1. Nguyên lý phản ứng hòa hợp

Phản ứng hòa hợp là phản ứng được thực hiện để tìm ra đơn vị máu có sự phù hợp nhất giữa người cho máu và người nhận máu nhằm đảm bảo các thành phần máu của người cho khi truyền vào cơ thể người nhận có thể hoạt động bình thường, hạn chế tối thiểu khả năng xảy ra tai biến. Và để đưa ra kết luận cuối cùng là có truyền được hay không truyền được máu hay chế phẩm máu cho bệnh nhân.

Hình 1: Kỹ thuật xét nghiệm phản ứng hòa hợp trong truyền máu

- Phản ứng hòa hợp được thực hiện dưới 4 điều kiện sau:

• Phản ứng chéo ở 22 độ C (nhiệt độ phòng thí nghiệm).

• Phản ứng chéo ở 37 độ C.

• Phản ứng chéo trong điều kiện có enzyme.

• Nghiệm pháp coombs gián tiếp (hay điều kiện có kháng globulin người) .

- Kỹ thuật tiến hành dựa trên nguyên lý sau: dựa vào phản ứng ngưng kết kháng nguyên - kháng thể giữa huyết thanh người nhận và hồng cầu người cho hoặc giữa huyết thanh người cho và hồng cầu người nhận để quan sát sự ngưng kết.

Khi kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu phản ứng với kháng thể có trong huyết thanh sẽ xuất hiện các đám ngưng kết (vón cục) thì đó là phản ứng kháng nguyên - kháng thể dương tính. Ngược lại, không thấy xuất hiện các đám ngưng kết thì đó là phản ứng âm tính.

- Kỹ thuật này được chỉ định trong các trường hợp bệnh nhân cần truyền máu và các chế phẩm máu.

2. Quy trình kỹ thuật thực hiện phản ứng

2.1. Chuẩn bị

- Bệnh phẩm:

+ Máu tĩnh mạch của bệnh nhân được lấy vào 2 ống: 1 ống 2ml không chứa chất chống đông để tách huyết thanh và 1 ống 2ml chứa chất chống đông EDTA để lấy hồng cầu. Ghi rõ nhóm máu của bệnh nhân.

+ Máu người cho: 1 ống 2ml có chống đông và ghi rõ nhóm máu của người cho.

- Trang thiết bị, máy móc:

• Máy li tâm.

• Tủ lạnh, tủ ấm.

• Kính hiển vi.

• Đá men.

• Ống nghiệm, giá để ống nghiệm.

• Pipet Pasteur.

• Lam kính, bút ghi kính.

• Cốc có mỏ.

• Que thủy tinh để định nhóm máu.

• Bông,…

- Hóa chất, thuốc thử:

• Nước muối sinh lý 0.9%.

• Huyết thanh Coombs.

• Anti D.

• Nước cất.

• Huyết thanh mẫu và hồng cầu mẫu.

Hình 2: Phản ứng ngưng kết kháng nguyên - kháng thể giữa các nhóm máu người cho và người nhận

2.2. Quy trình

- Ly tâm các ống máu của người cho và người nhận sau đó tách riêng huyết thanh/huyết tương của người cho và người nhận.

- Pha dung dịch hồng cầu 5% từ hồng cầu của người cho và người nhận với nước muối sinh lý theo tỷ lệ: 1 giọt hồng cầu và 19 giọt nước muối sinh lý 0.9%.

- Định lại nhóm máu của người cho và nhóm máu của người nhận trên đá men hoặc trong ống nghiệm bằng 2 phương pháp huyết thanh mẫu (dùng huyết thanh mẫu có kháng thể đã biết để phát hiện kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu) và hồng cầu mẫu (dùng hồng cầu mẫu biết trước kháng nguyên để phát hiện kháng thể trong huyết thanh) và xác định sự phù hợp giữa nhóm máu người cho và người nhận.

- Thực hiện phản ứng chéo:

+ Đánh dấu 2 ống nghiệm theo số thứ tự 1 và 2, ghi đầy đủ thông tin lên ống.

• Ống 1: Cho 2 giọt huyết thanh của người nhận và 1 giọt hồng cầu 5% của người cho.

• Ống 2: Cho 2 giọt huyết thanh của người cho và 1 giọt hồng cầu 5% của người nhận.

+ Lắc nhẹ các ống.

+ Đối với ống chéo 1 ly tâm tốc độ 1000 vòng/phút trong 20 giây sau đó đọc kết quả.

Nếu dương tính: cần kiểm tra lại kỹ thuật và báo cho bác sĩ lâm sàng.

Nếu âm tính: ủ ống ở 37 độ /30 phút và đọc kết quả. Nếu kết quả âm tính rửa hồng cầu 3 lần lấy cặn, thêm 2 giọt huyết thanh Coombs. Nếu kết quả âm tính, nhỏ 1 giọt hồng cầu chứng, ly tâm tốc độ 1000 vòng/phút trong 20 giây và đọc kết quả.

+Đối với ống chéo 2: ly tâm tốc độ 1000 vòng/ phút trong 20 giây sau đó đọc kết quả.

Kết quả của phản ứng hòa hợp được nhận định như sau:

• Nếu chéo ống 1, chéo ống 2 âm tính: đủ điều kiện phát máu hoặc chế phẩm máu.

• Nếu chéo ống 1, chéo ống 2 dương tính: cần xem lại quy trình làm kỹ thuật, chất lượng bệnh phẩm, túi máu hoặc các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm và báo xuống khoa lâm sàng để tiến hành chọn lại đơn vị máu phù hợp.

Hình 3: Truyền máu phù hợp và không phù hợp giữa người cho và người nhận

- Lưu ý:

Tùy thuộc vào loại chế phẩm máu được truyền vào cơ thể người bệnh để đưa ra quyết định chỉ thực hiện chéo ống 1, chéo ống 2 hay cả 2 ống chéo

• Nếu bệnh nhân truyền khối hồng cầu thì chỉ làm ống chéo 1.

• Nếu bệnh nhân truyền huyết tương hoặc tiểu cầu thì làm ống chéo 2.

• Nếu bệnh nhân truyền máu toàn phần thì làm cả 2 ống chéo.

• Kết quả phải được quan sát trên kính hiển vi để xác định chắc chắn có hay không có phản ứng ngưng kết.

• Trong trường hợp truyền máu khác nhóm nên hỏi ý kiến bác sĩ và chỉ nên truyền tối đa 250ml dưới sự theo dõi chặt chẽ.

• Trong trường hợp kết quả nghi ngờ cần rửa hồng cầu bệnh nhân trong nước muối sinh lý sau đó thử lại phản ứng chéo ở 37 độ C.

Hình 4: Truyền máu cho người bệnh

Xét nghiệm phản ứng hòa hợp là một xét nghiệm đơn giản, dễ thực hiện và là xét nghiệm bắt buộc trước khi tiến hành truyền máu nên có rất nhiều đơn vị, cơ sở y tế thực hiện. Tuy nhiên, bạn nên chọn cơ sở uy tín làm xét nghiệm để có kết quả đáng tin cậy nhất bởi nếu kết quả không chính xác sẽ gây ra những tai biến truyền máu vô cùng nguy hiểm.

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là một trong những cơ sở y tế xếp hàng đầu về xét nghiệm với hơn 24 năm kinh nghiệm, hiện nay Bệnh viện thực hiện hơn 500 loại xét nghiệm của các chuyên khoa khác nhau từ cơ bản đến chuyên sâu hàng ngày; Cùng với trang thiết bị máy móc hiện đại và đội ngũ y bác sĩ giàu năm kinh nghiệm. Lựa chọn Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là nơi chăm sóc sức khỏe giúp bạn hoàn toàn yên tâm về dịch vụ và chất lượng. Liên hệ với chúng tôi theo số tổng đài 1900565656 để đặt lịch khám và được tư vấn miễn phí về các gói dịch vụ khám bệnh.