Phì đại tiền liệt tuyến (hay còn được gọi là sự tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt) là kết quả của sự gia tăng kích thước tiền liệt tuyến xuất hiện ở nam giới. Đây là căn bệnh lành tính không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người bệnh nhưng lại gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt cá nhân.

Phì đại tiền liệt tuyến

Tuyến tiền liệt là thành phần quan trọng trong hệ sinh dục của nam giới, tuyến tiền liệt nằm tại vị trí phía trước trực tràng, phía dưới bàng quang, phía sau xương mu và bao bọc xung quanh niệu đạo. Tuyến tiền liệt thường bắt đầu phát triển ở độ tuổi dậy thì của nam giới và sẽ ổn định trong khoảng 20-25 năm tuổi. Chức năng hoạt động chính là tạo ra các chất dịch nhầy có màu trắng, trung hòa với lượng axit loãng của tinh dịch. Hầu hết bệnh u xơ tuyến tiền liệt hình thành không rõ nguyên nhân cụ thể tuy nhiên việc chẩn đoán và điều trị bệnh không phải quá khó khăn.

Nguyên nhân chính gây bệnh phì đại tiền liệt tuyến vẫn chưa được xác định rõ ràng tuy nhiên những yếu tố tác động làm tăng nguy cơ mắc bệnh có thể đến từ:

• Các bệnh lý viêm nhiễm hệ sinh dục: Nam giới mắc các bệnh viêm nhiễm đường tiểu hoặc viêm tiền liệt tuyến mạn tính có nguy cơ bị u xơ. Nguyên nhân đến từ việc tắc nghẽn dịch tiết và nước tiểu, tình trạng này kéo dài sẽ dễ khiến khối u xơ hình thành.
• Chế độ ăn uống và sinh hoạt không khoa học: Thói quen nhịn tiểu tiện, uống nhiều đồ uống có cồn, sử dụng đồ ăn chế biến công nghiệp, áp lực công việc cao, stress,... tất cả các yếu tố trên đều làm ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh, tăng nguy cơ hình thành khối u xơ tiền liệt tuyến từ sớm.

Uống nhiều đồ uống có cồn, sử dụng đồ ăn chế biến công nghiệp

• Do bẩm sinh hoặc di truyền: Tổ chức tiền liệt tuyến thực chất được hình thành từ khi còn trong bào thai, do vậy nhiều yếu tố tác động có thể làm ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển, nguy cơ biến chứng xuất hiện từ khi mới sơ sinh. Ngoài ra, các nghiên cứu y học đã chỉ ra rằng tỷ lệ bệnh nhân mắc bệnh u xơ tiền liệt tuyến có người thân (bố, anh em trai,...) cũng có tiền sử mắc bệnh tương tự.
• Yếu tố tuổi tác: Nam giới có độ tuổi càng cao thì hoạt động nội tiết tố cũng sẽ bị thay đổi bất thường (thuyên giảm, gia tăng hoặc rối loạn không đều). Nguyên nhân nội tiết tố rối loạn chính là yếu tố thúc đẩy khả năng hình thành khối u xơ tiền liệt tuyến. Theo thống kê bệnh nhân bị u xơ tiền liệt tuyến thì tỷ lệ mắc bệnh hầu hết ở lứa tuổi ngoài 50, tuy nhiên các chuyên gia nhận định rằng nguy cơ khối u hình thành thường bắt đầu từ độ tuổi ngoài 40. Bệnh u xơ tuyến tiền liệt có mức độ phát triển khá chậm và không xuất hiện nhiều dấu hiệu nhận biết, hầu như những bệnh nhân tìm tới bác sĩ đều là do khối u đã phát triển quá lớn gây ảnh hưởng đến sinh hoạt cá nhân hoặc bệnh gây ra một số biến chứng nguy hiểm.

Triệu chứng bệnh của từng đối tượng phì đại tiền liệt tuyến sẽ có sự biểu hiện mức độ nặng nhẹ khác nhau, hầu hết các triệu chứng bệnh sẽ trở nên nghiêm trọng hơn qua thời gian vì vậy cần phải xử lý bệnh sớm nhất có thể nhằm loại bỏ nguy cơ xuất hiện biến chứng.

Các dấu hiệu thường thấy của bệnh nhân phì đại tiền liệt tuyến là:

• Hiện tượng tiểu ngập ngừng, bị ngắt quãng (triệu chứng này cũng có thể xuất hiện ở bệnh nhân có sỏi bàng quang).
• Tiểu són, luôn có cảm giác tiểu không hết: Biểu hiện điển hình của bệnh u xơ tuyến tiền liệt, người bệnh không thể kiểm soát được lượng nước tiểu vì vậy thường xuất hiện són tiểu trong lúc ngủ, cảm giác buồn tiểu hay xảy ra mặc dù vừa tiểu tiện xong.
• Buồn đi tiểu liên lục, đặc biệt xuất hiện nhiều vào ban đêm.
• Tiểu rắt: Đi tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu mỗi lần rất ít, một lượng nhỏ nước tiểu có thể bị tắc nghẽn làm tăng nguy cơ phát triển các loại vi khuẩn trong bàng quang, nguy cơ cao gây nhiễm trùng tiết niệu.

Đi tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu mỗi lần rất ít,

• Tiểu khó: Luôn có cảm giác buồn đi tiểu nhưng lại gặp khó khăn khi tiểu, dòng nước tiểu yếu, thậm chí phải cố gắng rặn cho nước tiểu ra. Trường hợp bệnh nhân không khám bệnh tìm hiểu nguyên nhân có thể dẫn tới suy thận hoặc ứ nước trong thận vì nước tiểu không thoát đủ gây ứ đọng tại bàng quang.
• Các triệu chứng sinh lý yếu như xuất tinh sớm, khó xuất tinh có thể xảy ra làm giảm ham muốn tình dục,...

Một số trường hợp ít gặp hơn của bệnh nhân u xơ tuyến tiền liệt có thể xuất hiện triệu chứng: Tiểu ra máu, không thể tiểu tiện, nhiễm trùng đường tiết niệu,...

Mặc dù phì đại tiền liệt tuyến được coi là khối u lành tính và có thể điều trị xử lý triệt để nếu phát hiện kịp thời. Tuy nhiên, nhiều trường hợp bệnh nhân quá chủ quan không khám bệnh khi xuất hiện các triệu chứng bất thường hoặc chữa trị không đúng cách dẫn tới tình trạng bệnh chuyển biến xấu đi, nguy cơ gặp phải các biến chứng nguy hiểm.

• Nước tiểu bị ứ đọng nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho các loại vi khuẩn xâm nhập gây ra bệnh sỏi đường tiết niệu, viêm đường tiết niệu. Nếu vi khuẩn có dấu hiệu di chuyển ngược lên trên có thể gây viêm đài bể thận. Trường hợp bệnh nhân bị u xơ tuyến tiền liệt bị ứ trệ nước tiểu kéo dài trong một khoảng thời gian dài không được chữa trị sẽ có thể chuyển biến tới giai đoạn suy thận mạn tính.
• Một số căn bệnh khác có thể gặp phải do hậu quả của bệnh u xơ tuyến tiền liệt là bệnh tăng huyết áp, thoát vị đĩa đệm, trĩ,...

Phì đại tiền liệt tuyến có thể dẫn tới ung thư tiền liệt tuyến hay không?

Mặc dù chưa có nghiên cứu cụ thể về sự chuyển biến phì đại tuyến tiền liệt thành ung thư tuyến tiền liệt, tuy nhiên một số báo cáo y học đã cho thấy tỷ lệ bệnh nhân ung thư tiền liệt tuyến có tiền sử mắc bệnh u xơ tiền liệt tuyến chiếm khoảng 10 - 20%. Một khi bệnh chuyển biến thành ung thư thì khả năng điều trị sẽ gặp khó khăn hơn rất nhiều, thậm chí có nguy cơ tử vong nếu ung thư có xuất hiện di căn xa ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Để hạn chế nguy cơ bị u xơ tuyến tiền liệt, các chuyên gia y tế khuyến cáo mọi người nên chú ý tới thói quen sinh hoạt, ăn uống và làm việc khoa học:

• Kiểm soát căng thẳng thần kinh bằng cách hạn chế lượng công việc phù hợp với tình trạng sức khỏe, dành thời gian nghỉ ngơi nhiều đồng thời tham gia các bài tập thể dục thể thao nâng cao sức khỏe.
• Uống nhiều nước mỗi ngày không chỉ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn mà còn giúp vệ sinh đường tiết niệu.
• Thiết lập chế độ dinh dưỡng khoa học, đặc biệt bổ sung các loại thức ăn có chứa hàm lượng lớn beta-carotene, lycopene, Omega-3, vitamin A, B, C,... Hạn chế các loại thức ăn chiên rán và mỡ động vật.

Thiết lập chế độ dinh dưỡng khoa học

• Hạn chế tối đa đồ uống có cồn và đồ uống chứa nhiều cafein (có thể kích thích buồn tiểu).

U xơ tuyến tiền liệt là khối u lành tính vì vậy trong nhiều trường hợp bệnh nhân không cần phải điều trị bởi bệnh không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, một số trường hợp khối u xơ tuyến tiền liệt phát triển chèn ép lên các cơ quan tổ chức xung quanh, gây ra các triệu chứng khó chịu cho người bệnh, thậm chí làm tăng nguy cơ mắc phải các biến chứng gây nguy hiểm tới tính mạng.

Chẩn đoán u xơ tiền liệt tuyến sẽ được thực hiện qua 2 giai đoạn chính là chẩn đoán ban đầu (xác định có khối u xơ tiền liệt tuyến) và chẩn đoán bổ sung (kiểm tra mức độ thương tổn có liên quan).

Chẩn đoán ban đầu

• Thăm khám trực tràng: Kiểm tra kích thước khối u phát triển to tới mức nào đồng thời chẩn đoán phân biệt với bệnh ung thư tiền liệt tuyến.
• Xét nghiệm nước tiểu: Phân biệt u xơ tiền liệt tuyến với các bệnh viêm nhiễm đường tiết niệu khác.
• Xét nghiệm máu PSA: Xác định có khối u tiền liệt tuyến hay không (có thể là u xơ lành tính hoặc ung thư). Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy PSA < 4mg/ml thì bạn không có khối u, nếu PSA > 10mg/ml thì khả năng cao có xuất hiện khối u tiền liệt tuyến.

Các chẩn đoán u xơ tuyến tiền liệt bổ sung

• Nội soi bàng quang: Kiểm tra tình trạng bên trong bàng quang và niệu đạo, phát hiện các vấn đề bất thường do u xơ tiền liệt tuyến gây ra (ví dụ như u xơ chèn ép niệu đạo, tắc cổ bàng quang hoặc niệu đạo,...).
• Xét nghiệm động học tiết niệu: Xác định hiệu quả co bóp bàng quang đồng thời đánh giá áp lực trong bàng quang. Phương pháp này được thực hiện bằng cách bơm một lượng nước từ từ vào trong bằng quang thông qua đường niệu đạo.
• Chụp X-quang: Hình ảnh chụp x-quang có thể cho thấy mức độ co giãn của niệu quản có bình thường hay không, đồng thời kiểm tra các tổn thương những tổ chức xung quanh (nếu có).

Siêu âm tuyến tiền liệt

Lựa chọn phương pháp phù hợp cho từng đối tượng điều trị u xơ tuyến tiền liệt cần dựa vào 4 yếu tố chính là: Kích thước tuyến tiền liệt, tình trạng sức khỏe thực tế của người bệnh, ảnh hưởng của các triệu chứng bệnh và độ tuổi của bệnh nhân. Hiện nay có rất nhiều phương pháp điều trị u xơ tiền liệt tuyến, trong đó việc sử dụng thuốc, phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở thường được sử dụng phổ biến nhất.

Sử dụng thuốc điều trị khối u xơ tiền liệt tuyến

Các loại thuốc hỗ trợ giãn cơ trơn thành mạch, cổ bàng quang và tuyến tiền liệt sẽ được chỉ định nhằm hạn chế tình trạng tắc nghẽn mạch niệu đạo, cải thiện triệu chứng khó tiểu hay bí tiểu. Một số loại thuốc khác có thể được chỉ định giảm thiểu các triệu chứng của bệnh, đặc biệt là vấn đề tiểu tiện và sinh lý.

Mặc dù có rất nhiều loại thuốc điều trị u xơ tiền liệt tuyến bán trên thị trường, tuy nhiên người bệnh cần được khám và chẩn đoán bệnh tại các cơ sở y tế trước khi có ý định uống thuốc, không được tự ý mua thuốc về nhà uống khi chưa có kết quả khám bệnh.

Lưu ý: Thuốc uống điều trị u xơ tuyến tiền liệt chỉ có tác dụng tốt khi khối u xơ nhỏ không quá 45g, đồng thời sức khỏe không có vấn đề dị ứng với các thành phần của thuốc.

Phẫu thuật nội soi xử lý khối u xơ tiền liệt tuyến

Trường hợp bệnh nhân không đáp ứng với thuốc điều trị hoặc khối u tuyến tiền liệt quá lớn gây biến chứng nguy hiểm thì bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt.

Phương pháp cắt bỏ u xơ tiền liệt tuyến thông qua nội soi đường niệu đạo đem đến kết quả điều trị tốt, thời gian thực hiện nhanh, không gây đau đớn và khá an toàn. Tuy nhiên, nguy cơ tái phát bệnh vẫn có thể xảy ra vì vậy phương pháp này thường được khuyến cáo thực hiện kết hợp với thuốc điều trị hoặc liệu pháp laser nhằm mang lại kết quả điều trị tốt nhất.

Điều trị u xơ tiền liệt tuyến bằng biện pháp phẫu thuật mở

Bác sĩ sử dụng laser năng lượng cao để cắt bỏ hoặc triệt tiêu hoàn toàn khối u xơ. Đây là kỹ thuật thực hiện giảm thiểu xâm lấn tối đa nhằm hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn trong quá trình điều trị.

Một số phương pháp điều trị u xơ khác ít phổ biến hơn vì tính hiệu quả và độ an toàn chưa cao: Liệu pháp nhiệt vi sóng qua niệu đạo, liệu pháp laser, tiêm ethanol,...