Là cơ quan có vai trò quan trọng bậc nhất trong hệ hô hấp, phổi giống như một cỗ máy cho phép con người có thể hít thở và tồn tại được. Ung thư phổi xảy ra khi các tế bào đột biến ở 1 hoặc cả 2 phổi gặp tình trạng sinh trưởng không kiểm soát và những tế bào này thường thuộc lớp niêm mạc đường thở. Chúng không giống như các tế bào bình thường khác là sẽ phát triển thành những mô phổi khỏe mạnh phục vụ cho nhà máy phổi, sau đó dần chết đi để nhường chỗ cho các tế bào mới “trẻ khỏe” hơn, thay vào đó chúng phân chia nhanh chóng và hình thành nên khối u ác tính khiến chức năng của phổi gặp sự cố nghiêm trọng.

Ung thư phổi

Số liệu thực tế về bệnh ung thư phổi:

• Năm 2018, theo báo cáo từ Globocan thì trên thế giới trong số các bệnh lý ung thư phổ biến nhất, ung thư phổi chiếm đến 11,6%, song song với đó cũng là tỷ lệ chết chóc cao nhất trong các loại ung thư (18,4%);
• Tại Singapore, ung thư phổi là bệnh ung thư thường gặp đứng thứ 2 ở đàn ông và phổ biến thứ 3 ở phụ nữ. Trong đó tỷ lệ nam giới có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 3 lần so với nữ giới;
• Ở Việt Nam, có một thực tế giật mình đó là nếu xét cả về tỷ lệ mắc lẫn tỷ lệ tử vong thì ung thư phổi chỉ xếp sau ung thư gan. Cũng theo số liệu năm 2018, 2 tỷ lệ này ở ung thư phổi lần lượt là 14,4% và 18%. Đa số các trường hợp mắc ung thư phổi tại thời điểm được chẩn đoán thì đã bước sang giai đoạn tiến triển hoặc di căn.

Ung thư phổi khi ở những ca bệnh phát hiện đã di căn sang những khu vực khác có thể là đã có dấu hiệu di căn ngay tại thời điểm chẩn đoán, hoặc sau khi bệnh nhân đã tiếp nhận điều trị trong một thời gian nhưng ung thư phổi không những không được chữa khỏi mà còn tiến triển nặng hơn. Các bộ phận ung thư phổi có thể di căn tới bao gồm:

• Não;
• Xương;
• Hạch bạch huyết;
• Gan;
• Tuyến thượng thận;
•  Tuyến tụy, dạ dày, đại trực tràng, thận: hiếm hơn các cơ quan trên.

Bên cạnh đó, cần phải phân biệt rõ sự khác nhau giữa ung thư phổi tái phát và ung thư phổi di căn. Ung thư phổi tái phát là tình trạng ung thư lại xuất hiện ở vị trí cũ loanh quanh trong phổi sau khi đã kết thúc 1 liệu trình điều trị, ngược lại nếu ung thư có nguồn gốc từ phổi và phát triển tại một vị trí mới thì đó chính là ung thư phổi di căn.

Trên thực tế, bệnh nhân sẽ khó cảm nhận được các triệu chứng rõ ràng khi ung thư phổi di căn, nếu có thì những dấu hiệu này cũng dễ bị nhầm sang các thể bệnh khác. Dưới đây là các triệu chứng người bệnh có thể gặp khi ung thư phổi di căn sang các cơ quan khác nhau:

Ung thư phổi di căn

Ung thư phổi di căn tới não 

Thống kê cho thấy có từ 20 - 35% số trường hợp mắc ung thư phổi không phải tế bào nhỏ bị di căn tới não. Khi tế bào ung thư phổi gây bệnh tại não, bệnh nhân sẽ xuất hiện những biểu hiện nghiêm trọng như sau:

• Mệt mỏi, đau nhức đầu;
• Ho lâu ngày không khỏi, thay đổi giọng nói;
• Cảm thấy buồn nôn hoặc thường xuyên bị nôn mửa;
• Thị lực giảm;
• Rối loạn vận động và hành vi, suy giảm ý thức, có những người còn bị động kinh.

Ung thư phổi di căn đến tuyến thượng thận

Thông thường nếu ung thư phổi lan sang tuyến thượng thận sẽ không biểu hiện các triệu chứng rõ ràng. Một điều cần lưu ý đó là nồng độ hormone ở tuyến thượng thận có thể bị sụt giảm, lâu ngày khiến cho người bệnh dần thấy ốm yếu và mệt mỏi.

Ung thư phổi di căn tới gan

Các dấu hiệu ở một người ung thư gan di căn từ phổi bao gồm:

• Ăn không còn cảm giác ngon miệng;
• Đau dưới xương sườn phải;
• Hay bị buồn nôn sau khi ăn.
• Vàng da: đây là biểu hiện rất phổ biến khi gan gặp tổn thương. 

Ung thư phổi di căn vào hệ xương

Tỷ lệ người bị ung thư phổi di căn vào xương khá cao (từ 30 - 40%) và một số biểu hiện thường gặp ở các trường hợp này đó là:

• Đau nhức xương, đặc biệt cơn đau càng nghiêm trọng hơn khi bệnh nhân vận động;
• Đau đớn vùng lưng  - vai - gáy, nhất  là vào buổi đêm. Triệu chứng này xảy ra khi khối u ác tính ở phổi di căn vào khu vực cột sống;
• Nghiêm trọng nhất là tế bào ung thư phổi vắt kiệt các chất dinh dưỡng ở mô xương, ăn mòn cấu trúc xương khiến xương bệnh nhân suy yếu và dễ dàng bị gãy;
• Do tế bào ung thư gây ra hiện tượng xương tan rã, phân huỷ dần khiến một lượng lớn canxi bị giải phóng vào trong máu dẫn tới tình trạng cơ bắp yếu, hay bị buồn nôn ở bệnh nhân.

Ung thư phổi di căn đến hạch ở cổ

Khi khối u ác tính ở phổi di căn tới các hạch bạch huyết vùng cổ, những hạch này sẽ bị sưng lên nhưng cần phải suy nghĩ đến bệnh lý khác cũng có triệu chứng tương tự.

Không chỉ gây sưng hạch ở cổ, ung thư phổi khi di căn cũng có thể khiến các hạch ở dạ dày hoặc nách bị sưng tấy.

Có 2 cách phổ biến ung thư phổi thường lựa chọn để di căn:

• Tế bào ung thư lây lan trực tiếp vào các mô khoẻ mạnh lân cận;
• Tế bào ung thư tách lẻ ra khỏi khối u chính, sau đó theo đường máu và hệ bạch huyết di cư tới những cơ quan khác.

Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về cơ chế di căn của ung thư phổi qua phân tích sau:

Lây lan và gây bệnh ở các mô xung quanh

Khối u phổi khi bước sang giai đoạn tiến triển có khả năng xâm lấn vào các mô bình thường ở gần nó, và rồi tiếp tục sinh trưởng ở những vị trí mới. Sự bén rễ của các tế bào ung thư sẽ gây tắc nghẽn hệ thống mạch máu nhỏ ở khu vực mô mà chúng xâm chiếm. Điều này dẫn đến sự suy giảm lượng oxy và máu cung cấp cho các mô khoẻ mạnh, hậu quả là các mô này chết dần và cứ thế ung thư phổi tiếp tục hành trình di căn sang nhiều mô khác.

Ung thư phổi di căn bằng cách “quá giang” hệ thống máu và bạch huyết 

Không những lây lan từ từ sang những khu vực lân cận, các tế bào ung thư còn có thể phân tách ra từ khối u chính (khối u nguyên phát) để đi vào đường máu hoặc hệ thống bạch huyết. Các nghiên cứu còn chỉ ra rằng những tế bào ung thư này tự kích thích khả năng di chuyển của mình bằng cách tiết ra một chất có tên là exosome.

Trong quá trình luân chuyển ở đường máu, các tế bào ung thư phổi sẽ dính vào một mạch máu nhỏ bất kỳ, sau đó thâm nhập vào những mô mà mạch máu này đi qua. Khi đã xác định được mục tiêu, chúng sẽ tạm dừng chân và thiết lập một khối u mới, gây bệnh ngay tại khu vực mà chúng vừa đến.

Không hút thuốc lá (bao gồm cả thuốc lá truyền thống và thuốc lá điện tử). Nếu đang có thói quen này thì cần từ bỏ sớm để hạn chế tối đa nguy cơ mắc phải bệnh ung thư phổi nguyên phát;

Không hút thuốc lá

Tránh xa khói thuốc lá từ người xung quanh, đồng thời không tiếp xúc với các hoá chất độc hại như khí radon, amiang;

Vận động cơ thể thường xuyên, duy trì chế độ tập luyện kết hợp nghỉ ngơi khoa học;

Uống nhiều nước;

Tiêu thụ những loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, nhiều chất xơ, an toàn. Không nên ăn các loại thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ hoặc đã quá hạn sử dụng;

Tầm soát ung thư phổi định kỳ: việc phát hiện sớm căn bệnh ung thư phổi có ý nghĩa rất lớn đối với công tác điều trị sau này, giúp bệnh nhân gia tăng cơ hội sống sót. Những người có các yếu tố dưới đây nên thực hiện sớm tầm soát ung thư phổi:

• Người đang hút thuốc;
• Người trên 55 tuổi;
• Người có người thân đã từng mắc ung thư phổi;
• Người nghiện thuốc lá từ 15 năm trở lên.

Nếu đã nghi ngờ bệnh nhân đã bước sang giai đoạn di căn của ung thư phổi, bác sĩ có thể sẽ chỉ định một số xét nghiệm để khẳng định kết quả chẩn đoán có chính xác hay không. 

Việc kiểm tra cần phải tiến hành thăm dò ở những vị trí và cơ quan đích mà ung thư phổi thường di căn tới. Điều này còn phụ thuộc vào những triệu chứng lâm sàng cũng như những kết quả xét nghiệm trước đó của người bệnh. Một số phương pháp chẩn đoán có thể bao gồm:

• Chụp X-quang;

Chụp x-quang phát hiện bấtt thường

• Chụp CT;
• Chụp MRI;
• Quét xương;
• Xét nghiệm máu.

Đa phần khi đã ở giai đoạn di căn của ung thư phổi, việc điều trị chữa khỏi là rất khó mà chủ yếu mang ý nghĩa kiểm soát các triệu chứng cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống, sinh hoạt cho người bệnh. 

Giúp bệnh nhân ổn định tinh thần 

Hầu như khi nghe tin mình bị ung thư phổi di căn, bệnh nhân sẽ có những cảm xúc tiêu cực như: lo lắng, suy sụp, đau buồn, bối rối và thậm chí là giận dữ. Vì vậy, để giải tỏa căng thẳng và trấn an cho người bệnh, gia đình và bác sĩ cần phối hợp, cho bệnh nhân lời khuyên để tiếp tục sống và điều trị:

• Trò chuyện, chia sẻ với họ nhiều hơn để bệnh nhân không cảm thấy cô đơn, bất  lực trước bệnh tật;
• Thư giãn tinh thần bằng các hoạt động như đọc sách, nghe nhạc, đi dạo nhẹ nhàng, xem phim,...

Trò chuyện, chia sẻ với họ nhiều hơn để bệnh nhân không cảm thấy cô đơn, bất  lực trước bệnh tật

Lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp theo lời khuyên của bác sĩ 

Thường thì để điều trị ung thư phổi, nguyên tắc điều trị sẽ tập trung vào việc giải quyết  triệt để khối u và ngăn chặn sự lây lan rộng rãi của các tế bào ung thư. Tuy nhiên đối với ung thư phổi di căn thì rất khó để có thể loại bỏ hoàn toàn những tế bào này. Các biện pháp điều trị hay được áp dụng đối với bệnh nhân ở giai đoạn này đó là:

• Xạ trị: dùng trong trường hợp bệnh nhân bị ung thư phổi di căn xương, hoặc khi xương có nguy cơ cao bị gãy;
• Hoá trị;
• Liệu pháp sinh học;
• Điều trị bằng laser;
• Kết hợp với các thuốc giảm nhẹ triệu chứng: thuốc giãn cơ, thuốc giảm đau, nhóm thuốc steroid,...

Người thân cần trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ để có thể lựa chọn những phương pháp điều trị phù hợp cho người bệnh, cân nhắc xét tới những yếu tố như: thể trạng của bệnh nhân và khả năng đáp ứng điều trị,...