1. Chikungunya là bệnh gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sốt Chikungunya là bệnh lý gây ra bởi virus Chikungunya (CHIKV). Đây là một loại virus RNA thuộc chi Alphavirus, nằm trong họ Togaviridae. Giống như sốt xuất huyết, muỗi là vật chủ trung gian lây truyền Chikungunya. 

Khi bị mắc Chikungunya, người bệnh có triệu chứng sốt cao, đau khớp dữ dội, nhức đầu, mệt mỏi, đôi khi kèm theo phát ban. Hầu hết bệnh nhân hồi phục sau 1 - 2 tuần, nhưng một số có thể bị đau khớp kéo dài nhiều tháng đến vài năm. Tỷ lệ tử vong rất thấp, chủ yếu gặp ở người cao tuổi, trẻ sơ sinh hoặc người có bệnh mạn tính. 

Theo Tạp chí People, tính đến ngày 8/2025, Trung Quốc ghi nhận hơn 7.000 ca nhiễm Chikungunya. Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, Bộ Y tế khuyến cáo người dân đi từ vùng dịch về nên chú ý theo dõi sức khỏe trong 12 ngày, chủ động tìm đến cơ sở y tế để được trợ giúp khi xuất hiện triệu chứng nghi ngờ nhiễm bệnh.

Chikungunya là căn bệnh gây ra bởi virus Chikungunya (CHIKV)

2. Nguyên nhân gây bệnh Chikungunya

Virus Chikungunya (CHIKV) là tác nhân hàng đầu gây bệnh Chikungunya. Loại virus này lây lan qua vết muỗi đốt. Theo đó, Aedes aegypti và Aedes albopictus là hai loại muỗi phổ biến gây phát tán virus CHIKV. 

Khi một cá thể muỗi chưa mang bệnh đốt và hút máu của người hoặc động vật bị nhiễm CHIKV, nó cũng đồng thời hấp thụ virus gây bệnh. Sau đó, virus gây bệnh tiếp tục nhân lên trong cơ thể muỗi, xâm nhập vào tuyến nước bọt của con muỗi đó. Cứ như vậy, khi muỗi nhiễm virus CHIKV đốt người khác, virus lại truyền từ muỗi sang người đó qua tuyến nước bọt. 

Muỗi Aedes là trung gian lây truyền Chikungunya cho người

3. Dấu hiệu cảnh báo cơ thể đã bị nhiễm Chikungunya

Triệu chứng ở người bị nhiễm Chikungunya có xu hướng xuất hiện sau khoảng 3 đến 7 ngày kể từ khi bị muỗi đốt. Trong một số trường hợp, triệu chứng có thể xuất hiện sau khoảng 2 ngày hoặc sau 12 ngày. 

Biểu hiện ở người nhiễm Chikungunya gần giống với triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết và nhiễm virus Zika. Các triệu chứng sẽ dần rõ nét sau thời gian ủ bệnh, cụ thể như: 

• Cơ thể lên cơn sốt cao trên 38.5 độ C, cơn sốt có xu hướng kéo dài trong 3 đến 7 ngày. 
• Đau nhức các khớp (phổ biến nhất là tại khớp cổ tay, đầu gối và mắt cá chân). 
• Phát ban da dạng dát sẩn, xuất hiện ở thân mình và tứ chi. 
• Đau nhức đầu, tập trung tại vùng trán. 
• Nhức mỏi toàn thân. 
• Buồn nôn. 
• Chán ăn. 

Phần lớn người bị nhiễm Chikungunya thường biểu hiện triệu chứng trong khoảng 7 ngày, sau đó cơ thể sẽ dần phục hồi. Tuy nhiên cũng có trường hợp, tình trạng đau nhức và cứng khớp diễn biến dai dẳng đến vài tuần hoặc vài tháng, đặc biệt là người lớn tuổi. 

Sốt cao trên 38.5 độ C là dấu hiệu khá đặc trưng ở người nhiễm Chikungunya

4. Các biến chứng nguy hiểm 

Phần lớn người nhiễm Chikungunya sẽ dần phục hồi sau một vài tuần. Thế nhưng, trong một số trường hợp, người mắc căn bệnh này cũng có nguy cơ phải đối mặt với các biến chứng như: 

• Đau khớp mạn tính: Cơn đau xuất hiện trong nhiều ngày, thậm chí là nhiều tháng hoặc nhiều năm ngay cả khi cơ thể đã khỏi bệnh. 
• Tử vong: Trong nửa đầu năm 2025 đã có 90 ca tử vong do bị nhiễm Chikungunya tại 16 quốc gia.
• Những biến chứng khác: Chẳng hạn như viêm võng mạc, viêm cơ tim, viêm não, viêm màng não, suy đa cơ quan,...

Biến chứng nguy hiểm do nhiễm Chikungunya tập trung chủ yếu ở người lớn tuổi, người mắc bệnh nền, trẻ sơ sinh. 

5. Chẩn đoán và điều trị 

Bên cạnh chẩn đoán thông qua triệu chứng lâm sàng kết hợp điều tra dịch tễ (bệnh nhân từng tiếp xúc với ai, có đến vùng dịch hay không), bác sĩ có thể chỉ định để làm thêm các xét nghiệm chẩn đoán chuyên sâu khác. Bao gồm:

• Xét nghiệm RT-PCR: Kỹ thuật phân tích kết quả chính xác cao. Cụ thể phương pháp xét nghiệm này có thể giúp xác định RNA của virus gây bệnh trong 5 đến 7 ngày đầu tiên kể từ khi nhiễm bệnh. 
• Xét nghiệm kháng thể IgM/IgG: Hỗ trợ tìm kiếm sự hiện diện của kháng thể IgM hoặc IgG kháng lại virus gây bệnh. IgM thường xuất hiện từ ngày thứ 4, kéo dài 1 - 3 tháng, IgG xuất hiện muộn hơn và tồn tại lâu dài, giúp xác định tình trạng nhiễm trước đó. 

Khi đã xác định chính xác bệnh nhân có bị nhiễm Chikungunya hay không, bác sĩ sẽ tư vấn biện pháp điều trị, kiểm soát triệu chứng phù hợp. 

Cho đến nay, các nhà khoa học chưa tìm ra thuốc đặc trị cho người nhiễm Chikungunya. Mục tiêu chính của việc điều trị là kiểm soát triệu chứng cũng như hỗ trợ phục hồi cho người bệnh. Trong đó, những phương pháp thường được áp dụng là:

• Điều trị bằng thuốc giảm đau: Giúp bệnh nhân hạ sốt, giảm đau. 
• Nghỉ ngơi: Khi cơn sốt cao, đau nhức cơ thể vẫn xuất hiện, bệnh nhân cần chú ý nghỉ ngơi, hạn chế làm việc nặng, vận động thể chất quá mức. Ngoài ra, bạn nên chú ý ngủ đủ giấc. 
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, uống đủ nước: Sốt cao kèm theo tình trạng chán ăn dễ khiến người bệnh bị mất nước. Chính bởi vậy, người bị nhiễm Chikungunya cần tích cực bổ sung nước, ăn uống đầy đủ. Trong đó, việc bổ sung nước còn giúp cơ thể hạ nhiệt, giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. 

Bệnh Chikungunya chưa có thuốc điều trị đặc hiệu 

6. Cách phòng ngừa lây nhiễm Chikungunya

Muỗi Aedes là trung gian truyền bệnh Chikungunya. Vì vậy để phòng ngừa căn bệnh này, bạn trước tiên nên áp dụng những biện pháp phòng ngừa muỗi đốt như:

• Sử dụng sản phẩm chống côn trùng đốt: Bạn có thể sử dụng kem bôi ngoài da, thuốc xịt muỗi. Các sản phẩm này nên được dùng vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối khi muỗi tập trung hoạt động mạnh. 
• Mặc trang phục kín: Để hạn chế tình trạng bị muỗi đốt, bạn nên mặc quần áo dài tay, tránh hở nhiều da. 
• Nằm ngủ trong màn: Dù ngủ vào ban đêm hay vào ban ngày, bạn vẫn nên nằm trong màn để tránh muỗi đốt.
• Che chắn cửa sổ bằng lưới chống muỗi: Đây là loại lưới chống muỗi chuyên lắp đặt tại khu vực cửa sổ. Mặc dù có khả năng chống muỗi nhưng loại lưới này vẫn lưu thông khí tốt. 
• Khơi thông ao tù, nước đọng: Bạn cần tìm cách loại bỏ đồ vật chứa nước lâu ngày quanh khu vực sinh sống. Với khu vực thường xuyên đọng nước, bạn nên tìm cách khơi thông, tránh để ấu trùng muỗi sinh sôi phát triển. 

Ngoài ra để chủ động phòng ngừa bệnh Chikungunya, bạn cũng nên chú ý: 

• Hạn chế đến vùng đang xuất hiện dịch: Nếu không thực sự cần thiết, bạn không nên đi đến khu vực đang có dịch. 
• Tránh để muỗi đốt: Tránh để muỗi đốt trong tuần đầu mắc bệnh để ngăn lây lan virus cho muỗi và từ đó cho người khác.
• Cân nhắc tiêm vắc xin: Hiện đã có 2 loại vắc xin phòng Chikungunya được phê duyệt, khuyến nghị sử dụng tại một số quốc gia. Tuy vậy, việc tiêm vắc xin phòng ngừa virus Chikungunya chủ yếu chỉ được áp dụng tại những khu vực có nguy cơ cao bùng phát dịch. Nếu có nhu cầu tìm hiểu, tiêm vắc xin, bạn hãy liên hệ với cơ sở y tế chuyên về tiêm chủng để được tư vấn. 

Phun thuốc xịt muỗi quanh khu vực sinh sống 

Bệnh Chikungunya không lây truyền trực tiếp từ người sang người. Tuy nhiên, khu vực có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam có thể là môi trường thuận lợi để muỗi Aedes sinh sôi và phát triển. Trước số ca nhiễm Chikungunya tăng nhanh tại Trung Quốc, người dân nước ta không nên chủ quan mà hãy chủ động phòng ngừa. Nếu cần tư vấn thêm về các biện pháp phòng ngừa hoặc đặt lịch thăm khám sức khỏe, Quý khách có thể vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được hỗ trợ.