kéo dài tại một hoặc nhiều khu vực của ống tiêu hóa, thường liên quan đến hai bệnh chính:

• Bệnh Crohn: Bệnh này gây ra các vết loét ở đường tiêu hóa của bạn. Bệnh có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn, nhưng bệnh thường gặp tổn thương ở ruột non và phần trên của ruột già.
• Viêm loét đại trực tràng chảy máu (Ulcerative Colitis): bệnh gây sưng viêm và loét ở ruột già. Bệnh thường bắt đầu ở trực tràng và có thể lan đến một phần hoặc toàn bộ đại tràng.

Ngoài đường tiêu hóa, cả bệnh Crohn và viêm loét đại tràng đều có nhiều biểu hiện ngoài ruột. Trong khi ở hầu hết bệnh nhân có thể phân biệt được 2 loại bệnh này, thì ở ít nhất 10% bệnh nhân, các triệu chứng rất giống nhau đến mức ban đầu không thể phân biệt được.

Các chuyên gia ước tính rằng 1,6 triệu người ở Hoa Kỳ mắc IBD. Căn bệnh này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai từ trẻ nhỏ đến người lớn từ 65 tuổi trở lên. Nhưng nó thường ảnh hưởng nhiều nhất đến những người từ 15 đến 35 tuổi.

Dù cơ chế chính xác chưa được xác định hoàn toàn, các nghiên cứu chỉ ra rằng viêm ruột mạn tính có thể do sự kết hợp giữa nhiều yếu tố:

• Yếu tố di truyền: Các nghiên cứu cho thấy 5% đến 20% số người mắc IBD có thành viên gia đình gần gũi như cha mẹ, anh chị em ruột hoặc con cái mắc IBD. Gen NOD2/CARD15 liên quan mạnh mẽ tới bệnh Crohn, đột biến gen làm mất chức năng nhận diện vi khuẩn, khiến phản ứng viêm mạn tính xảy ra do hệ miễn dịch không điều hòa đúng cách.
  
  
• Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch phản ứng bất thường với vi khuẩn trong ruột, tấn công nhầm vào vào các tế bào trong đường tiêu hóa gây viêm.
  
  
• Thuốc: thuốc giảm đau kháng viêm không steroid (NSAID), thuốc kháng sinh có thể là tác nhân gây khởi phát bệnh.

• Hút thuốc lá: Người hút thuốc có nguy cơ mắc Crohn cao gấp 2 lần người không hút, làm tình trạng bệnh nặng thêm và giảm đáp ứng điều trị của người bệnh.

• Mất cân bằng hệ vi sinh ruột: Khi hệ vi sinh bị rối loạn, khả năng bảo vệ niêm mạc ruột bị suy giảm, dẫn đến viêm mạn tính và tổn thương mô ruột.
• Nhiễm trùng: Một số vi khuẩn đường ruột có thể kích hoạt đáp ứng viêm bất thường.

Nhiễm trùng là một trong những nguyên nhân gây viêm ruột mạn tính

Thực phẩm có thể gây ra triệu chứng của bệnh IBD không?

Thực phẩm không trực tiếp gây bệnh IBD, nhưng bạn có thể nhận thấy các triệu chứng của mình nặng hơn sau khi bạn sử dụng một số loại đồ ăn thức uống nhất định. Tình trạng này có thể khác nhau trên từng người bệnh, nhưng thức ăn và đồ uống có thể khiến bạn cảm thấy tồi tệ hơn có thể bao gồm:

• Đồ uống có cồn.
• Đồ uống có chứa caffein.
• Đồ uống có ga.
• Thức ăn làm từ sữa.
• Thực phẩm có nhiều chất xơ.
• Thức ăn nhiều dầu mỡ.

Triệu chứng của viêm ruột mạn tính có thể nhẹ hoặc nặng và biến động theo từng đợt bùng phát, bạn có thể không biết khi nào nó sẽ xuất hiện và khi nào sẽ biến mất. Các triệu chứng IBD phổ biến bao gồm:

• Đau bụng âm ỉ, có thể đau quặn từng cơn khiến người bệnh cảm giác mệt mỏi khó chịu.
  
  
• Tiêu chảy kéo dài, đôi khi có lẫn máu hoặc chất nhầy
  
  
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
  
  
• Mệt mỏi, thiếu máu do mất máu mạn tính
  
  
• Sốt nhẹ, đặc biệt trong đợt bùng phát
  
  
• Triệu chứng ngoài ruột: viêm khớp, viêm mắt, tổn thương da.
  
  

Đau bụng âm ỉ là triệu chứng thường gặp của viêm ruột mạn tính

Ở bệnh Crohn, triệu chứng có thể lan đến bất kỳ phần nào của ống tiêu hóa, tổn thương có thể xen kẽ vùng lành, thường gây viêm xuyên thành, có thể thủng ruột. Trong khi viêm loét đại tràng chỉ gây tổn thương giới hạn ở đại tràng và trực tràng, vùng tổn thương liên tục, gây viêm nông thường chỉ ở lớp niêm mạc và dưới niêm mạc.

Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Hẹp ruột, tắc ruột;
  
  
• Áp xe, rò tiêu hóa;
  
  
• Loãng xương, tiểu đường, tăng huyết áp do dùng corticosteroid kéo dài;
  
  
• Tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng (đặc biệt trong viêm loét đại tràng kéo dài >8 năm).
  
  

Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA) khuyến cáo tầm soát ung thư đại tràng định kỳ ở bệnh nhân viêm ruột mạn tính lâu năm.

Lời khuyên cho người bệnh viêm ruột mạn tính

• Tuân thủ điều trị đều đặn, kể cả khi không có triệu chứng.
  
  
• Theo dõi sát các dấu hiệu bất thường và tái khám định kỳ.
  
  
• Tránh các yếu tố kích hoạt như hút thuốc, căng thẳng quá mức.
  
  
• Duy trì chế độ ăn cân đối, ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa.
  
  
• Tham khảo bác sĩ trước khi dùng bất kỳ sản phẩm bổ sung hoặc thảo dược nào.

Chế độ ăn uống rất quan trọng trong bệnh viêm ruột mạn tính

Chẩn đoán chính xác là chìa khóa để phân biệt viêm ruột mạn tính với các bệnh lý khác như hội chứng ruột kích thích, nhiễm trùng ruột hay ung thư đại trực tràng. Các bước chẩn đoán gồm:

• Xét nghiệm máu: đánh giá tình trạng thiếu máu, tình trạng viêm (CRP, ESR).
  
  
• Xét nghiệm phân: xác định tình trạng chảy máu ở đường tiêu hóa. Xét nghiệm vi khuẩn, kí sinh trùng trong phân để nguyên nhân nhiễm trùng gây viêm ruột. Xét nghiệm calprotectin trong phân - một chỉ số cho thấy mức độ viêm ở đường ruột.
  
  
• Nội soi tiêu hóa: Giúp quan sát trực tiếp niêm mạc đại tràng, tìm các vết loét, viêm, hoặc các bất thường khác và sinh thiết để chẩn đoán xác định.
  
  
• Chẩn đoán hình ảnh: cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI) đánh giá mức độ tổn thương sâu, phát hiện các vấn đề như thủng, tổn thương ruột non, lỗ rò hậu môn…
  
  
• Xét nghiệm di truyền (trong một số trường hợp): đánh giá gen liên quan như NOD2….

Mặc dù hiện tại không có phương pháp điều trị dứt điểm cho IBD, nhưng cần khám phát hiện sớm để có thể giảm viêm và giải quyết các triệu chứng bằng nhiều phương pháp khác nhau. Mục tiêu của việc điều trị IBD bao gồm ngăn chặn các đợt bùng phát của bệnh và kiểm soát tình trạng viêm ở ruột. Vì IBD thường gây ra tổn thương nhiều cơ quan khác nhau, nên người bệnh có thể cần được chăm sóc đa chuyên khoa. Phương pháp điều trị IBD có thể bao gồm sử dụng thuốc, phẫu thuật và một loạt thay đổi về chế độ ăn uống và lối sống giúp giảm viêm và hỗ trợ hệ thống miễn dịch.

Nếu có thể được phát hiện và điều trị sớm, người bệnh có thể cải thiện chất lượng cuộc sống, tăng hiệu quả kiểm soát bệnh. Trong đó điều trị nội khoa là chìa khoá giúp người bệnh giảm triệu chứng, cải thiện tình trạng viêm và giảm các đợt bùng phát bệnh. Một số nhóm thuốc được dùng trong điều trị bệnh như sau: 

• Thuốc ức chế miễn dịch: Những loại thuốc này được sử dụng để ức chế sự tấn công của hệ thống miễn dịch vào ruột và có thể được khuyến nghị cho bệnh IBD từ trung bình đến nặng. Thuốc ức chế miễn dịch mới hơn, thường được gọi là thuốc sinh học, rất đặc hiệu và mạnh trong điều trị IBD và hiện là phương pháp điều trị chính cho bệnh Crohn.
• Thuốc chống viêm tại chỗ : Các loại thuốc này, dưới dạng viên đạn hoặc chế phẩm thụt tháo, có thể giúp giảm tiêu chảy và tình trạng đại tiện không tự chủ. Chúng thường được dung nạp rất tốt, có ít rủi ro và đặc biệt hữu ích cho các trường hợp IBD từ nhẹ đến trung bình.
• Giảm đau : Giảm đau bụng có thể là một thách thức lớn trong điều trị viêm ruột mạn tính. Giảm đau đạt được bằng cách kiểm soát tình trạng viêm.
• Thuốc kháng sinh : Một số loại thuốc kháng sinh có hiệu quả trong các trường hợp mắc bệnh Crohn từ nhẹ đến trung bình, điều trị áp xe và rò hậu môn.
• Steroid : Steroid có thể cùng với các thuốc chống viêm khác để làm giảm các triệu chứng IBD và làm dịu các đợt bùng phát. Nhưng chúng chỉ nên được sử dụng như một phương pháp điều trị ngắn hạn do các tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như tăng nguy cơ nhiễm trùng, loãng xương, tiểu đường, béo phì và nhiều vấn đề khác.

Điều trị ngoại khoa

Nếu thuốc không làm dịu tình trạng viêm, theo thời gian, ruột có thể bị tổn thương, khiến các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn và làm tăng nhu cầu phẫu thuật. Khoảng một nửa số người mắc IBD có thể cần phẫu thuật vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời để:

• Loại bỏ các vùng ruột bị tổn thương do tình trạng viêm kéo dài hoặc bị ung thư hoá. Các bác sĩ phẫu thuật muốn giữ lại đủ ruột để cơ thể có thể hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn, ngăn ngừa hội chứng ruột ngắn. Những người bị IBD rất nặng có thể cần cắt bỏ toàn bộ ruột và tạo lỗ thông: một lỗ mở được tạo ra bằng phẫu thuật trong cơ thể để loại bỏ chất thải.
• Sửa chữa các chỗ tắc nghẽn, hẹp, áp xe hoặc lỗ rò. .

Viêm ruột mạn tính là một bệnh lý phức tạp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Nếu bạn đang nghi ngờ mình mắc bệnh hoặc cần tư vấn điều trị, hãy liên hệ Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC thông qua số tổng đài 1900 56 56 56 đặt lịch khám bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được đánh giá chính xác nhất.