Rụng tóc do nội tiết tố nam là tình trạng tóc rụng dần theo thời gian do ảnh hưởng của hormone androgen, đặc biệt là dihydrotestosterone, một dạng chuyển hóa của testosterone có vai trò quan trọng trong sự phát triển của nang tóc. Rối loạn nội tiết khiến sợi tóc ngày càng mỏng, yếu, mọc chậm hơn và dễ rụng, đồng thời chu kỳ mọc tóc cũng bị rút ngắn.

Ở nam giới, rụng tóc do nội tiết thường biểu hiện bằng tóc thưa dần ở vùng trán, đỉnh đầu hoặc thái dương, tạo thành kiểu hói chữ M hoặc chữ U đặc trưng. Ở nữ giới, tình trạng này ít phổ biến hơn nhưng có thể gây tóc thưa lan tỏa ở vùng đỉnh đầu mà không gây hói hoàn toàn. Rụng tóc do nội tiết có xu hướng tiến triển chậm theo thời gian, thường xuất hiện từ độ tuổi 20-30 và tăng dần theo tuổi tác.

Rụng tóc do nội tiết tố nam có thể xảy ra ở cả nam và nữ

Tăng nồng độ dihydrotestosterone (DHT) trong máu: Ở nam giới, sự gia tăng DHT là nguyên nhân chính của tình trạng rụng tóc kiểu nam, với biểu hiện tóc thưa dần ở vùng trán, thái dương và đỉnh đầu. DHT là một dạng chuyển hóa của testosterone, được tạo ra nhờ enzym 5-alpha reductase. Nó có ái lực mạnh hơn testosterone và gắn kết với các thụ thể androgen trên nang tóc. Khi nồng độ DHT tăng cao, nó tác động tiêu cực đến chu kỳ phát triển của tóc bằng cách:

Thu nhỏ nang tóc: giảm kích thước nang tóc, khiến tóc mọc ngày càng mỏng, yếu và dễ rụng.

Rút ngắn pha phát triển: Thời gian tóc mọc bị rút ngắn, trong khi pha nghỉ kéo dài, làm tỷ lệ tóc rụng tăng lên.

Tăng tỷ lệ tóc rụng sớm: Khi nang tóc bị tác động lâu dài bởi DHT, tóc sẽ không còn khả năng mọc trở lại, dẫn đến hói vĩnh viễn.

Yếu tố di truyền: làm tăng mức độ nhạy cảm của nang tóc với androgen. Một số người có nang tóc nhạy cảm hơn với DHT do đột biến ở gen androgen receptor, làm tăng số lượng thụ thể androgen trên nang tóc, tăng hoạt động của enzym 5-alpha reductase, dẫn đến sự chuyển đổi nhiều testosterone thành DHT hơn. Những người có yếu tố di truyền này thường bị rụng tóc sớm hơn, đôi khi từ tuổi 20-30, và tiến triển nhanh hơn theo thời gian.

Mất cân bằng nội tiết tố nam và nữ: Ở nam giới khi testosterone suy giảm theo tuổi tác (đặc biệt sau 40 tuổi), sự cân bằng giữa testosterone và DHT bị thay đổi. Lượng DHT tương đối cao hơn so với testosterone có thể làm tăng tác động tiêu cực lên nang tóc, dẫn đến rụng tóc nhiều hơn. Ở phụ nữ, rụng tóc do androgen thường xảy ra khi có sự gia tăng bất thường của androgen, như trong hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Khi nồng độ testosterone tăng cao, cơ thể cũng sản xuất nhiều DHT hơn, gây rụng tóc vùng đỉnh đầu theo kiểu nữ.

Rối loạn hoạt động của enzym 5-alpha reductase: Enzym 5-alpha reductase có hai isoenzyme chính. Loại I chủ yếu có trong tuyến bã nhờn và gan. Loại II có mặt ở tuyến tiền liệt, nang tóc và các cơ quan sinh sản. Khi enzym 5-alpha reductase hoạt động quá mức, nhiều testosterone sẽ bị chuyển đổi thành DHT hơn, làm tăng nguy cơ rụng tóc. 

Các yếu tố liên quan khác:

Căng thẳng, stress kéo dài: Stress làm tăng hormone cortisol, ảnh hưởng đến trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận (HPA), làm rối loạn nội tiết tố và đẩy nhanh quá trình rụng tóc. Căng thẳng mãn tính có thể làm tăng sản xuất DHT gián tiếp thông qua sự kích thích enzym 5-alpha reductase.

Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu sắt làm giảm sản xuất hemoglobin, ảnh hưởng đến quá trình nuôi dưỡng nang tóc. Kẽm giúp điều hòa enzym 5-alpha reductase, nếu thiếu có thể làm tăng nồng độ DHT. Thiếu biotin và vitamin D có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc, làm tóc yếu và dễ gãy rụng.

Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể gây rụng tóc như thuốc chứa nội tiết (testosterone, steroid đồng hóa, thuốc tránh thai), thuốc điều trị tuyến tiền liệt (dutasteride, finasteride).

Rối loạn tuyến giáp: Suy giáp hoặc cường giáp có thể làm rối loạn chu kỳ phát triển của tóc, làm tóc mọc chậm và dễ rụng. Tình trạng này cũng có thể kích thích sự mất cân bằng giữa testosterone và DHT.

Yếu tố di truyền có thể làm gia tăng bệnh rụng tóc do nội tiết tố nam

Chế độ dinh dưỡng tốt cho tóc: Chế độ ăn giàu dưỡng chất giúp nang tóc phát triển khỏe mạnh và giảm nguy cơ rụng tóc. Cần bổ sung protein từ cá hồi, trứng, thịt gà và đậu nành để duy trì cấu trúc tóc. Sắt từ thịt bò, rau bina và ngũ cốc nguyên cám giúp ngăn ngừa thiếu máu, một trong những nguyên nhân gây rụng tóc. Kẽm và biotin có trong hàu, hạt bí, hạnh nhân và chuối giúp tóc chắc khỏe hơn. Ngoài ra, omega-3 và vitamin D từ cá hồi, dầu oliu và hạt chia có tác dụng chống viêm, hỗ trợ nang tóc phát triển. Hạn chế đồ chiên rán, đường tinh luyện và rượu bia, vì những thực phẩm này có thể gây rối loạn nội tiết tố và làm tóc yếu hơn.

Duy trì cân bằng nội tiết tố: Một lối sống lành mạnh giúp duy trì cân bằng hormone, giảm nguy cơ rụng tóc. Tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là yoga, chạy bộ, bơi lội hoặc tập tạ, giúp cải thiện tuần hoàn máu đến da đầu và giảm stress. Ngủ đủ giấc từ 7-8 giờ mỗi đêm giúp điều hòa hormone và hỗ trợ tóc phát triển tốt hơn. 

Chăm sóc tóc đúng cách: Việc chăm sóc tóc đúng cách giúp duy trì mái tóc khỏe mạnh và hạn chế tác động tiêu cực từ môi trường. Không nên gội đầu quá nhiều (chỉ 2-3 lần/tuần) để tránh làm mất dầu tự nhiên của tóc. Nên sử dụng dầu gội dịu nhẹ có chứa biotin, caffeine hoặc saw palmetto, giúp nuôi dưỡng tóc từ bên ngoài. Tránh sấy tóc ở nhiệt độ cao, uốn, nhuộm hoặc sử dụng hóa chất tạo kiểu quá thường xuyên, vì những yếu tố này có thể làm tóc yếu và dễ gãy rụng hơn. Massage da đầu 5-10 phút mỗi ngày là một cách đơn giản nhưng hiệu quả để kích thích tuần hoàn máu, giúp nang tóc tăng hấp thu dưỡng chất.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Nếu có nguy cơ rụng tóc do rối loạn nội tiết, nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi các chỉ số nội tiết và vi chất cần thiết.

Chế độ luyện tập hợp lý giúp dự phòng rụng tóc do rối loạn nội tiết nam

Việc chẩn đoán dựa trên thăm khám, xét nghiệm nội tiết và các phương pháp đánh giá hình thái học của tóc.

Khám lâm sàng

Hỏi bệnh: 

+ Tuổi khởi phát: Thường xuất hiện từ 20-30 tuổi ở nam giới, có thể muộn hơn ở nữ giới.

+ Tiến triển: Rụng tóc tăng dần theo thời gian, bắt đầu ở vùng trán, thái dương, đỉnh đầu ở nam giới; còn ở nữ giới tóc thưa dần ở đỉnh đầu mà không hói hoàn toàn.

+ Tiền sử gia đình: Yếu tố di truyền mạnh, nguy cơ cao hơn nếu cha hoặc mẹ bị rụng tóc kiểu androgen.

+ Yếu tố liên quan: Stress, chế độ ăn uống, sử dụng thuốc nội tiết (steroid, testosterone, thuốc tránh thai), bệnh lý nội tiết (hội chứng buồng trứng đa nang - PCOS, cường androgen, bệnh tuyến giáp).

Khám bệnh

+ Kiểu rụng tóc: Ở nam giới, tóc thưa dần ở vùng trán, thái dương, đỉnh đầu, tạo hình chữ M hoặc chữ U theo thang điểm Norwood-Hamilton. Ở giới nữ, tóc thưa lan tỏa ở vùng đỉnh đầu theo thang điểm Ludwig, nhưng không mất hoàn toàn đường ranh giới tóc trước trán.

+ Dấu hiệu tóc mỏng và teo nhỏ: Sợi tóc ở vùng bị ảnh hưởng có đường kính nhỏ hơn tóc vùng khác.

+ Dấu hiệu rụng tóc tiến triển: Kéo nhẹ một lọn tóc thấy có nhiều sợi rụng hơn bình thường (Hair Pull Test).

+ Dấu hiệu tăng tiết bã nhờn: Da đầu nhờn hơn do androgen kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh.

+ Các dấu hiệu nội tiết khác: Ở nữ giới, có thể kèm theo mụn trứng cá, rậm lông, kinh nguyệt không đều nếu do cường androgen.

Cận lâm sàng:

Xét nghiệm máu kiểm tra nồng độ nội tiết: 

+ DHT: Thường tăng cao ở bệnh nhân bị rụng tóc do androgen.

+ Testosterone toàn phần và tự do: Đánh giá tình trạng cường androgen.

+ FSH, LH: Giúp đánh giá chức năng sinh dục nam, nữ.

+ DHEA-S (Dehydroepiandrosterone sulfate): Đánh giá mức độ androgen do tuyến thượng thận sản xuất.

+ Prolactin: Đánh giá rối loạn hormone có thể ảnh hưởng đến tóc.

+ Cortisol: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng cortisol, gây rụng tóc do stress.

+ TSH, FT3, FT4: Đánh giá chức năng tuyến giáp vì rối loạn tuyến giáp cũng có thể gây rụng tóc.

Xét nghiệm công thức máu và vi chất dinh dưỡng:

+ Sắt huyết thanh: Đánh giá thiếu sắt, vì thiếu sắt có thể làm tóc yếu và dễ rụng.

+ Kẽm (Zn), Biotin (Vitamin B7), Vitamin D: Những vi chất này quan trọng trong quá trình phát triển của tóc.

+ Định lượng protein máu: Thiếu hụt protein có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và độ chắc khỏe của tóc.

Các phương pháp đánh giá hình thái học của tóc:

+ Trichoscopy (Soi da đầu bằng kính hiển vi số hóa): quan sát nang tóc, đường kính sợi tóc, sự thu nhỏ của nang tóc. Đặc điểm điển hình của bệnh là đường kính tóc không đồng đều, tăng số lượng nang tóc đơn lẻ thay vì cụm nang bình thường, giảm mật độ tóc ở vùng hói so với vùng không bị ảnh hưởng.

+ Trichogram (Soi chân tóc): Kiểm tra tỷ lệ các sợi tóc trong từng giai đoạn phát triển (Anagen - Catagen - Telogen). Ở bệnh nhân rụng tóc do nội tiết tố nam, tỷ lệ tóc ở pha phát triển (Anagen) giảm, trong khi tỷ lệ tóc ở pha nghỉ (Telogen) tăng cao.

+ Phototrichogram (Chụp ảnh phân tích tóc): theo dõi sự thay đổi mật độ tóc và tốc độ mọc tóc theo thời gian.

 Sinh thiết da đầu: chỉ định trong trường hợp khó chẩn đoán. Giúp phân biệt rụng tóc do nội tiết nam với các bệnh lý rụng tóc khác (viêm nang tóc, rụng tóc từng mảng do miễn dịch, lupus…).

Điều trị nội khoa

Nhóm thuốc ức chế DHT: ức chế DHT giúp giảm teo nang tóc, duy trì chu kỳ tóc bình thường. Một số loại thuốc thường dùng như Finasteride, Dutasteride,...Lưu ý không dùng cho phụ nữ có thai hoặc đang có kế hoạch mang thai vì thuốc có thể ảnh hưởng đến thai nhi nam.

Nhóm thuốc kích thích mọc tóc:

+ Minoxidil: giúp giãn mạch tại chỗ, tăng lưu thông máu đến nang tóc, kéo dài pha mọc tóc (Anagen).

Melatonin: chống oxy hóa, bảo vệ nang tóc khỏi tác động của DHT giúp giảm rụng tóc và cải thiện mật độ tóc.

Liệu pháp nội tiết (chủ yếu cho nữ giới): Ở nữ giới có cường androgen, có thể dùng thuốc điều hòa hormone hoặc thuốc nội tiết kết hợp (Ethinyl Estradiol + Cyproterone acetate) giúp ổn định nội tiết tố nữ, ngăn androgen tác động lên nang tóc.

Điều trị can thiệp: 

Liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu (PRP - Platelet-Rich Plasma): tiêm huyết tương giàu tiểu cầu vào da đầu, kích thích nang tóc phát triển nhờ các yếu tố tăng trưởng (GF - Growth Factors).

Laser kích thích mọc tóc (LLLT - Low-Level Laser Therapy): giúp tăng cường năng lượng tế bào, kích thích nang tóc hoạt động, kéo dài pha mọc tóc.

Cấy tóc tự thân: lấy từng nang tóc từ vùng dày cấy vào vùng hói hoặc lấy một dải da chứa tóc rồi cấy từng nang vào vùng hói.

Điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống:

Chế độ dinh dưỡng: bổ sung thực phẩm tốt cho tóc, bao gồm: Protein (trứng, cá hồi, thịt nạc, đậu nành), sắt (thịt bò, rau bina, đậu lăng), kẽm (hàu, hạt bí, thịt gà), Biotin (hạnh nhân, chuối, trứng), Omega-3 (cá hồi, hạt chia, dầu oliu).

Kiểm soát stress và giấc ngủ: thiền, yoga, tập thể dục nhẹ để giảm stress (vì căng thẳng làm tăng cortisol, gây rụng tóc). Ngủ đủ giấc (7-8 giờ/ngày) giúp tóc phục hồi tốt hơn.

Thuốc nội tiết được chỉ định để điều trị rụng tóc do nội tiết tố nam

Trên đây là các thông tin cần thiết về rụng tóc do nội tiết tố nam. Để chẩn đoán và điều trị tốt tình trạng trên, bệnh nhân cần thăm khám tại cơ sở y tế uy tín, có bác sĩ chuyên khoa. Hệ thống phòng khám, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC với hệ thống trang thiết bị hiện đại và đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng hỗ trợ người bệnh. Để đặt lịch khám hoặc lịch xét nghiệm, bệnh nhân vui lòng gọi đến hotline 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được hỗ trợ 24/7.