U ác của đáy lưỡi hay bệnh ung thư lưỡi là một dạng ung thư có trong khoang miệng bắt nguồn từ các tế bào ung thư ở lưỡi. Căn bệnh này không phải là một dạng ung thư phổ biến thế nhưng nếu u ác ở môi được phát hiện và điều trị sớm thì có khả năng điều trị dứt điểm và giảm nguy cơ tử vong. Kể từ 2009 đến nay, thế giới đã ghi nhận tỷ lệ tử vong do ung thư lưỡi lên tới hơn 40% tổng số ca mắc bệnh. Tại Việt Nam hiện tại chưa có con số chính xác nhưng những ca mắc bệnh ung thư lưỡi đang dần tăng cao.

Ung thư lưỡi là một bệnh lý ác tính thường xuất hiện ở vùng miệng - lưỡi

Ung thư lưỡi là một bệnh lý ác tính thường xuất hiện ở vùng miệng - lưỡi, và đặc biệt nguy hiểm bởi khả năng phát hiện ra bệnh rất khó khăn. Ở giai đoạn đầu bệnh phát triển khá âm thầm cho nên các triệu chứng bệnh xuất hiện khá mơ hồ và chỉ khi bệnh đã chuyển biến tới giai đoạn nặng mới được phát hiện.

Hiện tại nền y học vẫn chưa tìm hiểu được nguyên nhân cụ thể gây ra bệnh ung thư lưỡi, nhưng có thể có những yếu tố tác động tới sự phát triển các khối u ác của đáy lưỡi như:

- Thường xuyên sử dụng các loại thuốc lá (hoặc các loại biến thể của thuốc lá như thuốc lá điện tử, xì gà, thuốc lào,...)

Thường xuyên sử dụng các loại thuốc lá dễ bị u ác đáy lưỡi

- Nghiện rượu bia

- Chế độ ăn uống không khoa học: Lượng rau củ quả chứa nhiều vitamin và khoáng chất không được bổ sung nhiều nhưng lại ăn quá nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến nhiều dầu mỡ.

- Tiền sử gia đình có người từng mắc bệnh ung thư lưỡi hoặc các bệnh ung thư vùng miệng khác

- Bị nhiễm một loại vi rút gây u nhú có tên HPV

- Một số ý kiến cho rằng việc nhai trầu cũng là yếu tố góp phần hình thành bệnh.

Không chăm sóc răng miệng tốt cũng sẽ gây ra nhiều bệnh lý viêm nhiễm trong khoang miệng, nguy cơ hình thành u ác của đáy lưỡi cũng có thể xảy ra.

Các triệu chứng của bệnh nhân ung thư lưỡi có thể xuất hiện ở những dạng khác nhau, mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy theo tính chất bệnh và tác động của bệnh lý nền có liên quan. Mức độ nghiêm trọng của bệnh ung thư lưỡi sẽ tùy thuộc vào giai đoạn tiến triển của bệnh và kèm theo những triệu chứng bệnh khác nhau:

Giai đoạn đầu:

Ở giai đoạn đầu của bệnh ung thư lưỡi, hầu như các triệu chứng bệnh xuất hiện rất ít hoặc khá nhẹ cho nên người bệnh rất khó phát hiện ra. Một số triệu chứng có thể xảy ra như:

- Có cảm giác khó chịu ở vùng lưỡi: Người bệnh đôi lúc sẽ có cảm giác giống như bị một vật nhọn đâm vào lưỡi nhưng chỉ xuất hiện thoáng qua nên thường bị bỏ qua.

- Xuất hiện khối gồ lên trên bề mặt lưỡi: niêm mạc trắng, màu sắc có sự thay đổi, tổn thương rắn, chắc, viêm loét nhỏ hoặc dạng xơ hóa.

- Có thể nổi hạch ở cổ.

Giai đoạn toàn phát:

Đây là giai đoạn cơ thể người bệnh đã bắt đầu xuất hiện nhiều triệu chứng bệnh rõ rệt vì vậy khả năng phát hiện ra bệnh khá dễ dàng. Những triệu chứng điển hình của bệnh bắt đầu xuất hiện:

- Đau lưỡi: Bệnh nhân sẽ gặp phải cảm giác đau nhức vùng lưỡi, các cơn đau kéo dài liên tục mà không thuyên giảm. Cơn đau lưỡi sẽ tăng mạnh hơn khi người bệnh nhai thức ăn hoặc nói chuyện (đặc biệt là khi ăn phải thức ăn quá nóng hoặc cay). Cơn đau có thể lan rộng lên cả vùng 2 bên tai.

- Máu tiết ra từ khoang miệng và hòa cùng nước bọt do vậy người bệnh có thể sẽ nhầm tưởng bị ho khạc ra máu.

- Tuyến nước bọt tiết ra nhiều hơn bình thường

- Hơi thở có mùi khó chịu do các khối u có thể đã bị hoại tử

- Khó khăn trong việc nuốt thức ăn cũng như nói chuyện

Đau cổ, nuốt vướng có thể là một trong những dấu hiệu cảnh báo mắc bệnh

- Khó ăn uống nên cơ thể dần yếu ớt, sụt cân nhanh

- Cơ thể bị nhiễm khuẩn nên rất dễ dẫn tới mệt mỏi, sốt.

Giai đoạn tiến triển:

Nếu bệnh nhân chưa đi khám và xử lý ở giai đoạn toàn phát thì tình trạng bệnh sẽ chuyển biến nặng hơn gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng sinh hoạt của người bệnh và thậm chí hình thành lên nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Các triệu chứng ở giai đoạn này đã trở nên nghiêm trọng hơn rất nhiều:

- Các vết viêm loét hình thành nhiều, ăn sâu vào bên dưới lưới và lan rộng sang các vùng xung quanh khoang miệng, bệnh nhân sẽ phải chịu đựng sự đau đớn dữ dội.

- Máu bị chảy nhiều và dễ dàng gây bội nhiễm

- Khối u ác tính sẽ xâm lấn dần sang các nhóm mô xung quanh như amydal, sàn miệng, rãnh lưỡi,...

Trong giai đoạn này, nếu bệnh nhân được khám bệnh thường sẽ phải tiêm thuốc tê trước khi thực hiện vì các cơn đau sẽ cực kỳ dữ dội trong khi bác sĩ khám miệng.

Ung thư lưỡi giai đoạn cuối:

Khi bệnh ung thư lưỡi đã chuyển biến sang giai đoạn cuối cũng đồng nghĩa với việc tiên lượng người bệnh sẽ giảm đi rất nhiều, thậm chí có nguy cơ tử vong.

- Bệnh nhân thường xuyên phải chịu đựng các cơn đau dữ dội, cơ thể mệt mỏi thiếu sức sống, ăn uống cực kỳ khó khăn, rối loạn tiêu hóa, cân nặng giảm sút nhanh,...

- Tình trạng sốt có thể kéo dài trong nhiều giờ, nhiều ngày.

- Hạch di căn, đặc biệt là nhóm hạch dưới hàm, dưới cằm.

- Các khối u ác tính từ lưỡi có thể đã di căn tới các vùng cơ quan khác trong cơ thể.

Bệnh ung thư lưỡi (hay tình trạng xuất hiện u ác của đáy lưỡi) có thể bắt gặp ở bất kỳ đối tượng nào, thế nhưng những nhóm người được xem là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh ung thư lưỡi cao hơn bình thường là:

- Tỉ lệ nam giới mắc bệnh ung thư lưỡi cao hơn nữ giới.

- Nhóm đối tượng trên 50 tuổi, có tiền sử hút thuốc lá và đồng thời cũng thường xuyên uống rượu có nguy cơ mắc bệnh cao hơn 15 lần so với bình thường.

- Nhóm đối tượng có tiền sử bị bệnh ung thư có nguy cơ mắc bệnh ung thư lưỡi khá cao, đặc biệt là những người từng bị ung thư tế bào biểu mô vảy.

- Những bệnh nhân bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản có nguy cơ bị ung thư lưỡi.

- Những người phơi nhiễm với các chất như formaldehyde, amiăng và acid sulfuric.

Ngăn ngừa sự phát triển của ung thư là việc cực kỳ khó khăn. Tuy nhiên, ta hoàn toàn có thể giảm thiểu các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư bằng việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt:

- Bỏ hút thuốc lá và các loại thuốc cấm khác.

- Hạn chế tối đa việc sử dụng đồ uống có cồn, đặc biệt là các loại rượu mạnh.

- Tránh nhai trầu.

- Tiêm phòng HPV.

- Hạn chế quan hệ tình dục bằng đường miệng và có thể sử dụng màng chắn.

- Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng khoa học (Bổ sung nhiều thực phẩm chứa nhiều vitamin và các chất chống oxy hóa).

- Luôn giữ gìn vệ sinh răng miệng thật tốt, đánh răng đúng cách, sử dụng nước súc miệng y tế, sử dụng chỉ nha khoa thay vì dùng tăm,...

- Thường xuyên kiểm tra tình trạng răng miệng, nếu có triệu chứng bệnh cần được xử lý sớm nhất có thể.

Trước khi thực hiện các biện pháp xét nghiệm ung thư lưỡi thì các bác sĩ sẽ kiểm tra lại các triệu chứng lâm sàng hiện có của bệnh nhân (chủ yếu là vùng lưỡi bị tổn thương và hạch ở cổ), các thông tin về tiền sử mắc bệnh cũng như thông tin về các tác nhân có thể gây bệnh như thuốc lá, rượu bia,...

Thực hiện sinh thiết có thể xác định được chính xác khả năng bị ung thư của người bệnh. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng cần được thực hiện các thủ thuật xét nghiệm khác nhằm kiểm tra mức độ nghiêm trọng của bệnh và khả năng có khối u di căn. Một số phương pháp có thể được thực hiện cho người bệnh ung thư lưỡi là: Chụp X-quang vùng xương hàm dưới, chụp CT vùng đầu - cổ, chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng cổ, siêu âm vùng hàm - cổ để xác định di căn hạch, siêu âm và xạ hình toàn thân (nhằm kiểm tra có di căn xa hay không).

Chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng cổ để chẩn đoán bệnh 

Chính vì việc phát hiện ra các khối u ác của đáy lưỡi ở giai đoạn đầu rất khó khăn vì triệu chứng bệnh khá mơ hồ, hầu hết những trường hợp bệnh nhân tìm đến bệnh viện để khám chữa bệnh ung thư lưỡi đều đã phát triển sang giai đoạn toàn phát hoặc giai đoạn nặng hơn. Các khối u có thể đã lan rộng gây tổn thương đến nhiều vùng trong khoang miệng chứ không còn khu trú tại 1 điểm nhất định nữa.

Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể mà bệnh nhân đang gặp phải mà bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra những phác đồ điều trị bệnh khác nhau. Một số loại tổn thương như thể nhân, thể nhú sùi, thể loét được phát hiện sớm có thể được chữa trị triệt để bằng phương pháp xạ trị hoặc phẫu thuật. Trường hợp nặng hơn do bệnh được phát hiện khá muộn thì cần phải phối hợp nhiều biện pháp để xử lý tình trạng bệnh.

Điều trị ung thư lưỡi bằng phẫu thuật:

- Ung thư lưỡi giai đoạn sớm: Bệnh nhân có thể được điều trị bằng các cuộc tiểu phẫu đơn thuần để triệt bỏ các tế bào ung thư. Tuy nhiên, còn tùy thuộc vào vị trí tổn thương, kích thước khối u,... các bác sĩ sẽ lựa chọn thực hiện phẫu thuật cắt bỏ những vùng lưỡi như: Phẫu thuật cắt rộng u; Thực hiện cắt lưỡi bán phần (kết hợp vét hạch ở cổ); Cắt nửa lưỡi (kết hợp vét hạch cổ, cắt nửa sàn miệng, cắt xương hàm dưới, tạo hình,...).

- Trường hợp bệnh nhân đã chuyển biến sang giai đoạn nặng hơn thì bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật kết hợp với các biện pháp điều trị khác như xạ trị, hóa trị.

Bệnh nhân có thể được điều trị bằng các cuộc tiểu phẫu đơn thuần để triệt bỏ các tế bào ung thư

Xạ trị nhằm xử lý ung thư lưỡi:

Phương pháp này được xem là rất hiệu quả trong việc chữa trị ung thư lưỡi, thế nhưng kéo theo sẽ là những tác dụng phụ không mong muốn như: Khô miệng, sạm da, loét da, viêm nhiễm vùng miệng, khít hàm,...

Có các dạng xạ trị khác nhau nhằm xử lý các vấn đề khác nhau của bệnh ung thư lưỡi:

- Xạ trị đơn thuần: Chỉ định điều trị triệt căn cho bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn sớm hoặc trường hợp quá giai đoạn phẫu thuật.

- Xạ trị bổ trợ sau phẫu thuật: Chỉ định thực hiện cho bệnh nhân đã được thực hiện phẫu thuật trị căn nhưng vẫn còn sót lại một số tế bào ung thư.

- Xạ trị áp sát: Sử dụng nguồn phóng xạ áp sát trực tiếp vào vùng bị tổn thương nhằm tiêu diệt các thương tổn ác tính tại chỗ.

- Xạ trị gia tốc (hay còn được gọi là xạ phẫu bằng dao gamma).

Điều trị ung thư phổi bằng biện pháp hóa trị:

Phương pháp đưa hóa chất vào cơ thể người bệnh nhằm xử lý các tế bào ung thư có thể thực hiện bằng đường toàn thân hoặc trực tiếp tại động mạch lưỡi. Liệu pháp thực hiện có thể ở dạng đa hóa trị hoặc đơn hóa trị, tùy thuộc vào từng trường hợp bệnh cụ thể.

Phương pháp hóa trị còn được chỉ định sử dụng trước khi bác sĩ thực hiện các ca phẫu thuật hoặc xạ trị nhằm thu nhỏ vùng tổn thương và làm tăng hiệu quả điều trị. Phương pháp này còn được gọi là hóa trị tân bổ trợ.

Tiên lượng của người bệnh ung thư lưỡi sẽ phụ thuộc rất nhiều vào giai đoạn phát hiện bệnh và phương pháp điều trị có hợp lý hay không. Theo thống kê, có tới 80-90% bệnh nhân mắc các bệnh ung thư vùng miệng hầu được phát hiện sớm có thể sống sót sau 5 năm. Thế nhưng, trường hợp bệnh nhân đã có di căn ung thư thì khả năng thành công chỉ khoảng 40%.