1. Cơ quan trong hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa có nhiều cơ quan, phân bổ từ miệng cho tới hậu môn, bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già. Ruột non gồm tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng còn ruột già có ruột kết, trực tràng và hậu môn.

Bên cạnh đó, các bộ phận như gan, túi mật, tuyến tụy cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa. Các vi khuẩn, vi sinh vật đường ruột cũng giúp phân hủy thức ăn thành các dưỡng chất thiết yếu.

Có nhiều cơ quan tham gia vào hệ tiêu hóa

2. Quá trình tiêu hóa thức ăn

Khoang miệng

Thức ăn được đưa qua miệng nhai, nghiền, xé, nhào trộn với nước bọt trước khi nuốt. Dịch tiêu hóa ở miệng được tiết ra bởi tuyến nước bọt, có tính kiềm, chứa enzyme amylase, giúp thức ăn trở nên mềm hơn, ngoài ra còn làm ẩm miệng, phân hủy carbohydrate trong miệng nhanh chóng.

Ở miệng, thức ăn chưa được phân giải các chất như protein hay lipid, một phần tinh bột được phân giải thành đường maltose. Thức ăn không được lưu lại lâu nên chưa hấp thu dưỡng chất vào cơ thể.

Thức ăn được tuyến nước bọt làm mềm đi để chuyển xuống thực quản

Thực quản

Thức ăn sau khi nuốt sẽ chuyển tới thực quản nhờ nguyên lý co thắt, giãn cơ cho tới khi đi qua cơ thắt thực quản dưới. Thức ăn được đẩy qua thực quản tới dạ dày nhờ cơ thắt mà không bị trào ngược trở lại.

Dạ dày

Dạ dày được coi là một khoang lưu trữ giúp vận chuyển và phối trộn thực phẩm khi chúng được tiêu thụ. Dịch dạ dày có men tiêu hóa cụ thể là:

• Men pensin giúp tiêu hóa protid.
• Men renin có nhiệm vụ chuyển hóa caseinogen thành casein. Đây là một loại men có nhiều tác dụng đối với trẻ em.
• Men lipase giúp tiêu hóa lipid. Loại men tiêu hóa này hoạt động khá yếu trong môi trường dạ dày có tính toán nên chỉ phân hủy được những lipid đã được nhũ tương hóa thành glycerol, monoglyceride hay cả axit béo.
• Axit HCl có tác dụng hoạt hóa pepsin, làm trương protid, sát khuẩn, kích thích nhu động ruột, tham gia vào quá trình đóng-mở môn vị. Ngoài ra, axit này còn tham gia vào quá trình bài tiết dịch vị, dịch mật, dịch ruột cũng như dịch tụy.
• Trong dạ dày còn có chất nhầy như chất hòa tan trong dịch vị, chất không hòa tan cùng bicacbonat. Nhờ có chất nhầy mà có thêm một màng dai trong niêm mạc dạ dày, hạn chế các tổn thương từ axit, pepsin và giúp trung hòa axit.

Qua quá trình tiêu hóa thức ăn, thức ăn sẽ chuyển sang trạng thái nhuyễn, trong đó protein bị phân hủy từ 10-20%, và lipid được chuyển đổi thành axit béo và monoglyceride, còn Glucid chưa được tiêu hóa ở dạ dày. 

Thức ăn ở trong dạ dày cần thời gian để được biến đổi thành chất nhuyễn

Ruột non

Thức ăn ở dạ dày đã được bán tiêu hóa trước khi đưa tới tá tràng, phần đầu của ruột non. Quá trình tiêu hóa tại đây có vai trò quan trọng bởi thức ăn sẽ được chuyển hóa thành các chất đơn giản nhờ vào dịch tiêu hóa từ tuyến tụy, mật và ruột. 

Tuyến tụy đóng góp bằng cách tiết ra dịch tụy chứa enzyme, giúp phân giải protein, lipid và thủy phân đến 80% carbohydrate trong thức ăn. 

Mật là chất lỏng, có màu vàng, được tiết ra từ gan, có vai trò tiêu hóa chất béo, kích thích nhu động ruột, ức chế vi khuẩn lên men thối. Axit mật, muối mật có tác dụng tiêu hóa thức ăn, nhũ hóa lipid, tăng diện tiếp xúc lipid với men tiêu hóa lipase. Muối mật còn giúp tạo ra micelle để hòa tan lipid đã được thủy phân, các vitamin chứa trong dầu, giúp những dưỡng chất hấp thụ vào cơ thể tốt hơn. 

Dịch ruột có men tiêu hóa protid, lipid và glucid, biến các chất dinh dưỡng thành các phân tử dễ hấp thu vào cơ thể.

Trong quá trình tiêu hóa thức ăn ở ruột non, thức ăn biến đổi thành một hỗn hợp sệt. Tại đây, protein được phân hủy hoàn toàn thành các axit amin, trong khi lipid được chuyển đổi thành glycerol và các axit béo. Các carbohydrate cũng được thủy phân gần như hoàn toàn thành fructose, galactose và glucose. Tinh bột lõi, chất xơ và chất gân được đưa xuống ruột già.

Gan và túi mật

Chất dinh dưỡng được hấp thụ vào máu ở ruột non sẽ được dẫn về gan để xử lý. Glucose được đưa về gan sẽ lưu trữ dưới dạng glycogen. Glycerol và axit amin cũng được đưa về gan. 

Ruột già

Chất thải sẽ được chuyển vào ruột già để đưa ra bên ngoài. Ruột già bao gồm manh tràng, đại tràng ngang, đại tràng lên, đại tràng xuống, trực tràng và đại tràng sigma. 

Các chất thải ở dạng lỏng được ruột già hấp thụ sau đó trở nên rắn hơn.Tại đây, chất nhầy được tiết ra để di chuyển phân tới trực tràng, lưu trữ phân ở đại tràng sigma và nhờ nhu động ruột đẩy tới trực tràng, qua hậu môn và đi ra khỏi cơ thể.

Hệ vi sinh nhật ở ruột già có nồng độ cao và bao gồm nhiều loại khác nhau. Vi khuẩn đóng vai trò giúp tiêu hóa, tổng hợp các vitamin không thể tự sản xuất và hấp thu năng lượng từ thức ăn dễ dàng hơn. 

Đại tràng xử lý các thức ăn dư thừa thành phân

Trên đây là tuần tự của hệ tiêu hóa, bao gồm các bộ phận tham gia hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra tốt hơn. Để có thể tiêu hóa thức ăn tốt hơn, bạn nên giữ tinh thần lạc quan, cơ thể khỏe mạnh, sử dụng thực phẩm an toàn, dễ tiêu và tập luyện thể dục thể thao thường xuyên. Ngoài ra, không khí của bữa ăn nên vui tươi để tạo cảm giác ngon miệng hơn, món ăn chế biến hấp dẫn, đẹp mắt để hỗ trợ quá trình tiêu hóa diễn ra.

Bên cạnh việc chủ động thay đổi thói quen hàng ngày, bạn cần có kế hoạch thăm khám định kỳ để đảm bảo hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh. Một địa chỉ khám tiêu hóa uy tín, được nhiều khách hàng lựa chọn chính là Hệ thống Y tế MEDLATEC. Tại đây, các bác sĩ giàu kinh nghiệm và chuyên môn sẽ trực tiếp theo dõi sức khỏe và tư vấn cho bạn. Đặc biệt, MEDLATEC còn có cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc hiện đại như máy siêu âm, máy nội soi, máy chụp cộng hưởng từ, chụp cắt lớp vi tính cùng Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế ISO 15189:2012 và CAP (Hoa Kỳ), hỗ trợ hiệu quả cho bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh.

Quý khách hãy gọi tới số 1900 56 56 56 để được Tổng đài viên hỗ trợ tư vấn sức khỏe hoặc đặt lịch thăm khám tại cơ sở của Hệ thống Y tế MEDLATEC gần nhất.