1. Tìm hiểu về đặc điểm của muỗi Culex

Culex là loài muỗi thường có thân màu nâu hoặc nâu vàng nhạt tùy loài, nhưng không có vằn trắng giống muỗi Aedes, kích thước 4 - 10mm. Trên thế giới, giống muỗi Culex có khoảng 769 loài nhưng ở nước ta chỉ có khoảng 43 loài. Đốt bàn chân muỗi Culex có các miếng đệm mềm được gọi là pulvilli có tác dụng tăng độ bám dính cho muỗi.

Muỗi cái là loài hút máu để nuôi trứng, còn muỗi đực chủ yếu sống bằng mật hoa. Vòng đời của muỗi Culex trải qua 4 giai đoạn: trứng, bọ gậy, loăng quăng, muỗi trưởng thành. Để hoàn tất chu kỳ này cần khoảng 7 - 10 ngày, tùy theo điều kiện môi trường và thời tiết.

Đây là loài muỗi chủ yếu hoạt động vào ban đêm. Các yếu tố môi trường thuận lợi cho sự sinh sôi, phát triển của muỗi Culex gồm: ngập úng, mưa nhiều, nước tù, rác thải, cống rãnh, trang trại chăn nuôi, khu vực ẩm thấp,... Khi không hoạt động, chúng trú ngụ ở nơi mát mẻ, tối và ẩm ướt như bụi cỏ, bụi rậm và các thảm thực vật rậm rạp khác.

Sau khi muỗi cái khi hút máu của vật chủ nhiễm virus hoặc ký sinh trùng, những tác nhân này sẽ phát triển trong cơ thể chúng và lây sang vật chủ kế tiếp qua vết đốt của muỗi.

Muỗi Culex rất dễ gặp trong không gian sống của mỗi gia đình

2. Muỗi Culex truyền bệnh gì?

Muỗi Culex là trung gian truyền tác nhân gây bệnh từ động vật sang cho người. Cụ thể, muỗi Culex truyền bệnh gì như sau:

2.1. Viêm não Nhật Bản

Virus viêm não Nhật Bản thường có ở các loài chim hoang và lợn. Tác nhân trung gian chủ yếu là Culex tritaeniorhynchus, sống nhiều ở vùng ruộng lúa, chuồng trại, hút máu từ động vật nhiễm và sau khi đốt sẽ truyền virus sang người. Trẻ em và người sống gần đồng ruộng, chuồng trại chăn nuôi có nguy cơ cao bị lây nhiễm virus này.

Ban đầu, người bị viêm não Nhật Bản thường sốt, đau đầu, sau đó, bệnh dễ tiến triển thành co giật, rối loạn ý thức, liệt, hôn mê,... gây tổn thương não nghiêm trọng và có thể tử vong.

2.2. Giun chỉ bạch huyết 

Giun chỉ bạch huyết là bệnh do ấu trùng giun Wuchereria bancrofti truyền qua muỗi. Khi muỗi hút máu người nhiễm ấu trùng, ấu trùng phát triển trong muỗi và được truyền sang người qua vết đốt.

Ban đầu người bệnh có triệu chứng sốt, sưng hạch sau đó nếu kéo dài sẽ phù chi, bìu,... gây đau nhức, khó vận động.

2.3. Một số bệnh lý khác 

Ngoài hai bệnh nêu trên, muỗi Culex truyền bệnh gì khác hay không? Loài muỗi này còn có thể lây truyền và gây bệnh:

• Sốt Tây sông Nin: Muỗi Culex có thể truyền virus West Nile, gây sốt, đau đầu, đau cơ, nổi ban dạng dát sần hoặc tương tự sởi,... Nếu biến chứng nghiêm trọng, bệnh có thể gây viêm não. Song, bệnh này chưa được ghi nhận lây nhiễm tại Việt Nam.
• Bệnh viêm não Saint Louis: Một số loài muỗi Culex sau khi hút máu chim và đốt người sẽ truyền virus gây nên bệnh viêm não St. Louis. Bệnh viêm não St. Louis từng ghi nhận tại châu Mỹ, hiện chưa phát hiện ở Việt Nam.

Những bệnh lý này hiện không phổ biến ở nước ta nhưng vẫn cần được chú ý để tránh nguy cơ xảy ra trong tương lai.

Hình ảnh mô phỏng cách thức lây truyền viêm não Nhật Bản qua muỗi Culex

3. Làm cách nào để phòng ngừa nguy cơ lây truyền bệnh do muỗi Culex?

Khi đã biết muỗi Culex truyền bệnh gì và cách thức lây truyền tác nhân gây bệnh, bạn có thể phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm bằng cách: 

3.1. Giữ gìn vệ sinh môi trường sống

Môi trường sạch sẽ, khô thoáng là yếu tố quan trọng giúp ngăn không cho muỗi Culex có điều kiện thuận lợi để sinh sản và phát triển. Muốn đạt được mục tiêu này, mỗi cá nhân cần duy trì: 

• Dọn sạch rác thải, lá cây và các vùng nước đọng xung quanh nhà.
• Thường xuyên thay nước cho bình hoa, bể cá hoặc chậu cây cảnh.
• Đậy kín nắp các bể chứa nước để tránh muỗi đẻ trứng.
• Khơi thông cống rãnh, hố ga, tránh ứ đọng nước bẩn.
• Thu gom rác, chai lọ hoặc bất cứ vật dụng nào có thể tồn đọng nước.
• Nuôi cá lia thia, cá bảy màu,... trong bể chứa nước để tiêu diệt bọ gậy, loăng quăng.

3.2. Bảo vệ cá nhân trước nguy cơ bị muỗi đốt

Song song với vệ sinh môi trường, mỗi người cũng cần có biện pháp bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt như:

• Mặc quần áo dài tay, đặc biệt là buổi tối.
• Mắc màn khi đi ngủ, kể cả ban ngày.
• Dùng kem chống muỗi, tinh dầu tự nhiên có tác dụng xua muỗi.
• Trồng các loại cây có khả năng đuổi muỗi như: hương nhu, xả, bạc hà,...
• Đặt lưới chắn muỗi ở gần cửa.
• Dùng vợt muỗi, máy bắt muỗi hoặc đèn UV diệt côn trùng.

3.3. Tiêm phòng và kiểm tra sức khỏe

Tiêm vắc xin phòng bệnh là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng bệnh Viêm não Nhật Bản. Vắc xin này được khuyến cáo tiêm cho trẻ từ 1 tuổi trở lên, theo lịch của Bộ Y tế.

Người sống trong vùng có nguy cơ cao như gần ao tù, chuồng trại chăn nuôi,... nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường liên quan đến bệnh giun chỉ hoặc viêm não.

Tiêm vắc xin cho trẻ giúp phòng ngừa bệnh viêm não Nhật Bản 

3.4. Phối hợp cùng cộng đồng tiêu diệt muỗi

Hiệu quả diệt muỗi sẽ cao hơn nếu có sự hợp tác đồng bộ của cả khu dân cư. Vì thế, nếu địa phương tổ chức phun muỗi định kỳ thì mỗi gia đình nên chủ động kết hợp. Sự chung tay của cả cộng đồng sẽ giúp loại bỏ các điều kiện sinh sống của muỗi Culex, giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh do loài muỗi này.

Muỗi Culex tuy không phổ biến như muỗi Aedes gây sốt xuất huyết, nhưng vẫn là trung gian truyền các bệnh nguy hiểm như Viêm não Nhật Bản hoặc giun chỉ bạch huyết. Hy vọng, sau những chia sẻ trên, bạn biết được muỗi Culex truyền bệnh gì và biết cách phòng ngừa tốt nhất. 

Trường hợp sau khi bị muỗi đốt nếu xuất hiện sốt cao kèm đau đầu dữ dội, nôn, cứng gáy, sưng chân hoặc tay, sưng hạch bạch huyết,... bạn cần đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm. 

Đặc biệt, những bệnh lý do muỗi Culex có nguy cơ biến chứng nặng ở trẻ em nên trẻ cần được theo dõi sát để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.

Nếu nghi ngờ dấu hiệu mắc bệnh lây truyền bởi muỗi Culex, quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được tư vấn xét nghiệm, đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa.