1. Cây bàng được sử dụng trong y học với mục đích gì?

Cây bàng từ lâu đã quen thuộc trong đời sống người Việt với hình ảnh rợp bóng sân trường, tỏa mát ở làng quê. Không chỉ mang giá trị cảnh quan, cây bàng còn được ghi nhận nhiều công dụng hữu ích cho sức khỏe. Hầu hết các bộ phận của cây bàng như lá, vỏ, quả đều chứa những hoạt chất sinh học quý giá, được sử dụng trong hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, cụ thể: 

• Lá bàng: Trong y học cổ truyền, lá bàng thường được dùng để sắc uống hoặc giã nát đắp ngoài, nhờ đặc tính kháng khuẩn, kháng viêm tự nhiên. Dân gian tin rằng nước sắc lá bàng giúp hỗ trợ điều trị viêm loét miệng, đau răng, viêm họng hoặc giã nát, đắp ngoài da giúp làm lành vết thương nhỏ, giảm viêm sưng. Ngoài ra, lá bàng còn được sử dụng để ngâm rửa, nhằm làm giảm tình trạng viêm nhiễm ở da và hỗ trợ cải thiện các bệnh ngoài da như chàm, mẩn ngứa;

Lá bàng có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm tự nhiên 

• Vỏ cây: Vỏ cây bàng có vị chát nhẹ, thường được dùng để nấu nước súc miệng, giúp làm dịu các triệu chứng đau họng, viêm lợi và hôi miệng. Theo kinh nghiệm dân gian, vỏ bàng còn có khả năng cầm máu, giảm viêm và hỗ trợ điều trị tiêu chảy nhờ hàm lượng tannin dồi dào;
• Quả bàng: Phần nhân hạt bàng chứa nhiều chất béo, protein và khoáng chất, vừa có giá trị dinh dưỡng vừa có lợi cho tim mạch. Dầu chiết xuất từ nhân hạt bàng được dùng làm thực phẩm bổ sung và có tác dụng tương tự như dầu hạnh nhân.

Như vậy, cây bàng không chỉ là cây bóng mát quen thuộc mà còn là vị thuốc quý trong y học. Từ lá, vỏ đến quả bàng đều có những công dụng riêng, góp phần hỗ trợ chăm sóc và bảo vệ sức khỏe con người.

2. Những vị thuốc được bài chế từ các bộ phận của cây bàng 

Trong y học cổ truyền, các bộ phận của cây bàng đều có thể được thu hái, sơ chế và bào chế thành những vị thuốc đơn giản, gắn liền với đời sống dân gian. Tùy từng công dụng, người ta lựa chọn lá, vỏ, rễ hay quả bàng để tạo nên bài thuốc thích hợp.

Thuốc từ lá bàng

Lá bàng non được hái về, rửa sạch, phơi khô. Khi dùng, có thể sắc với nước uống để hỗ trợ viêm họng, viêm lợi, nhiệt miệng. Công thức thường gồm lá bàng khô 10-15g, sắc cùng 500ml nước, đun cạn còn 200ml. Nước thuốc có thể dùng uống hoặc súc miệng ngày 2-3 lần. Ngoài ra, lá bàng tươi giã nát, trộn cùng ít muối hạt, đắp ngoài da cũng được xem là bài thuốc dân gian chữa mẩn ngứa, chàm và viêm da.

Thuốc từ vỏ bàng

Vỏ bàng có vị chát nên được dùng làm thuốc chữa tiêu chảy, viêm lợi. Thông thường, người dân lấy vỏ bàng khô 12g, kết hợp cam thảo 6g, sắc uống trong ngày. Nếu dùng để súc miệng, có thể nấu đặc hơn: vỏ bàng 20g, đun với 300ml nước, dùng súc miệng khi còn ấm giúp làm dịu đau họng, giảm hôi miệng.

Thuốc từ quả và hạt bàng

Quả bàng chín ăn trực tiếp được, vừa là thực phẩm, vừa là vị thuốc thanh nhiệt, lợi tiểu. Đặc biệt, nhân hạt bàng giàu dinh dưỡng, thường được rang chín, giã nhỏ, pha với nước ấm làm thức uống bồi bổ cơ thể. Một số nơi còn dùng dầu ép từ nhân hạt bàng làm vị thuốc dưỡng da và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Quả và hạt bàng có thể sử dụng làm thuốc 

Thuốc từ rễ bàng

Rễ bàng phơi khô, thái lát mỏng, có thể dùng 10g rễ bàng sắc với lá cỏ ngọt hoặc cam thảo để uống giúp hạ sốt, giải nhiệt cơ thể.

3. Lưu ý khi sử dụng bài thuốc từ các bộ phận của cây bàng 

Mặc dù cây bàng được dân gian ghi nhận có nhiều lợi ích đối với sức khỏe, nhưng việc sử dụng các bộ phận của cây làm thuốc vẫn cần thận trọng. Bởi nếu dùng sai cách hoặc lạm dụng, tác dụng phụ có thể xảy ra, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh, cụ thể như sau: 

• Lá và vỏ bàng chứa nhiều tannin - hợp chất có vị chát, giúp kháng khuẩn, cầm tiêu chảy. Tuy nhiên, khi sử dụng liều cao hoặc kéo dài, tannin có thể gây kích ứng dạ dày, táo bón và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu sắt trong cơ thể. Do vậy, người có bệnh lý dạ dày, thiếu máu hoặc trẻ em nên hạn chế dùng các bài thuốc có hàm lượng tannin quá nhiều;
• Các bài thuốc từ lá và vỏ bàng chỉ nên dùng ở liều lượng dân gian khuyến nghị (thường 10-15g khô/ngày). Việc tự ý tăng liều, nấu quá đặc hoặc uống thay nước lọc hàng ngày có thể gây rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, chóng mặt;
• Nhân hạt bàng, tuy giàu dinh dưỡng nhưng nếu ăn quá nhiều sẽ dễ gây đầy bụng, khó tiêu. Dầu chiết từ hạt bàng thường được dùng ngoài da, nhưng khi bôi trực tiếp, cần thử trên một vùng nhỏ trước để tránh dị ứng;
• Phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người đang dùng thuốc điều trị bệnh mạn tính (như tiểu đường, tim mạch) nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để tránh tương tác thuốc hoặc gây tác dụng không mong muốn;
• Lá, vỏ, rễ hay quả bàng nên được thu hái ở nơi sạch, không bị ô nhiễm môi trường, không phun thuốc trừ sâu hay hóa chất. Nếu sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, nguy cơ nhiễm độc, ngộ độc sẽ tăng cao.

Đặc biệt cần nhấn mạnh rằng, các bài thuốc từ cây bàng chỉ mang tính hỗ trợ, không thay thế thuốc điều trị. Người bệnh nếu có triệu chứng nặng hoặc kéo dài nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ, tránh tình trạng tự ý dùng thuốc dân gian làm chậm trễ quá trình điều trị. 

Người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng bài thuốc từ các bộ phận của cây bàng 

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây bàng, bao gồm những tác dụng đối với sức khỏe và lưu ý khi sử dụng. Nếu bạn đọc có thêm thông tin cần giải đáp hoặc tư vấn, vui lòng liên hệ tới Tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được hỗ trợ kịp thời.