Viêm khuỷu tay là thuật ngữ chung để chỉ tình trạng viêm hoặc tổn thương tại khuỷu tay, thường do chấn thương hoặc các hoạt động lặp đi lặp lại. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến gân (tendinitis), bao hoạt dịch (bursitis) hoặc khớp (arthritis), gây sưng đau và hạn chế khả năng vận động. Trong đó, viêm lồi cầu ngoài (tennis elbow) là một dạng phổ biến, xảy ra do tổn thương gân duỗi cổ tay, thường gặp ở những người chơi thể thao hoặc lao động chân tay.

Mặc dù viêm khuỷu tay có thể gây khó chịu, nhưng đa số trường hợp có thể tự hồi phục với điều trị bảo tồn trong vòng 1-2 năm. Tuy nhiên, nếu không được xử lý đúng cách, bệnh có thể dẫn đến đau mạn tính và giảm chức năng vận động của cánh tay.

Viêm khuỷu tay có thể hồi phục với điều trị bảo tồn trong vòng 1-2 năm.

Phân loại viêm khuỷu tay

Dưới đây là những thể bệnh viêm khuỷu tay phổ biến nhất:

• Viêm lồi cầu ngoài (Tennis elbow): Viêm gân cơ duỗi cổ tay, gây đau mặt ngoài khuỷu tay khi cầm nắm hoặc nâng vật nặng.
• Viêm lồi cầu trong (Golfer’s elbow): Ảnh hưởng đến nhóm cơ gấp cổ tay, gây đau phía trong khuỷu tay, thường gặp ở những người chơi golf hoặc thực hiện động tác gập cổ tay nhiều.
• Viêm bao hoạt dịch khuỷu tay (Olecranon bursitis): Sưng đỏ, đau do viêm túi dịch tại đầu khuỷu tay, có thể do chấn thương hoặc nhiễm trùng.
• Viêm khớp khuỷu tay: Thoái hóa hoặc viêm khớp tại khuỷu tay, gây đau, cứng khớp, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc lao động nặng.

Viêm khuỷu tay có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ chấn thương, thoái hóa đến các rối loạn miễn dịch. Tuỳ theo dạng viêm khuỷu tay mà sẽ có các nguyên nhân tương ứng. 

Viêm gân khuỷu tay

Viêm gân xảy ra khi các gân ở khuỷu tay bị kích thích và viêm do hoạt động quá mức. Hai dạng phổ biến của viêm gân khuỷu tay gồm:

• Viêm lồi cầu ngoài (Tennis elbow - Lateral epicondylitis): Thường xảy ra khi sử dụng quá mức các cơ duỗi cổ tay và ngón tay, dẫn đến đau ở mặt ngoài khuỷu tay. Điều này phổ biến ở người chơi quần vợt, người sử dụng máy tính nhiều hoặc những người làm việc liên quan đến vặn xoắn cổ tay.
• Viêm lồi cầu trong (Golfer’s elbow - Medial epicondylitis): Nguyên nhân do sử dụng quá mức các cơ gấp cổ tay và ngón tay, gây đau ở mặt trong khuỷu tay. Bệnh thường gặp ở những người chơi golf, ném bóng hoặc cầm nắm vật nặng thường xuyên.

Viêm lồi cầu ngoài thường xảy ra ở vận động viên tennis nên có tên gọi là “Tennis elbow”.

Mặc dù viêm gân thường được gọi là một dạng viêm cấp tính, nhưng trên thực tế, nó là một quá trình thoái hóa kéo dài, dẫn đến những thay đổi cấu trúc trong gân do các vi chấn thương lặp lại mà không có đủ thời gian hồi phục.

Viêm bao hoạt dịch

Bao hoạt dịch là một túi chứa dịch giúp bôi trơn và giảm ma sát giữa các cơ, gân và xương. Khi bao hoạt dịch ở khuỷu tay bị viêm, nó có thể gây đau, sưng và hạn chế vận động. Những lý do phổ biến gây viêm bao hoạt dịch ở khuỷu tay gồm:

• Chấn thương: Do té ngã hoặc va chạm mạnh vào khuỷu tay là nguyên nhân phổ biến gây viêm bao hoạt dịch.
• Áp lực kéo dài: Chống khuỷu tay lên bề mặt cứng trong thời gian dài (ví dụ, thói quen chống tay lên bàn) có thể gây kích thích bao hoạt dịch.
• Nhiễm trùng: Khi có vết thương hở, bao hoạt dịch khuỷu tay dễ bị vi khuẩn tấn công gây sưng viêm.

Thoái hóa khớp khuỷu tay

Thoái hóa khớp khuỷu tay là một quá trình diễn ra theo thời gian, trong đó sụn khớp bị bào mòn, dẫn đến đau và hạn chế vận động. Nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Lão hóa: Quá trình lão hóa tự nhiên có thể làm giảm khả năng tự phục hồi của sụn khớp.
• Chấn thương trước đó: Những người từng bị gãy xương, trật khớp hoặc viêm khớp khuỷu tay có nguy cơ cao phát triển thoái hóa khớp.
• Hoạt động quá mức: Vận động lặp đi lặp lại trong thời gian dài sẽ làm khớp khuỷu tay nhanh chóng bị tổn thương.

Bệnh lý nền

Một số bệnh lý tự miễn có thể gây viêm khuỷu tay bằng cách tấn công chính các mô khớp, bao gồm:

Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis - RA)

Viêm khớp dạng thấp gây sưng đau kéo dài và có thể khiến khớp biến dạng nếu không điều trị. Ở khuỷu tay, RA có thể gây:

• Sưng và đau kéo dài.
• Biến dạng khớp khi bệnh tiến triển lâu dài không kiểm soát.
• Người bệnh sẽ thấy khó duỗi hoặc gập tay do khớp bị tổn thương ở sâu bên trong.

Bệnh gout

Gout là một rối loạn chuyển hóa do sự tích tụ axit uric trong khớp, dẫn đến các đợt viêm cấp tính. Bệnh nhân gout có thể thấy khuỷu tay đau nhói, đặc biệt vào ban đêm hoặc sáng sớm. Bên cạnh đó, người bệnh thường:

• Đau đột ngột, dữ dội.
• Khớp khuỷu tay sưng to, đỏ và nhạy cảm khi chạm vào.
• Xuất hiện các hạt tophi (cục u chứa tinh thể urat) quanh khớp trong giai đoạn mạn tính.

Lupus ban đỏ hệ thống

Lupus gây viêm bao hoạt dịch ở nhiều vị trí, trong đó khuỷu tay là một vùng dễ bị ảnh hưởng. Tình trạng sưng và đau do viêm màng hoạt dịch ảnh hưởng trực tiếp đến cử động của tay.

Bệnh lý thần kinh

Không chỉ khớp, hệ thần kinh cũng góp phần gây ra các cơn đau tại khuỷu tay. Một số rối loạn thần kinh có thể gây viêm khuỷu tay, bao gồm:

Hội chứng chèn ép thần kinh trụ

Đây là hiện tượng chèn ép dây thần kinh trụ – một dây thần kinh quan trọng đi qua vùng khuỷu, dẫn đến:

• Đau, tê bì dọc theo mặt trong cẳng tay và bàn tay.
• Yếu cơ, giảm khả năng cầm nắm.
• Tình trạng đau có thể kéo dài nếu không được điều trị.

Hiện tượng chèn ép có thể xảy ra do:

• Chấn thương khuỷu tay gây viêm và phù nề.
• Các động tác giống nhau lặp lại làm dây thần kinh bị ma sát.
• Viêm khớp kéo dài có thể hình thành gai xương, ảnh hưởng trực tiếp đến dây thần kinh trụ.

Chèn ép thần kinh trụ là nguyên nhân phổ biến gây đau vùng khuỷu và yếu liệt cơ bàn tay.

Nhiễm trùng và viêm khuỷu tay do vi khuẩn

Mặc dù ít phổ biến, nhưng viêm khuỷu tay có thể do nhiễm trùng, thường gặp trong các trường hợp:

• Dấu hiệu đặc trưng của viêm bao hoạt dịch nhiễm khuẩn là vùng khuỷu tay đỏ, sưng và rất đau khi chạm
• Viêm xương tủy (Osteomyelitis): Tình trạng nhiễm trùng lan rộng vào xương khuỷu tay, có thể gây hoại tử xương nếu không được điều trị kịp thời.

Viêm khuỷu tay là một tình trạng có thể điều trị hiệu quả, nhưng thời gian hồi phục sẽ phụ thuộc vào mức độ tổn thương và phương pháp điều trị được áp dụng.

Khả năng hồi phục

• Đa số trường hợp viêm khuỷu tay có thể cải thiện trong vòng 6-12 tuần nếu được điều trị đúng cách.
• Những người kiên trì tập luyện vật lý trị liệu và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ thường có tiên lượng tốt hơn.
• Nếu bệnh kéo dài trên 6 tháng và không cải thiện, có thể cần can thiệp chuyên sâu hơn như tiêm PRP hoặc phẫu thuật.

Nguy cơ biến chứng

• Viêm khuỷu tay nếu để lâu không chữa trị có thể chuyển sang giai đoạn mạn tính, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vận động.
• Tiêm steroid nhiều lần có thể làm yếu gân và tăng nguy cơ rách gân, do đó cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
• Phẫu thuật khuỷu tay, mặc dù hiệu quả, nhưng vẫn có nguy cơ gây cứng khớp hoặc tổn thương thần kinh nếu không được thực hiện đúng kỹ thuật.

Tỷ lệ tái phát và yếu tố tác động

• Viêm khuỷu tay có tỷ lệ tái phát khá cao, đặc biệt ở những người tiếp tục thực hiện các động tác gây áp lực lên khuỷu tay mà không có biện pháp bảo vệ.
• Các yếu tố dễ khiến bệnh quay trở lại gồm:
• Không nghỉ ngơi đủ, dẫn đến giảm thời gian hồi phục sau đợt viêm cấp tính.
• Không điều chỉnh tư thế hoặc cách vận động phù hợp, đặc biệt trong các môn thể thao như tennis, golf hoặc công việc sử dụng tay nhiều.
• Gân cơ theo tuổi tác sẽ kém đàn hồi, khiến việc hồi phục kéo dài hơn bình thường.

Viêm khuỷu tay, đặc biệt là viêm lồi cầu ngoài, là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau khuỷu tay. Ước tính có từ 1-3% dân số mắc viêm khuỷu tay mỗi năm. Viêm lồi cầu ngoài còn được gọi là “tennis elbow”, dù vậy nhưng chỉ khoảng 10% bệnh nhân là vận động viên tennis. Trong khi những người thường xuyên làm công việc tay chân hoặc sử dụng khuỷu tay liên tục cũng có nguy cơ cao mắc bệnh. Từ 80-90% trường hợp sẽ hồi phục nhờ điều trị không xâm lấn.

Người trên 40 tuổi dễ bị viêm khuỷu tay, không phân biệt giới tính nam hay nữ. Các đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm:

• Hút thuốc lá.
• Béo phì.
• Hoạt động khuỷu tay lặp lại hơn 2 giờ/ngày.
• Mang vác vật nặng trên 20 kg.

Việc điều trị bệnh cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để giảm viêm, kiểm soát triệu chứng và phục hồi chức năng khuỷu tay.

Chăm sóc và thay đổi lối sống

Khi bị viêm khuỷu tay, điều quan trọng đầu tiên là giảm áp lực lên khuỷu và tránh những hoạt động gây kích thích thêm tình trạng viêm. Một số biện pháp không dùng thuốc có thể giúp cải thiện triệu chứng hiệu quả:

Nghỉ ngơi và điều chỉnh hoạt động

• Hạn chế các động tác lặp đi lặp lại ở khuỷu tay, chẳng hạn như đánh tennis, nâng vật nặng hoặc sử dụng chuột máy tính trong thời gian dài.
• Nghỉ ngơi hợp lý để khuỷu tay có thời gian hồi phục, nhưng không nên bất động quá lâu vì có thể làm cứng khớp.

Chườm đá giảm viêm

• Dùng túi đá hoặc khăn lạnh chườm lên khuỷu tay khoảng 15-20 phút mỗi lần, 3-4 lần/ngày giúp giảm viêm và đau.
• Không nên áp đá lạnh trực tiếp lên da – dễ gây phồng rộp hoặc bỏng lạnh.

Bài tập phục hồi chức năng

• Các bài tập kéo giãn và vận động nhẹ nhàng sẽ giúp khuỷu tay dẻo dai và giảm nguy cơ tái phát.
• Vật lý trị liệu như siêu âm, sóng xung kích hoặc điện xung có thể hỗ trợ giảm viêm và kích thích quá trình hồi phục.

Những bài tập luyện nhẹ nhàng có thể thực hiện tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Sử dụng đai đeo khuỷu tay

• Đai hỗ trợ khuỷu tay giúp giảm áp lực lên gân bị viêm, đặc biệt hữu ích đối với những người bắt buộc vận động trong công việc hàng ngày.
• Nên chọn loại đai vừa vặn, không quá chật để tránh ảnh hưởng đến tuần hoàn máu.

Điều trị nội khoa

Khi các biện pháp không dùng thuốc không mang lại hiệu quả mong muốn, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị nội khoa để kiểm soát viêm và đau.

Thuốc giảm đau và kháng viêm

• Thuốc kháng viêm NSAIDs có thể giúp kiểm soát tình trạng viêm ở khuỷu tay một cách nhanh chóng. Dù hiệu quả, nhưng các thuốc kháng viêm cần dùng đúng liều và thời gian theo chỉ định để hạn chế tác dụng phụ.
• Thuốc giảm đau nhóm paracetamol có thể được dùng thay thế nếu người bệnh không thể dùng NSAIDs.

Tiêm corticosteroid

• Trong trường hợp viêm nặng hoặc kéo dài, bác sĩ có thể cân nhắc tiêm corticosteroid trực tiếp vào khuỷu tay để giảm viêm nhanh chóng.
• Tuy nhiên, việc tiêm steroid nhiều lần có thể làm yếu gân và tăng nguy cơ rách gân, do đó cần cân nhắc cẩn thận trước khi thực hiện.

Tiêm corticosteroid giúp giảm viêm nhanh chóng nhưng phải cân nhắc về tác dụng phụ đi kèm.

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)

• Đây là phương pháp tiên tiến sử dụng chính máu của người bệnh, sau khi tách lọc để lấy phần huyết tương giàu tiểu cầu và tiêm vào khuỷu tay để kích thích quá trình lành thương.
• Một số nghiên cứu cho thấy PRP có thể giúp cải thiện triệu chứng lâu dài hơn so với tiêm steroid.

Các phương pháp điều trị khác

Khi các biện pháp điều trị thông thường không còn hiệu quả, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện các kỹ thuật can thiệp chuyên sâu hơn.

Phẫu thuật nội soi khuỷu tay

• Trong những trường hợp viêm khuỷu tay kéo dài không đáp ứng điều trị, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật nội soi để loại bỏ các mô viêm hoặc cắt bỏ phần gân bị tổn thương.
• Đây là một phương pháp ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh và giúp cải thiện chức năng khuỷu tay đáng kể.

Cấy ghép gân

• Nếu gân bị tổn thương nghiêm trọng hoặc rách, bác sĩ có thể thực hiện ghép gân để tái tạo lại cấu trúc khuỷu tay.
• Ghép gân là phương án dành cho những ca nặng, khi các mô tự phục hồi không còn khả thi.

Kết luận

Bệnh không nguy hiểm tính mạng nhưng ảnh hưởng nhiều đến công việc và đời sống nếu chủ quan. Việc kết hợp các phương pháp điều trị từ chăm sóc tại nhà, dùng thuốc, vật lý trị liệu đến các can thiệp y khoa sẽ giúp kiểm soát tốt tình trạng này. Ngoài ra, tập luyện đều đặn, ăn uống khoa học và nghỉ ngơi hợp lý là cách để phòng tránh tái phát viêm khuỷu tay.