1. Một số đặc điểm sinh học của cây mộc lan

Cây mộc lan (Magnolia officinalis) còn được biết đến với các tên gọi khác như Mộc liên, Thiên mục mộc lan,... Đây là loài cây thuộc họ Mộc lan (Magnoliaceae), thân gỗ lớn, cao 10 - 20m. Thân cây thẳng, vỏ ngoài màu xám nâu, có nhiều vết nứt dọc theo chiều dài thân cây.

Lá mộc lan hình bầu dục thuôn dài, nhọn về phía đầu, mọc so le. Mặt lá bóng và có màu xanh đậm. Hoa mộc lan to, màu trắng ngà, đôi khi có thể chuyển màu tím nhạt, hoa mọc đơn độc ở đầu cành, mùi thơm dễ chịu. 

Cây mộc lan ưa khí hậu ẩm, đất giàu mùn, thoát nước tốt. Loài cây này sinh trưởng chậm nhưng tuổi thọ cao và khả năng chịu hạn tốt. Do đặc tính sinh học này nên mộc lan phân bố nhiều ở các khu rừng núi cao, mát mẻ ở Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và một số tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang.

Hoa mộc lan với sắc tím và hương thơm dịu khiến nhiều người say đắm

2. Cây mộc lan dược liệu: Cách thức sơ chế và bảo quản

2.1. Thu hái, sơ chế dược liệu mộc lan

Bộ phận chính của cây mộc lan được dùng làm thuốc là vỏ thân và vỏ cành cây, được gọi là mộc hương hoặc mộc lan bì. Đây là phần chứa nhiều thành phần hoạt chất sinh học có giá trị y học.

Thời điểm thu hái mộc lan tốt nhất là vào mùa hè hoặc đầu mùa thu, khi cây sinh trưởng mạnh và tích lũy nhiều hoạt chất quý. Người dân thường chặt các cành già, sau đó bóc lấy lớp vỏ thân hoặc vỏ cành, rửa sạch, thái mỏng theo chiều dài, sau đó đem phơi hoặc sấy khô. Một số cơ sở dược liệu còn sơ chế mộc lan bằng cách sao vàng hoặc tẩm rượu rồi phơi khô để bảo quản lâu hơn và tăng dược tính khi dùng.

2.2. Cách bảo quản dược liệu mộc lan

Để bảo quản tốt, dược liệu mộc lan cần được đóng gói kín sau đó cất vào nơi khô ráo, tránh tiếp xúc ánh nắng trực tiếp và ẩm mốc. Dược liệu đạt chất lượng có màu nâu xám, mặt ngoài hơi nhăn, mùi thơm đặc trưng, vị cay đắng. Nếu dược liệu bị mốc, ẩm hoặc mất mùi thì không nên sử dụng.

3. Dược liệu cây mộc lan có tác dụng gì?

3.1. Công dụng của dược liệu mộc lan xét trên phương diện Đông y

Trong Đông y, mộc lan là dược liệu có tính ấm, vị đắng xen cay. Đông y quy kinh dược liệu này vào các kinh tỳ, vị, phế, đại tràng. Tác dụng chính của dược liệu này là: hành khí, trừ thấp, giảm đau, an thần, tiêu thực,...

Các bài thuốc Đông y cổ truyền thường kết hợp mộc lan với trần bì, hậu phác, cam thảo,… để giảm đầy bụng, chữa đau bụng do lạnh hoặc do rối loạn tiêu hóa. 

Vỏ cây mộc lan được sơ chế, phơi hoặc sấy khô làm dược liệu

3.2. Công dụng của dược liệu mộc lan xét trên phương diện y học hiện đại

Dược điển Hoa Kỳ liệt kê cây mộc lan là dòng dược liệu có tác dụng chống sốt rét. Hiện nay, một số nhà sản xuất mỹ phẩm bôi ngoài da đã sử dụng vỏ cây mộc lan trong sản phẩm của mình. 

Nhiều thông tin cho thấy vỏ cây mộc lan có các hoạt động dược lý khác nhau nhưng cơ chế tác dụng của dược liệu này hiện vẫn chưa được làm sáng tỏ. Theo những nghiên cứu này, mộc lan chứa các hoạt chất sinh học quan trọng như magnolol, honokiol, lignans, flavonoid,… có nhiều công dụng:

3.2.1. Kháng khuẩn và kháng viêm

Hoạt chất magnolol trong vỏ cây mộc lan có khả năng ức chế vi khuẩn gram âm và gram dương, hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm đường hô hấp, viêm ruột,... Hoạt chất honokiol cũng có tác dụng chống viêm, thường được dùng trong các chế phẩm chữa viêm da, viêm khớp hoặc viêm dạ dày.

3.2.2. Hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hóa

Các hoạt chất trong mộc lan như honokiol và magnolo giúp tăng cường nhu động ruột, giảm hiện tượng đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu. Dược liệu này có khả năng kích thích nhu động ruột, chống co thắt cơ trơn ruột, giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru hơn, giảm đau bụng, nhất là các cơn đau do hội chứng ruột kích thích.

3.2.3. An thần

Honokiol trong vỏ cây mộc lan có khả năng gắn kết với thụ thể GABA trong não, công dụng tương đương với thuốc an thần nhẹ. Nhờ vậy mà dược liệu này có tác dụng giảm lo âu, căng thẳng, rối loạn tâm trạng, trầm cảm và hỗ trợ giấc ngủ sâu hơn.

Dược liệu mộc lan hỗ trợ an thần, tăng chất lượng giấc ngủ

3.2.4. Chống oxy hóa và phòng ngừa ung thư

Flavonoid và lignan trong vỏ cây mộc lan đều là những chất chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa gốc tự do, ngăn ngừa nguy cơ tổn thương tế bào. Honokiol trong vỏ mộc lan ức chế quá trình sinh mạch và kích hoạt khả năng tự chết của tế bào ung thư, điều chỉnh các con đường truyền tín hiệu tế bào. Nhờ đó mà dược liệu này có thể phòng ngừa, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, tăng hiệu quả của các liệu pháp thuốc chống ung thư và xạ trị khác, đặc biệt là ung thư vú, ung thư não, gan và đại tràng.

3.2.5. Hỗ trợ điều hòa huyết áp và giảm cholesterol

Các hoạt chất sinh học như honokiol và magnolol trong cây mộc lan có khả năng làm giãn mạch máu, giúp máu lưu thông dễ dàng hơn. Nhờ vậy mà áp lực lên thành mạch giảm, huyết áp được ổn định.

Chiết xuất từ mộc lan còn có khả năng làm giảm cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt trong máu. Điều này giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch, hạn chế nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và tăng huyết áp.

4. Lưu ý về việc sử dụng cây mộc lan dược liệu

Như đã nói ở trên, cơ chế tác dụng của cây mộc lan hiện vẫn chưa được nghiên cứu rõ ràng. Những công dụng trên đây chỉ được giới thiệu với tính chất tham khảo. Để sử dụng mộc lan an toàn và hiệu quả, người bệnh nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia y tế. Phụ nữ mang thai, người có cơ địa dị ứng, trẻ nhỏ nên tránh dùng mộc lan.

Trường hợp có dấu hiệu sức khỏe bất thường, quý khách hàng có thể đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56 để được kiểm tra, chẩn đoán đúng và có hướng khắc phục phù hợp.