1. Nhóm máu là gì? 

Máu bao gồm huyết tương và các tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu). Trên bề mặt hồng cầu có các thành phần mà chủ yếu là protein hoặc carbohydrate – được gọi là kháng nguyên - giúp xác định nhóm máu của từng người. Dựa vào sự hiện diện hay vắng mặt của các kháng nguyên này, các nhà khoa học phân loại thành các nhóm máu (như hệ ABO hay Rh) để phục vụ cho việc truyền máu, hiến máu và chăm sóc y khoa an toàn. 

Nhóm máu được xác định dựa vào các kháng nguyên

Nếu người nhận được truyền máu không tương thích với nhóm máu của người cho, hệ miễn dịch của họ sẽ nhận diện các kháng nguyên lạ trên hồng cầu truyền vào và tạo kháng thể chống lại, gây tan máu cấp tính, sốc truyền máu và có thể đe dọa tính mạng. Chính vì thế, việc hiểu rõ thông tin về nhóm máu trong những tình huống cấp cứu, đặc biệt là những bệnh nhân thuộc nhóm máu hiếm là điều rất quan trọng. 

Gen di truyền chính là yếu tố quyết định nhóm máu. Có hàng chục hệ thống nhóm máu, tuy nhiên, có 2 hệ thống nhóm máu được sử dụng phổ biến là hệ thống nhóm máu ABO và Rh. 

- Hệ thống nhóm máu ABO: Hệ thống nhóm máu ABO gồm có các nhóm máu A, B, AB và O. Cụ thể: 

+ Nhóm máu A: Là nhóm máu có kháng nguyên A nằm trên hồng cầu và trong huyết tương có kháng thể kháng B. 

+ Nhóm máu B: Là nhóm máu có chứa kháng nguyên B trên bề mặt hồng cầu và huyết tương có chứa kháng thể kháng A. 

+ Nhóm máu AB: Là nhóm máu có chứa cả cả kháng nguyên A và B. Tuy nhiên, trong huyết tương của nhóm máu AB không có cả kháng thể kháng A và kháng thể B. 

+ Nhóm máu O: Tuy rằng không có chứa kháng nguyên A hay B nhưng trong huyết tương của người mang nhóm máu này lại có sự hiện diện của cả kháng thể kháng A và kháng B. 

- Hệ nhóm máu Rh: Rh là một protein di truyền, xuất hiện trên bề mặt tế bào hồng cầu. Hệ nhóm máu này có thể được phân loại thành Rh(+) và Rh(-). 

Khi kết hợp 2 hệ thống nhóm máu này với nhau, sẽ tạo thành các nhóm máu cơ bản dưới đây: 

• Nhóm máu A Rh(+).
• Nhóm máu A Rh (-).
• Nhóm máu B Rh(+).
• Nhóm máu B Rh (-).
• Nhóm máu AB Rh(+).
• Nhóm máu AB Rh (-).
• Nhóm máu O Rh(+).
• Nhóm máu O Rh (-).

2. Nhóm máu hiếm là nhóm máu nào?

Theo tiêu chuẩn thường dùng của các tổ chức truyền máu, một nhóm máu được coi là hiếm khi tần suất xuất hiện thấp (chẳng hạn <1/1.000 ở cộng đồng); nếu còn ít hơn nữa thì gọi là “rất hiếm”. Tỷ lệ cụ thể có thể khác giữa quần thể và các tài liệu tham khảo. Tuy nhiên, trong những quần thể khác nhau thì tỷ lệ các nhóm máu cũng sẽ khác nhau. 

• Ở nước ta, phần lớn đều thuộc nhóm máu Rh+, chẳng hạn O+ hoặc B+ hoặc A+ hoặc AB+. Những người thuộc nhóm máu Rh- được đánh giá là những người có nhóm máu hiếm 
• Ở Hoa Kỳ, nhóm máu O dương tính là rất phổ biến. Trong khi đó, nhóm máu AB âm tính là nhóm máu hiếm gặp.

3. Mang nhóm máu hiếm có nguy cơ gì?

Những người có nhóm máu hiếm sẽ có thể gặp phải một số rủi ro nhất định, nhất là trong những tình huống y tế, cụ thể như sau: 

- Ảnh hưởng đến thai kỳ: Sự tương thích về yếu tố Rh rất quan trọng đối với mỗi mẹ bầu. Trong lần mang thai đầu tiên, nếu nhóm máu của mẹ bầu mang yếu tố Rh âm và thai nhi mang Rh dương, một lượng máu nhỏ của thai nhi sẽ xâm nhập vào máu của mẹ khiến hệ miễn dịch sản sinh ra kháng thể chống D. Nếu ở lần mang thai tiếp theo, nhóm máu của thai nhi vẫn là Rh dương (+), những kháng thể này sẽ chống lại các tế bào hồng cầu của thai nhi. Đó chính là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh tan máu của trẻ sơ sinh.

Nhóm máu hiếm có thể ảnh hưởng đến thai kỳ

 Do đó, mẹ bầu cần được xét nghiệm yếu tố Rh. Trong trường hợp máu của thai phụ mang yếu tố Rh âm (-), mẹ bầu cần được theo dõi và tiêm phòng để hạn chế nguy cơ mắc tan máu do bất đồng nhóm máu mẹ con. 

- Ảnh hưởng đến điều trị y tế bằng biện pháp truyền máu: Trong những tình huống như tai nạn gây mất máu, phẫu thuật cấp cứu,... người bệnh cần được truyền máu càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu người bệnh mang nhóm máu hiếm thì có thể khó nhận được máu tương thích vì không phải lúc nào các cơ sở y tế hay bệnh viện cũng có sẵn các nhóm máu hiếm này.

4. Làm sao để giảm thiểu nguy cơ rủi ro khi mang nhóm máu hiếm?

Dưới đây là một số lưu ý khi bạn mang nhóm máu hiếm để giảm thiểu rủi ro về sức khỏe: 

- Nếu mang nhóm máu hiếm, bạn nên tham gia vào các cộng đồng hoặc câu lạc bộ người có nhóm máu hiếm, giúp kết nối và hỗ trợ lẫn nhau trong những tình huống cần truyền máu khẩn cấp. 

- Bạn cũng có thể đăng ký hiến máu để giúp tăng thêm nguồn dự trữ máu hiếm và có thể giúp đỡ được những người cùng mang nhóm máu hiếm trong những trường hợp khẩn cấp. 

- Những người mang nhóm máu hiếm nên mang theo thẻ nhóm máu trong người. 

- Người có nhóm máu hiếm cũng nên theo dõi sức khỏe thường xuyên, khám định kỳ để sớm nhận biết những vấn đề sức khỏe mình gặp phải, từ đó can thiệp và điều trị sớm, hạn chế tối đa những biến chứng nguy hiểm. 

- Duy trì lối sống lành mạnh như ăn uống khoa học, tập luyện thường xuyên để tăng cường sức khỏe.

- Nên lưu ý khi tham gia các hoạt động thể chất để phòng tránh tối đa nguy cơ chấn thương gây mất máu.

Xét nghiệm máu là cách xác định nhóm máu chính xác

Trên đây là một số thông tin về nhóm máu hiếm, những nguy cơ và cách làm giảm nguy cơ nếu bạn thuộc nhóm máu này. Nếu vẫn còn thắc mắc cần được giải đáp hoặc có nhu cầu đặt lịch khám sức khỏe, quý khách có thể gọi đến tổng đài 1900 56 56 56 để được các tổng đài viên của Hệ thống Y tế MEDLATEC hướng dẫn chi tiết.