Biến dạng cổ thiên nga là một dạng tổn thương xảy ra ở các khớp ngón tay, thường liên quan đến những bệnh lý khớp mạn tính. Đặc điểm của tình trạng này là các khớp ngón tay bị duỗi quá mức ở phần giữa và gập xuống ở phần cuối, khiến ngón tay có hình cong đặc trưng như cổ của loài thiên nga – từ đó có tên gọi này.

Biến dạng cổ thiên nga không chỉ gây ảnh hưởng đến hình dáng của bàn tay mà còn khiến người bệnh gặp khó khăn trong đời sống sinh hoạt như cầm nắm, viết hay mặc quần áo. Nguyên nhân phổ biến nhất là do viêm khớp dạng thấp, tuy nhiên nó cũng có thể phát sinh sau chấn thương, bỏng gây co rút, tổn thương gân hoặc trong các rối loạn tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống.

Khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường ở ngón tay như đau, biến dạng hoặc hạn chế vận động, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám sớm. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng tiến triển xấu, bảo tồn chức năng của bàn tay.

Biến dạng cổ thiên nga thường liên quan đến những bệnh lý khớp mạn tính 

Viêm khớp dạng thấp 

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất dẫn đến tình trạng này. Hệ miễn dịch của cơ thể tấn công vào chính màng hoạt dịch của các khớp, gây viêm mãn tính kéo dài, làm cho bao khớp và dây chằng quanh khớp bị giãn lỏng, dẫn đến mất cân bằng lực kéo giữa các gân duỗi và gân gập ở ngón tay. Khi đó, khớp đốt gần bị duỗi quá mức, trong khi khớp đốt xa bị gập lại, tạo nên hình ảnh cổ thiên nga đặc trưng. Nếu không được điều trị sớm, biến dạng có thể trở nên vĩnh viễn và làm giảm đáng kể chức năng của bàn tay.

Tổn thương gân duỗi hoặc gân gấp ngón tay

Chấn thương trực tiếp vào gân duỗi hoặc gân gấp ngón tay như đứt, rách hoặc lệch vị trí, cũng có thể dẫn đến biến dạng cổ thiên nga. Khi gân bị tổn thương, lực kéo giữa các khớp không còn cân bằng, gây lệch trục vận động. Gân duỗi yếu khiến khớp giữa ngón tay bị duỗi quá mức, còn gân gập kéo mạnh ở khớp cuối tạo thành biến dạng đặc trưng. Những chấn thương này có thể xảy ra trong lao động, chơi thể thao hoặc tai nạn sinh hoạt và thường bị bỏ qua nếu không có dấu hiệu đau rõ rệt ban đầu.

Bỏng sâu hoặc sẹo co rút vùng tay

Các tổn thương do bỏng sâu, đặc biệt ở vùng mu bàn tay hoặc mặt duỗi ngón tay, có thể để lại sẹo xơ cứng. Những vết sẹo này có xu hướng co rút theo thời gian, kéo dính mô mềm quanh khớp, làm hạn chế vận động và gây biến dạng ngón tay. Tình trạng sẹo co kéo còn ảnh hưởng đến chức năng cầm nắm và sinh hoạt hàng ngày. Nếu không được phục hồi chức năng hoặc can thiệp sớm, biến dạng cổ thiên nga có thể phát triển nặng dần và khó hồi phục.

 Rối loạn thần kinh hoặc cơ

Những người bị tổn thương thần kinh vận động, chẳng hạn như liệt dây thần kinh gian cốt, tổn thương tủy sống hoặc các bệnh thần kinh cơ khác, cũng có nguy cơ cao phát triển biến dạng cổ thiên nga. Khi các cơ ở bàn tay bị yếu hoặc mất kiểm soát dẫn đến sự phối hợp vận động giữa cơ gấp và cơ duỗi bị gián đoạn, mất ổn định tại các khớp ngón tay, khiến chúng dễ bị lệch trục và biến dạng theo thời gian. Đây là một nguyên nhân dễ bị bỏ sót nếu không được đánh giá kỹ về mặt thần kinh.

Bệnh lý mô liên kết bẩm sinh

Một số người có bệnh lý mô liên kết bẩm sinh như hội chứng Ehlers-Danlos, đặc trưng bởi tình trạng dây chằng lỏng lẻo và khớp dễ trật, cũng có thể bị biến dạng cổ thiên nga. Các khớp ngón tay của bệnh nhân dễ bị di lệch khi chịu áp lực cơ học kéo dài, đặc biệt nếu có kết hợp yếu tố viêm khớp. Biến dạng có thể xuất hiện sớm ở độ tuổi thanh thiếu niên nếu không được theo dõi và can thiệp kịp thời bằng vật lý trị liệu hoặc dụng cụ hỗ trợ.

Bệnh lý tự miễn khác

Ngoài viêm khớp dạng thấp, một số bệnh lý tự miễn khác như lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì hay viêm khớp vảy nến cũng có thể gây tổn thương khớp nhỏ ở bàn tay, dẫn đến biến dạng cổ thiên nga. Các bệnh này thường gây viêm kéo dài ở khớp và mô mềm xung quanh, từ đó phá vỡ sự ổn định cấu trúc gân – dây chằng. Cơ chế tổn thương tương tự như viêm khớp dạng thấp, nhưng biểu hiện có thể kèm theo tổn thương ở nhiều cơ quan khác. Việc phát hiện và kiểm soát tốt bệnh nền là yếu tố quan trọng để phòng ngừa biến dạng khớp.

Viêm khớp dạng thấp có thể gây biến dạng cổ thiên nga