1. Tinh hoàn ẩn là gì?

Bình thường, trong giai đoạn phát triển của thai nhi, tinh hoàn hình thành trong ổ bụng và sẽ di chuyển xuống bìu trước khi bé trai chào đời. Nếu quá trình này bị gián đoạn, tinh hoàn sẽ không xuống bìu đúng vị trí, mà dừng lại ở vị trí khác trên đường di chuyển từ bụng xuống bìu, gây ra tình trạng Tinh hoàn ẩn.

Có 3 dạng tinh hoàn ẩn dễ gặp là:

• Tinh hoàn ẩn thật sự: tinh hoàn nằm ở ổ bụng, ống bẹn và không tự xuống được.
• Tinh hoàn di động: Tinh hoàn có thể ở bìu khi bình thường nhưng lại “rút lên” khi bé lạnh hoặc sợ - đây là dạng sinh lý, thường không cần phẫu thuật.
• Tinh hoàn lạc chỗ: Không nằm đúng đường đi bình thường mà ở vị trí khác (ví dụ: tầng sinh môn, đùi). 

Tinh hoàn ẩn ở bé trai xuất hiện từ giai đoạn bào thai

2. Nguyên nhân và triệu chứng tinh hoàn ẩn

2.1. Nguyên nhân gây tinh hoàn ẩn

Tinh hoàn ẩn thường là kết quả từ sự tác động của những yếu tố như:

• Thiếu hụt hormone sinh dục nam (testosterone) trong thời kỳ phát triển của thai nhi.
• Tuyến yên bị suy yếu chức năng gây thiếu hụt gonadotropin, khiến trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục bị rối loạn.
• Thiếu men 5α-reductase, 17α-hydroxylase,… dẫn đến sự sai lệch tổng hợp testosterone từ đó gây nên bất thường trong quá trình phát triển tinh hoàn ở thai nhi.
• Hội chứng giảm khả năng cảm nhận androgen ảnh hưởng đến quá trình phát triển cơ quan sinh dục nam.
• Phụ nữ lạm dụng diethylstilbestrol hoặc dùng thuốc kháng androgen trong quá trình mang thai.
• Quá trình phát triển dây chằng tinh hoàn - bìu gặp vấn đề bất thường.
• Sự ảnh hưởng của một số yếu tố cơ học tới quá trình di chuyển của tinh hoàn: cuống mạch tinh hoàn ngắn, xơ hóa ống bẹn,…
• Trẻ sinh non: Tinh hoàn thường chỉ xuống bìu ở tháng 7 thai kỳ, nên trẻ sinh sớm dễ bị ẩn tinh hoàn.

2.2. Triệu chứng thường gặp ở bệnh tinh hoàn ẩn

Tinh hoàn ẩn gây nên các triệu chứng như: 

• Khi sờ vào không thấy tinh hoàn ở một hoặc hai bên bìu. 
• Một bên bìu nhỏ hơn hoặc xẹp so với bên còn lại.
• Đau hoặc khó chịu vùng bẹn (hiếm gặp), chủ yếu xảy ra khi tinh hoàn bị xoắn hoặc tổn thương.

3. Chẩn đoán và điều trị bệnh tinh hoàn ẩn như thế nào?

3.1. Chẩn đoán

Tinh hoàn ẩn cần được chẩn đoán bởi bác sĩ chuyên khoa, qua nhiều bước:

3.1.1. Khai thác bệnh sử

Bác sĩ sẽ hỏi cha mẹ các thông tin liên quan như:

• Trẻ có được phát hiện tình trạng bìu trống từ khi mới sinh hay không.
• Trẻ sinh đủ tháng hay sinh non, có bệnh lý bẩm sinh khác kèm theo không.
• Tiền sử gia đình có ai bị tinh hoàn ẩn hay bất thường cơ quan sinh dục không.

Quá trình khai thác bệnh sử này sẽ giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân và đánh giá nguy cơ bệnh lý kèm theo.

3.1.2. Khám lâm sàng

Bác sĩ khám bìu và vùng bẹn để tìm kiếm tinh hoàn, quan sát hình dạng, kích thước của hai bên bìu. Qua thăm khám lâm sàng bác sĩ sẽ nhận diện được dạng tinh hoàn ẩn mắc phải để có căn cứ chỉ định các kiểm tra cần thiết.

3.1.3. Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm bẹn - bìu: Phát hiện vị trí của tinh hoàn.
• Siêu âm ổ bụng: Xác định vị trí tinh hoàn sâu trong ổ bụng.
• Chụp MRI: Xác định vị trí tinh hoàn và cấu trúc xung quanh.
• Nội soi ổ bụng: Áp dụng khi tinh hoàn ẩn không xác định được qua siêu âm hay chụp MRI. Hình ảnh nội soi giúp bác sĩ quan sát trực tiếp vị trí tinh hoàn, đánh giá kích thước và tình trạng mạch máu. Trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể kết hợp nội soi với điều trị hạ tinh hoàn ngay trong quá trình chẩn đoán.

Siêu âm giúp xác định vị trí tinh hoàn ẩn

3.2. Điều trị

Điều trị tinh hoàn ẩn cần tiến hành sớm, tốt nhất trước 18 tháng tuổi, vì để càng lâu, nguy cơ tổn thương tế bào sinh tinh càng cao, giảm khả năng sinh sản và tăng nguy cơ ung thư tinh hoàn.

Mục tiêu của việc điều trị tinh hoàn ẩn là:

• Đưa tinh hoàn về bìu.
• Bảo tồn chức năng sản xuất tinh trùng và hormone testosterone.
• Giảm nguy cơ biến chứng như xoắn tinh hoàn, chấn thương hoặc ung thư.

Do điều trị nội khoa ít mang lại hiệu quả nên hiện nay phương pháp chính được áp dụng trong điều trị tinh hoàn ẩn là phẫu thuật đưa tinh hoàn xuống bìu. Trường hợp tinh hoàn bị teo nhỏ, bác sĩ sẽ cân nhắc cắt bỏ để ngăn ngừa nguy cơ tiến triển ung thư tinh hoàn trong tương lai. Nếu cấu trúc tinh hoàn không rõ ràng mà thuộc dạng loạn sản sinh dục thì bác sĩ cũng cắt bỏ để tránh tiến triển ác tính.

Tinh hoàn ẩn nếu được can thiệp sớm sẽ tăng khả năng bảo vệ chức năng sinh sản và sản sinh hormone. Trường hợp phát hiện bệnh sau 2 tuổi, tuy có thể điều trị nhưng vẫn tăng nguy cơ vô sinh, ung thư tinh hoàn.

Quá trình khám thai cùng bác sĩ chuyên khoa giúp phát hiện sớm nguy cơ tinh hoàn ẩn ở thai nhi

4. Phương pháp phòng ngừa nguy cơ tinh hoàn ẩn 

Tinh hoàn ẩn là bệnh lý bẩm sinh, xuất hiện ngay từ giai đoạn thai nhi phát triển trong bụng mẹ. Hiện nay, y học chưa có biện pháp phòng ngừa tuyệt đối vì nguyên nhân chính xác của bệnh vẫn chưa được xác định hoàn toàn. Tuy nhiên, việc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ trong thời kỳ mang thai bằng một số biện pháp sau có thể giúp giảm khả năng mắc bệnh cho trẻ:

• Khám thai đúng lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi kỹ lưỡng quá trình phát triển của thai nhi, kịp thời phát hiện bất thường ở cơ quan sinh dục. 
• Thai phụ cần bổ sung đầy đủ protein, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất (nhất là kẽm, vitamin D, axit folic) trong thai kỳ để hỗ trợ sự phát triển cơ quan sinh sản của thai nhi.
• Tránh tiếp xúc với yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi như: hóa chất độc hại, khói thuốc lá, cafein liều cao, bia rượu, môi trường nhiệt độ cao,...
• Thực hiện tốt các biện pháp kiểm soát bệnh lý tiểu đường thai kỳ, tiểu đường type 2, bệnh lý Tuyến yên hoặc tuyến giáp,... 
• Theo dõi quá trình phát triển của con trong 3 - 6 tháng đầu để nhận diện kịp thời tình trạng tinh hoàn ẩn. Một số trẻ sau sinh có thể tinh hoàn chưa xuống bìu ngay nhưng trong 3 - 6 tháng đầu tinh hoàn sẽ tự di chuyển xuống. Sau 6 tháng nếu tinh hoàn của trẻ vẫn chưa về đúng vị trí bên trong bìu, cha mẹ cần cho con thăm khám để được can thiệp ngay.

Trong quá trình chăm sóc trẻ, nếu phát hiện bất thường ở cơ quan sinh dục, cha mẹ có thể liên hệ đặt lịch khám cho con cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.