1. Viêm não là gì?

Bệnh viêm não là hiện tượng viêm mô não dẫn đến những rối loạn chức năng của hệ thần kinh. Viêm não khác với viêm màng não và căn bệnh này được phân theo 2 dạng như sau:

• Viêm não tiên phát (hay viêm não cấp): là khi vi khuẩn, virus tấn công trực tiếp vào tủy sống và não bộ, có thể xảy đến theo mùa (viêm não dịch tễ) hoặc xuất hiện tại bất kỳ thời điểm nào trong năm;
• Viêm não thứ phát: xảy ra sau nhiễm trùng do vi khuẩn, virus gây bệnh ở một cơ quan nào đó ngoài hệ thần kinh trung ương và sau đó mới lan tới não.

Viêm não tiên phát xảy ra khi virus tấn công trực tiếp vào não bộ

Trong đó, viêm não thứ phát là dạng phổ biến hơn nhưng viêm não tiên phát lại có nguy cơ gây biến chứng nghiêm trọng hơn. Do đó đa phần các trường hợp phải nhập viện điều trị là do mắc viêm não tiên phát.

2. Bệnh viêm não là do đâu gây nên?

Nguyên nhân thường gặp nhất gây bệnh viêm não là do nhiễm phải vi khuẩn, virus như: não mô cầu, arbovirus do muỗi đốt hay các côn trùng khác lây truyền, herpes virus, virus đường ruột (EV71 gặp ở bệnh chân tay miệng ở trẻ), virus quai bị, thủy đậu hay virus bệnh dại do chó mèo cắn,... Cụ thể:

2.1. Nguyên nhân viêm não do Arbovirus

Trong số các loại virus nêu trên thì viêm não do Arbovirus là thường gặp nhất và hay xuất hiện vào mùa nắng nóng khi loài muỗi Culex phát triển mạnh. Các loài động vật có vú, chim, ngựa được cho là vật trung gian truyền bệnh. Bởi vì khi muỗi sẽ đốt những loài vật sẽ khiến chúng mắc bệnh, sau đó các con muỗi khác hút máu từ các con vật nhiễm bệnh này sẽ lây truyền cho con người. Ngoài viêm não Nhật Bản, Arbovirus còn có thể gây ra các bệnh lý khác như sốt vàng, sốt Dengue và sốt xuất huyết.

2.2. Herpes virus

Ngoài Arbovirus là tác nhân phổ biến gây bệnh viêm não thì herpes virus cũng có khả năng làm được điều này. Dưới đây là 3 chủng herpes virus điển hình có thể gây viêm não ở người:

• Virus herpes simplex: gồm HSV type 1 và HSV type 2. Trong đó type 1 thường gây bệnh vùng miệng khiến vị trí này xuất hiện các vết loét hay mụn rộp rất đau và có khả năng dẫn đến viêm não tản phát. Còn type 2 lại chủ yếu gây bệnh ở bộ phận sinh dục, nếu phụ nữ có thai bị nhiễm HSV type 2 thì tỷ lệ lây bệnh cho thai nhi là rất cao. Trẻ khi sinh ra có thể bị viêm não nghiêm trọng với nguy cơ tử vong lớn;
• Virus Epstein-Barr: đây là virus có khả năng khiến bệnh nhân bị mắc chứng tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng, viêm não thể nhẹ nhưng vẫn có rủi ro tử vong;
• Virus varicella-zoster: là “thủ phạm" của căn bệnh thủy đậu và zona thần kinh, có thể gây viêm não và tử vong ở người bệnh.

2.3. Các bệnh nhiễm trùng ở trẻ nhỏ

Một số bệnh lý nhiễm trùng thường gặp ở trẻ em như sởi và quai bị cũng tạo cơ hội để viêm não thứ phát xuất hiện. Đối với những trường hợp này hệ miễn dịch của cơ thể có thể đã phản ứng quá mẫn đối với tác nhân gây bệnh và gây ra biến chứng viêm não. Ngoài biến chứng này thì còn một nguy cơ khác hình thành do virus khu trú trong tế bào thần kinh trung ương đó là tình trạng viêm não xơ hóa bán cấp tiến triển cũng vô cùng nguy hiểm.

2.4. Các enterovirus gây bệnh đường ruột

Biểu hiện ban đầu của virus này là gây bệnh tay chân miệng ở trẻ. Ở thể viêm nhiễm nặng virus có thể tấn công lên hệ thần kinh trung ương và gây bệnh viêm não.

Loài muỗi Culex có khả năng lây truyền virus viêm não Nhật Bản và nhiều bệnh nguy hiểm khác

3. Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?

3.1. Bệnh viêm não và các dấu hiệu cảnh báo

Bệnh nhân khi bị viêm não thường sẽ xuất hiện các triệu chứng tổn thương thần kinh điển hình như sau:

• Đầu đau nhức dữ dội, cứng cổ;
• Đờ đẫn, lú lẫn, hôn mê, mất trí nhớ;
• Ảo giác, mất định hướng;
• Nhân cách thay đổi;
• Rối loạn nghe nói, co giật;
• Buồn nôn và ói mửa;
• Ở trẻ nhỏ: phồng thóp đầu, gồng cứng người, nôn trớ, khóc khó dỗ nín hoặc nếu bồng bế hay thay đổi tư thế trẻ sẽ khóc nhiều hơn.

Viêm não có thể xuất hiện đồng thời với các triệu chứng khi nhiễm virus. Tuy nhiên đôi khi viêm não cũng xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước.

3.2. Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?

Có thể nói viêm não do virus gây ra là căn bệnh vô cùng nguy hiểm bởi vì:

• Nguy cơ di chứng nặng nề và tỷ lệ tử vong cao: nếu không được cấp cứu kịp thời, viêm não có thể khiến bệnh nhân bị tổn thương tế bào não nghiêm trọng, phù não, mất trí nhớ, động kinh, mất chức năng vận động, thay đổi nhân cách,... nặng hơn là bại não, liệt tay chân và liệt nửa người, liệt thần kinh sọ não, tâm thần, chậm phát triển trí tuệ, điếc, hôn mê, viêm màng não,... nguy cơ tử vong rất lớn;
• Viêm não cấp có tốc độ diễn tiến nhanh, mất nhiều thời gian điều trị: đặc biệt bệnh nhân là trẻ nhỏ thì diễn biến viêm não cấp rất nhanh, triệu chứng bệnh khó nhận biết gây chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị. Thêm vào đó quá trình điều trị viêm não lại lâu (từ 1 - 3 tuần), khả năng phục hồi chậm và ngay cả khi trẻ đã được xuất viện thì cũng cần mất một thời gian lâu sau não bộ mới hoàn toàn hồi phục;
• Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu: do tác nhân gây viêm não thường là những siêu vi trùng, virus gây nên còn các thuốc điều trị hiện có chỉ có hiệu quả với một vài loại virus, không thể tiêu diệt được tất cả. Vì vậy phương pháp chữa viêm não hiện tại chủ yếu là khắc phục triệu chứng và cải thiện chức năng não bộ, thể chất cho người bệnh. Hiện mới chỉ có vắc xin viêm não Nhật Bản giúp phòng ngừa Arbovirus, còn đối với tác nhân gây bệnh là các loại virus khác (virus đường ruột) thì chưa có biện pháp phòng ngừa. Ngoài ra viêm não còn có khả năng là biến chứng của quai bị, thủy đậu, sởi,... nên rất khó để lường trước.

4. Cách phòng ngừa bệnh viêm não

Những lý do này đủ để cho chúng ta thấy rằng bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào. Vì vậy mỗi người và đặc biệt là những gia đình có trẻ nhỏ nên thực hiện các cách phòng ngừa căn bệnh này thông qua những phương pháp sau:

• Tiêm phòng viêm não Nhật Bản và các bệnh lý nhiễm trùng (sởi, thủy đậu, quai bị) đầy đủ cho trẻ theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế;
• Tránh vui chơi ngoài trời vào thời điểm bình minh hoặc hoàng hôn vì đây là lúc hoạt động mạnh nhất của loài muỗi;
• Mắc màn khi đi ngủ, dùng thuốc xịt muỗi, mặc quần áo dài che phủ để tránh bị muỗi đốt;
• Vệ sinh sạch sẽ môi trường sống, khơi thông cống rãnh, làm sạch và đậy kín các vật dụng dùng để chứa nước để hạn chế muỗi đẻ trứng và sinh sôi.

Trẻ em là đối tượng dễ mắc viêm não nên cha mẹ cần tiêm phòng cho bé đầy đủ

Có thể thấy rằng não bộ là cơ quan quan trọng của hệ thần kinh trung ương, giữ vai trò điều khiển mọi tư duy và hoạt động sống trong cơ thể. Nếu não bộ bị tổn thương thì sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh đều bị ảnh hưởng, vì vậy nếu thấy bản thân hoặc con trẻ có những triệu chứng cảnh báo nguy cơ viêm não thì nên nhập viện ngay để tiến hành thăm khám, điều trị càng sớm càng tốt.