Khái niệm xét nghiệm protein niệu 24 giờ ?

Để phát hiện và định hướng các bệnh lý thận cầu thận trong lần đầu tiên bệnh nhân đến kiểm tra vì các triệu chứng cơ năng nghi ngờ, xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu mẫu bất kỳ sẽ được chỉ định. Xét nghiệm này tuy rất đơn giản với giá thành rẻ nhưng vẫn có thể cho biết được tối thiểu 10 chỉ số nước tiểu. Tổng phân tích nước tiểu giúp bác sĩ định hướng các bệnh lý thận tiết niệu của bệnh nhân dựa trên phiên giải kết hợp các chỉ số bán định lượng sinh hoá huyết học trong nước tiểu. Khi đã đưa ra được định hướng rằng bệnh nhân có tổn thương thận cầu thận, để định lượng chính xác cũng như xác định tính chất mạn tính hay cấp tính của tổn thương thận - cầu thận, bác sĩ sẽ chỉ định lấy nước tiểu liên tục 24h để phân tích. Xét nghiệm protein trong nước tiểu 24 giờ giúp định lượng protein lọt qua cầu thận hoặc các cấu trúc khác của đường tiết niệu đi vào nước tiểu trong liên tục 24h. Protein niệu 24h này có thể giúp phát hiện các tổn thương thận - cầu thận hoặc các bệnh lý khác của đường tiết niệu. Xét nghiệm này tuy không đơn giản một lần có kết quả ngay như tổng phân tích nước tiểu nhưng vẫn dễ dàng để thực hiện, giá thành rẻ và không phải cần đến một thủ thuật xâm lấn tiềm ẩn nguy cơ cho bệnh nhân.

Protein niệu 24h này có thể giúp phát hiện các tổn thương thận - cầu thận hoặc các bệnh lý khác của đường tiết niệu

Mẫu nước tiểu trong ngày được bệnh nhân giữ lại tự thu thập trong một hoặc nhiều chai chứa trong khoảng thời gian đúng 24 giờ. Các chai chứa nước tiểu được bảo quản trong môi trường mát mẻ kèm theo được pha hoá chất bảo quản (do đơn vị xét nghiệm phát trước cho bệnh nhân, ở những quốc gia có khí hậu mát mẻ có thể không cần đến hóa chất này), sau đó các chai chứa được bệnh nhân trộn đều với nhau, một mẫu nước tiểu được lấy ra cùng với thông tin về con số tổng thể tích nước tiểu bệnh nhân thu thập được trong ngày sẽ được phân tích tại phòng xét nghiệm. Dựa trên định lượng bằng máy bác sĩ chuyên khoa sẽ xác định được lượng protein trong nước tiểu 24h.

Khi lượng protein trong nước tiểu 24h không nằm trong ngưỡng < 0.15g/24h kết quả là có protein niệu. Có 2 mốc quan trọng mà các bác sĩ thường căn cứ. Nếu protein niệu 24h > 1 gam, định hướng đến có tổn thương cầu thận cấp hoặc mạn tính, nếu lớn hơn 3.5 gam được chẩn đoán là hội chứng thận hư. Bất kỳ mức bất thường nào đều là dấu hiệu của bệnh và tổn thương thận - cầu thận.

Xét nghiệm này chỉ định lượng protein nói chung trong nước tiểu của bệnh nhân mà không cho biết rõ phân loại protein nào có trong mẫu nước tiểu. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu hơn như điện di protein máu hoặc nước tiểu. Điện di giúp định hướng được phân loại protein niệu (thường là albumin, globulin... đặc trưng cho các tổn thương khác nhau của cầu thận). Điện di là xét nghiệm dùng điện cực để di chuyển các tiểu phần mang điện tích với các khối lượng khác nhau trong môi trường dẫn. Các loại protein khác nhau có khối lượng – vận tốc di chuyển và điện tích khác nhau nên sẽ ở những vùng khác nhau trên môi trường điện di. Xét nghiệm protein niệu 24h chỉ giúp xác đinh, không giải thích được nguyên nhân cụ thể gây tổn thương.

Đôi khi, sự xuất hiện của protein trong nước tiểu chỉ mang tính chất tạm thời và không phải là dấu hiệu của tổn thương thận - cầu thận nguyên phát. Đặc biệt là ở trẻ em, có nhiều nguyên nhân dẫn đến 1 đứa trẻ đi tiểu một lần có lẫn protein. Xét nghiệm protein nước tiểu 24h sẽ giúp loại trừ và không bỏ sót những trường hợp này. Mức protein tiểu ban ngày thường cao hơn do tăng hoạt động thể chất so với ban đêm. Các yếu tố gây nhiễu khác có thể khiến protein lọt vào nước tiểu, chẳng hạn như tập thể dục quá sức hoặc các viêm nhiễm đường tiết niệu với quá nhiều bạch cầu hồng cầu trong nước tiểu cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Xét nghiệm protein niệu 24 giờ được chỉ định khi nào?

Xét nghiệm protein trong nước tiểu 24 giờ được sẽ được chỉ định nếu bệnh nhân có các triệu chứng và muốn xác định chẩn đoán bệnh lý viêm thận - cầu thận hoặc hội chứng thận hư. Cụ thể hơn là khi nghi ngờ các bệnh lý thận - cầu thận gây tổn thương màng đáy - nội mô mao mạch cầu thần gây ra sự thoát protein vào nước tiểu. Các tình trạng bệnh lý thường kèm theo protein niệu hoặc ảnh hưởng đến cầu thận khác, bao gồm:

- Đái tháo đường kiểm soát đường máu không tốt, nhất là khi đã có biến chứng võng mạc

Xét nghiệm protein trong nước tiểu 24 giờ được sẽ được chỉ định nếu bệnh nhân có các triệu chứng và muốn xác định chẩn đoán bệnh lý viêm thận - cầu thận hoặc hội chứng thận hư

- Tăng huyết áp điều trị theo dõi không định kỳ, nghi ngờ có biến chứng võng mạc

- Lupus ban đỏ hệ thống

- Nghi ngờ tiền sản giật khi mang thai hoặc có tiền sử tiền sản giật ở những lần mang thai trước

Bao giờ xét nghiệm nước tiểu 24h cũng được chỉ định sau khi đã có sự nghi ngờ hoặc cần nhiều thông tin hơn từ mẫu xết nghiệm tổng phân tích nước tiểu mẫu bất kỳ. Xét nghiệm protein trong nước tiểu 24 giờ toàn bộ lượng nước tiểu của bệnh nhân đào thải trong thời gian 24 giờ. Nó khác với xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu mẫu bất kỳ và xét nghiệm tỷ lệ protein - creatinine. Hai xét nghiệm trên chỉ cần lấy nước tiểu một lần. Xét nghiệm protein trong nước tiểu 24 giờ cũng có thể được chỉ định sau nhằm xác định bệnh lý khi kết quả xét nghiệm protein / creatinine bất thường.

Quy trình lấy nước tiểu xét nghiệm

Xét nghiệm không yêu cầu bất cứ điều gì khó khăn, bệnh nhân gần như chỉ việc đi tiểu giống như bình thường và giữ lại mẫu nước tiểu trong 24h. Xét nghiệm này không có các rủi ro liên quan nhu các thủ thuật xâm lấn khác.

Xét nghiệm này có thể được hỗ trợ lấy mẫu tại nhà, như tối ưu hơn là tại bệnh viện để thuận tiện và chính xác hơn. Nhìn chung, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn dùng một chai lớn để lưu trữ và bảo quản nước tiểu trong khoảng thời gian 24 giờ liên tục, cùng với một loại dung dịch bảo quản không gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm (dung dịch này đặc biệt quan trong tại các nước nhiệt đới có nền nhiệt cao như Việt Nam)

Thông thường, bệnh nhân sẽ bắt đầu vào buổi sáng. Bệnh nhân sẽ không lưu lại lần tiểu đầu - nước tiểu hình thành ban đêm. Thay vào đó, bệnh nhân sẽ bỏ hết lần tiểu đầu và bắt đầu thu thập nước tiểu từ lần đi tiểu thứ 2 trong ngày. Bệnh nhân sẽ thu thập phần còn lại của nước tiểu trong 24 giờ tiếp theo, theo thời gian cho đến lần đầu tiên của ngày hôm sau (thu thập cả lần đi tiểu đầu tiên của ngày hôm sau). Bệnh nhân bảo quản nước tiểu của mình ở nơi thoáng mát cho đến khi đủ 24h. 

Bệnh nhân dán nhãn chai chứa nước tiểu với tên, ngày tháng và thời gian thu thập cùng với tổng dung tích nước tiểu trong ngày của mình. Sau 24 giờ lấy nước tiểu, một mẫu nước tiểu được lấy từ thùng chứa đã khuấy đều đồng nhất và các thông tin dán nhãn bên trên được đưa đến phòng xét nghiệm để phân tích. Nếu bệnh nhân đang ở nhà, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bệnh nhân sẽ có thể đến tận nhà để lấy mẫu hoặc hướng dẫn cho bệnh nhân biết cách vận chuyển mẫu nước tiểu đến cơ sở xét nghiệm. Với khả năng của hệ thống Medlatec, bệnh nhân có thể hoàn toàn yên tâm thực hiện toàn bộ quy trình lấy nước tiểu 24h tại nhà.

Xét nghiệm protein niệu 24h

Làm cách nào để chuẩn bị cho xét nghiệm này ?

Bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân biết phải chuẩn bị những gì trước khi làm xét nghiệm. Một số loại thuốc ảnh hưởng đến bài xuất nước tiểu sẽ được yêu cầu tạm dừng. Trao đổi với bác sĩ về bất kỳ và tất cả các thực phẩm chức năng, thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn bệnh nhân đang uống mỗi ngày.

Kết quả xét nghiệm cũng có thể bị gây nhiễu bởi các nguyên nhân khác. Chúng có thể bao gồm khối lượng cơ và mực độ hoạt động thể lực trong ngày mà một người có. Nếu bệnh nhân có giảm hoạt động cơ và khối lượng cơ do các bệnh nghiêm trọng hoặc suy dinh dưỡng, kết quả có thể bị ảnh hưởng. Hoặc tình trạng tăng khối cơ và vận cơ ở vận động viên cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả.

Đôi khi một hoạt động thể lực gắng sức nhất thời cũng cũng có thể làm tăng lượng protein chung và tăng protein niệu.

Phiên giải kết quả xét nghiệm 

Kết quả xét nghiệm sẽ có sau một vài giờ sau khi gửi mẫu, tùy thuộc vào lịch trình trả kết quả của từng phòng xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm bình thường, protein niệu âm tính khi định lượng nhỏ hơn 0.15g protein niệu / 24h. Giữa các máy xét nghiệm khác nhau có thể có khác biệt không đáng kể. Bác sĩ sẽ giải thích ý nghĩa cụ thể của kết quả xét nghiệm và gợi ý các xét nghiệm khác nếu cần thiết.

Protein trong nước tiểu có thể gợi ý tổn thương hệ thận tiết niệu. Protein niệu cũng có thể gặp khi có nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc cơ quan khác, stress hoặc vận động thể lực quá sức.

Định lượng protein niệu giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của tổn thương thận - cầu thận. Định lượng lặp lại cũng được dùng trong theo dõi diễn biến bệnh, phân độ tổn thương hoặc đánh giá đáp ứng điều trị của bệnh nhân với các phác đồ.

Protein niệu có thể gặp như là một biến chứng của các bệnh khác:

- Amyloidosis, đặc trưng bởi sự thâm nhiễm amylosid trong các mô, phân biệt với các tình trạng khác dựa trên điện di protein nước tiểu

- U đường bài xuất, ung thư bàng quang

- Suy tim sung huyết liên quan đến tăng huyết áp có tổn thương võng mạc

- Bệnh tiểu đường theo dõi điều trị không ổn định có tổn thương võng mạc

- Nhiễm trùng đường tiết niệu

- Sử dụng thuốc gây độc cho thận

- Waldenström's macroglobulinemia, một loại ung thư tế bào huyết tương hiếm gặp, thuộc phân loại u lympho không Hodgkin

- Viêm cầu thận, viêm mao mạch thận

- Hội chứng Goodpasture, một bệnh tự miễn dịch hiếm gặp

- Nhiễm độc kim loại nặng

- Tăng huyết áp kiểm soát không tốt

- Nhiễm trùng thận bể thận

Định lượng protein niệu giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của tổn thương thận - cầu thận

- Đa u tủy xương, ung thư tế bào plasma

- Lupus ban đỏ hệ thống, một loại bệnh tự miễn thường gây tổn thương thận

- Bệnh thận đa nang

Bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm để chẩn đoán, trong đó có điện di protein niệu, sinh thiết thận là một thủ thuật xâm lấn giúp xác định chính xác loại hình tổn thương thận - cầu thận. Hoặc nếu nghi ngờ nguyên nhân tổn thương nguyên phát ngoài thận, các thăm dò các cơ quan khác sẽ chỉ định.

Một trong những thăm dò thường bị bỏ sót trong các bệnh lý có tổn thương vi mạch mạn tính (tăng huyết áp, đái tháo đường) là các tổn thương vi mạch võng mạc. Soi đáy mắt định kỳ ở những bệnh nhân mắc bệnh chuyển hoá mạn tính là một trong những thăm dò nên làm vừa đánh giá điều trị tổn thương mắt, vừa đánh giá nguy cơ tổn thương thận cầu thận.