sống và để tăng chất lượng chế độ ăn uống và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Lượng canxi là một trong những vấn đề gây tranh cãi trong khoa học dinh dưỡng. Mặc dù hầu hết các quốc gia đồng ý cần bổ sung nhiều canxi hơn, nhu cầu canxi cho người lớn thay đổi tối thiểu từ 600mg/ ngày cho đến 1200mg / ngày.

Một số loại thực phẩm giàu canxi mà bạn có thể biết tới như: tôm, cua, cá, sò, trứng, sữa, các loại rau màu xanh đậm.

Có một số nguyên nhân gây ra thiếu hụt canxi, bao gồm giảm cung cấp, tăng nhu cầu, giảm hấp thu, tăng bài tiết và rối loạn chuyển hóa canxi

Thiếu canxi mức độ từ từ, mức độ nhẹ thường diễn ra âm thầm đa số không có biểu hiện lâm sàng đặc biệt.

Triệu chứng hay gặp nhất gợi ý bạn đang có tình trạng thiếu canxi: chuột rút, tê bì tay chân. Dị cảm tứ chi có thể xảy ra, kèm theo mệt mỏi và lo lắng. Chuột rút cơ có thể rất đau và tiến triển thành co thắt cổ tay hoặc co cứng cơ. Trong những trường hợp cực kỳ hạ calci máu, co thắt phế quản và co thắt thanh quản với stridor có thể xảy ra. Các triệu chứng về cơ có thể nghiêm trọng đến mức xuất hiện với hình ảnh giống như viêm đa cơ với men cơ tăng cao.

Triệu chứng hay gặp nhất gợi ý bạn đang có tình trạng thiếu canxi: chuột rút, tê bì tay chân

Dấu hiệu ngoại bì như: Da khô, tóc khô, tóc rụng từng mảng, móng dễ gãy. Nếu tình trạng thiếu canxi máu xảy ra trước 5 tuổi, có thể có các bất thường về răng miệng. Các bất thường về răng bao gồm giảm sản men, khiếm khuyết ở ngà răng, chân răng tiền hàm ngắn, màng cứng dày lên, chậm mọc răng và gia tăng số lượng sâu răng.  Các tổn thương da khác được báo cáo ở bệnh nhân suy tuyến cận giáp bao gồm chàm dị ứng, viêm da tróc vảy, chốc lở và bệnh vẩy nến.

Thiếu canxi mức độ nặng có thể biểu hiện bởi các cơn co giật Tetany với các dấu hiệu Chvostek hoặc Trousseau. Dấu hiệu của Chvostek được tạo ra bằng cách chạm vào da trên dây thần kinh mặt trước cơ thính giác bên ngoài. Sự co thắt một bên của cơ mặt xảy ra ở những người bị hạ calci huyết. Dấu hiệu Chvostek cũng có ở 10% người bình thường. Dấu hiệu Trousseau được tạo ra bởi sự tăng huyết áp trong bao đo huyết áp của bệnh cao hơn 20mmHg so với huyết áp tâm thu của bệnh nhân trong 3-5 phút. Co thắt cổ tay biểu hiện như sự uốn cong của cổ tay và của các khớp xương cổ tay, sự mở rộng của các khớp giữa các bên và ngón tay cái bị gập lại.

Những thay đổi trong chức năng cơ trơn với nồng độ canxi huyết thanh thấp có thể gây kích thích hạch tự chủ và có thể dẫn đến chứng khó nuốt, đau bụng, đau quặn mật, thở khò khè và khó thở. Đục thủy tinh thể xảy ra trong tình trạng hạ canxi máu lâu dài, mãn tính. Hiện tượng hóa dây chằng đốt sống đã được ghi nhận trong 50% trường hợp bị suy tuyến cận giáp, và dáng đi lệch lạc có thể được ghi nhận. Trong một số trường hợp suy tuyến cận giáp mãn tính, rối loạn tâm thần và trí thông minh dưới mức bình thường đã được ghi nhận. Chậm phát triển, IQ không bình thường, và chức năng nhận thức kém cũng có thể là một thành phần của hội chứng bao gồm suy tuyến cận giáp. Ở người cao tuổi, mất phương hướng hoặc lú lẫn có thể là biểu hiện của hạ calci huyết.

Hạ calci huyết cấp có thể có biểu hiện ở tim. Việc kéo dài khoảng QT do kéo dài đoạn ST trên điện tâm đồ là khá phổ biến ở bệnh nhân hạ calci huyết. Sóng T là bất thường ở khoảng 50% bệnh nhân.

Ảnh hưởng của việc thiếu canxi trong một thời gian dài có thể dẫn tới biến chứng như loãng xương hoặc gãy xương. Trẻ em còi xương, giảm chiều cao, thiểu sản men răng

Lượng canxi thấp có liên quan đến sự phát triển của bệnh tăng huyết áp, ung thư ruột kết, và hội chứng tiền kinh nguyệt, và nó có liên quan đến việc hấp thụ ít chất dinh dưỡng khác.

- Đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai

- Suy dinh dưỡng thiếu protein năng lượng, còi xương

Suy dinh dưỡng thiếu protein năng lượng, còi xương

- Trẻ được ăn dặm sớm. Chế độ ăn nghèo nàn dinh dưỡng như canxi, đạm đặc biệt ở phụ nữ mang thai và nuôi con bú, phụ nữ tiền mãn kinh, người cao tuổi.

- Hấp thu kém, bao gồm bệnh viêm ruột và bệnh celiac, cắt bỏ dạ dày

- Bệnh lý: Suy tuyến cận giáp, giả suy cận giáp, thiếu hụt và phụ thuộc vitamin D, bệnh thận mạn, xơ gan, Osteoblastic di căn, tiêu cơ vân, tăng phosphat huyết,

- Thuốc: Liệu pháp bisphosphonate tiêm tĩnh mạch hoặc liệu pháp denosumab, truyền nhanh một lượng lớn máu chứa citrate

Để phòng ngừa thiếu canxi, chúng tôi khuyên bạn nên cung cấp đầy đủ lượng canxi hàng ngày qua chế độ ăn uống, đáp ứng nhu cầu canxi tối thiểu từ 600mg/ ngày cho đến 1200mg / ngày.

Các loại thực phẩm giàu canxi mà bạn nên bổ sung một cách thường xuyên trong khẩu phần ăn hàng ngày như: tôm, cua, cá, sò, trứng, sữa, các loại rau màu xanh đậm.

Nên để trẻ ăn sữa hoàn toàn trong 6 tháng đầu, và kéo dài tới ít nhất 2 tuổi. Không nên để trẻ ăn dặm sớm.

Đối với người lớn có nguy cơ cao thiếu canxi hay những người không cung cấp đủ canxi, đặc biệt là trẻ sinh non, cời xương, suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai nuôi con bú, hay người già… cần bổ sung thêm canxi đường uống.

Tắm nắng đầy đủ, duy trì lượng vitamin D đầy đủ được biệt ở nhóm có nguy cơ thiếu vitamin D, để hấp thu canxi được tốt hơn. Cung cấp 400-500 IU/ ngày vitamin D ở trẻ dưới 18 tháng tuổi theo khuyến cáo là quan trọng, đặc biệt ở đối tượng trẻ ăn sữa mẹ.

Tắm nắng đầy đủ, duy trì lượng vitamin D đầy đủ được biệt ở nhóm có nguy cơ thiếu vitamin D

Như chúng ta đã biết hơn 99% canxi trong cơ thể con người nằm trong xương và răng, chính vì vậy định lượng nồng độ canxi trong máu không phải là lựa chọn tối ưu để chẩn đoán thiếu hụt canxi.

Nghi ngờ bệnh nhân có thiếu canxi máu ở người lớn và trẻ em phải đánh giá cẩn thận các biểu hiện lâm sàng và triệu chứng, các bất thường trong phòng thí nghiệm, tiền sử bệnh trong quá khứ các loại thuốc gần đây. Xét nghiệm quan trọng trong phòng thí nghiệm ban đầu liên quan đến việc đo nồng độ phốt phát trong huyết thanh, magie, còn nguyên vẹn hormone tuyến cận giáp (PTH), mức 25-hydroxyvitamin D và 1,25-dihydroxyvitamin D, hormon cận giáp PTH.

Khi canxi máu giảm thường biểu hiện tình trạng thiếu canxi trong một thời gian dài. Khi nồng độ calci máu dưới 2,20 mmol/L,  nồng độ canxi ion trong máu dưới 1,17 mmol/L được gọi là hạ canxi máu, với điều kiện là nồng độ protein huyết tương bình thường.

Đo mật độ xương, đánh giá loãng xương cần ở bệnh nhân thiếu canxi lâu dài.

Quyết định điều trị phụ thuộc vào các triệu chứng biểu hiện, mức độ nghiêm trọng và nhanh chóng của chứng hạ calci huyết cũng như nguyên nhân thiếu canxi.

Trường hợp hạ canxi máu, có triệu chứng lâm sàng, đe dọa tính mạng, bổ sung canxi là rất cần thiết. Đường tiêm, truyền được ưu tiên hàng đầu. Mục tiêu là nâng cao nồng độ canxi ion hóa trong huyết thanh về mức bình thường thấp (~ 1,0 mM), duy trì ở đó và kiểm soát các triệu chứng của bệnh nhân.

Trong tình trạng hạ calci máu kéo dài, không có triệu chứng hay có triệu chứng nhẹ, cân bằng nội môi canxi có thể được phục hồi bằng canxi uống và vitamin D hoặc chất chuyển hóa vitamin D hoạt hóa như calcitriol.

Canxi cacbonat đường uống thường là muối được sử dụng phổ biến nhất, mặc dù tồn tại nhiều loại muối canxi khác nhau. Liều lượng canxi đường uống nên có hàm lượng từ 1 đến 3 gam canxi nguyên tố chia làm 3 đến 4 lần trong bữa ăn để đảm bảo sự hấp thu tối ưu. Lượng canxi nguyên tố thấp hơn có trong các loại canxi khác như canxi lactat (13%), canxi citrat (21%) và canxi gluconat (9%).

Canxi cacbonat đường uống thường là muối được sử dụng phổ biến nhất

Đối với bệnh nhân suy tuyến cận giáp, vitamin D2 hoặc D3 (ergocalciferol hoặc cholecalciferol, tương ứng) hoặc các chất chuyển hóa vitamin D [calcitriol hoặc 1,25- (OH) 2 vitamin D hoặc 1 alpha-OH vitamin D là cần thiết.

Việc sử dụng hoặc ngừng sử dụng estrogen ngoại sinh cũng có thể ảnh hưởng đến liệu pháp thay thế canxi và vitamin D. Estrogen làm tăng hấp thu canxi ở cấp độ ruột và gián tiếp thông qua kích thích hoạt động của 1-alpha-hydroxylase ở thận. Có thể cần điều chỉnh liều sau khi thay đổi liệu pháp estrogen do thay đổi cân bằng nội môi canxi.

Chế độ ăn giàu canxi hàng ngày nên được chú trọng thông qua một số loại thực phẩm giàu canxi như: tôm, cua, cá, sò, trứng, sữa, các loại rau màu xanh đậm.