1. Nhược thị là gì?

Nhược thị (hay còn gọi là mắt lười) là tình trạng giảm thị lực ở một mắt hoặc cả hai mắt, do não não ức chế hoặc bỏ qua tín hiệu hình ảnh từ mắt yếu trong giai đoạn phát triển thị giác, mặc dù cấu trúc mắt hoàn toàn bình thường. Không phải do mắt “không gửi đủ tín hiệu”, mà do não không tạo lập được kết nối thị giác đầy đủ với mắt yếu, khiến thị lực của mắt này phát triển kém hơn so với mắt còn lại.

Nhược thị thường xảy ra ở trẻ em trong giai đoạn phát triển thị giác, nhưng nếu không được phát hiện sớm, tình trạng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành và trở nên khó điều trị hơn. Một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến nhược thị bao gồm tật khúc xạ không được điều chỉnh đúng lúc (cận, viễn, loạn thị), lé mắt hoặc các bệnh lý làm cản trở đường nhìn như sụp mí hay đục thủy tinh thể bẩm sinh.

Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của nhược thị và thăm khám kịp thời sẽ giúp nâng cao tỷ lệ điều trị thành công, đồng thời ngăn ngừa những ảnh hưởng lâu dài đến thị lực.

Nhược thị thường xảy ra ở trẻ em trong giai đoạn phát triển thị giác 

2. Dấu hiệu của nhược thị

Nhược thị thường thường xuất hiện âm thầm và không rõ ràng, đặc biệt ở trẻ nhỏ, nên rất dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, một số biểu hiện đặc trưng dưới đây có thể giúp nhận diện tình trạng này sớm hơn:

• Mắt nhìn mờ hoặc kém sắc nét: Thị lực ở một mắt giảm rõ rệt so với mắt còn lại, khiến trẻ hoặc người lớn gặp khó khăn khi đọc chữ nhỏ hoặc quan sát vật ở xa.
• Nghiêng đầu hoặc nheo mắt khi nhìn: Trẻ thường nghiêng đầu để tìm góc nhìn rõ hơn, hoặc nheo mắt khi tập trung nhìn vật thể.
• Ưu tiên sử dụng mắt khỏe: Người bị nhược thị có xu hướng xoay đầu, nghiêng đầu để sử dụng mắt khỏe và thường tỏ ra khó chịu khi bị che mắt khỏe, đặc biệt khi thực hiện các hoạt động đòi hỏi thị lực rõ.
• Mỏi mắt, nhức đầu: Do mắt phải cố gắng điều tiết để nhìn rõ, dẫn đến cảm giác mỏi, căng mắt hoặc đau đầu sau hoạt động nhìn kéo dài.
• Khó nhận diện chi tiết (không ảnh hưởng màu sắc): Khả năng phân biệt hình dạng, chi tiết nhỏ hoặc chữ cái suy giảm ở mắt yếu. Nhược thị không gây rối loạn phân biệt màu sắc, nếu trẻ giảm nhận biết màu, cần nghĩ đến bệnh lý thần kinh thị giác.
• Hành vi bất thường ở trẻ nhỏ: Trẻ có thể không chú ý đồ vật xuất hiện từ phía mắt yếu hoặc chậm phản ứng khi được gọi từ một bên.

Những dấu hiệu này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc kết hợp, vì vậy cha mẹ và người chăm sóc cần quan sát kỹ để đưa trẻ đi kiểm tra mắt sớm, tránh để nhược thị tiến triển nặng. 

Mắt nhìn mờ hoặc kém sắc nét là dấu hiệu của nhược thị

3. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đưa trẻ hoặc bản thân đi khám bác sĩ nhãn khoa khi xuất hiện những dấu hiệu sau:

• Một mắt nhìn kém hơn rõ rệt so với mắt còn lại, dù đã cố gắng điều tiết hoặc thay đổi góc nhìn.
• Thị lực không cải thiện khi đeo kính, đặc biệt ở trẻ đã được điều chỉnh tật khúc xạ nhưng vẫn nhìn mờ.
• Xuất hiện tình trạng lé, mắt lệch hướng khi nhìn làm tăng nguy cơ nhược thị nếu không điều trị sớm.
• Có các bệnh lý cản trở đường nhìn, như sụp mí, đục thủy tinh thể bẩm sinh hoặc chấn thương mắt.
• Trẻ có biểu hiện nghiêng đầu, nheo mắt, hay dụi mắt, hoặc phản ứng chậm khi quan sát vật từ một phía. Đặc biệt, nếu thị lực hai mắt chênh lệch từ 2 dòng trở lên trên bảng thị lực, hoặc có dấu hiệu bất thường như lác mắt, ánh đồng tử đỏ không đều, sụp mi... phụ huynh cần đưa trẻ đi khám ngay.
• Trẻ cần được sàng lọc thị lực từ giai đoạn 6 tháng và đo thị lực chính thức từ 3-5 tuổi, không nên đợi khi trẻ lớn mới kiểm tra.

Thăm khám sớm giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng mắt và đưa ra phương pháp can thiệp kịp thời, từ đó tăng khả năng phục hồi thị lực và ngăn ngừa biến chứng về sau.

Bạn nên đưa trẻ đến thăm khám bác sĩ nếu thị lực không cải thiện khi đeo kính

4. Cách phòng ngừa nhược thị hiệu quả

Ngoài việc nắm rõ các dấu hiệu của nhược thị, bạn cần chủ động thực hiện những biện pháp chăm sóc và bảo vệ mắt sau để giảm nguy cơ mắc bệnh và hỗ trợ thị lực phát triển khỏe mạnh:

• Khám mắt định kỳ: Đưa trẻ đi kiểm tra mắt từ sớm, đánh giá hành vi thị giác từ 6 tháng tuổi và đo thị lực từ 3 - 5 tuổi, đúng theo khuyến cáo của các hiệp hội nhi khoa.
• Điều chỉnh tật khúc xạ kịp thời: Đeo kính đúng số và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tình trạng mắt yếu không được điều tiết đúng cách.
• Điều trị sớm các bệnh lý mắt: Các vấn đề như lé, sụp mí, đục thủy tinh thể bẩm sinh cần được xử lý kịp thời để không cản trở sự phát triển thị giác.
• Hạn chế nhìn gần quá lâu, giữ khoảng cách an toàn khi đọc sách hoặc sử dụng thiết bị điện tử.
• Khuyến khích hoạt động ngoài trời: Ánh sáng tự nhiên giúp giảm nguy cơ mắc các tật khúc xạ và hỗ trợ sự phát triển thị lực của trẻ.
• Thực hiện các bài tập hỗ trợ thị lực: Theo chỉ định của bác sĩ, giúp mắt yếu hoạt động nhiều hơn và cải thiện kết nối giữa mắt - não.

Việc hiểu rõ dấu hiệu của nhược thị và chủ động thăm khám sớm đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ thị lực, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Khi được phát hiện và can thiệp kịp thời, nhược thị hoàn toàn có thể cải thiện, giúp mắt phát triển bình thường và giảm nguy cơ suy giảm thị lực về sau. Vì vậy, cha mẹ và người chăm sóc cần quan sát kỹ các biểu hiện bất thường ở mắt, kết hợp với khám mắt định kỳ và xây dựng thói quen sử dụng mắt khoa học để duy trì thị lực khỏe mạnh lâu dài.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu khám mắt định kỳ, hãy liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được giải đáp nhanh chóng và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.