1. Vitamin B12 là gì và nó có vai trò gì trong cơ thể?

Vitamin B12 (B12) còn được gọi là cobalamin, là một vitamin tan trong nước quan trọng giúp giữ cho các tế bào thần kinh và tế bào máu của cơ thể khỏe mạnh và giúp tạo ra DNA, vật liệu di truyền trong tất cả các tế bào. B12 cũng giúp ngăn ngừa một loại thiếu máu gọi là thiếu máu megaloblastic khiến cơ thể mệt mỏi và yếu.

Vitamin B12 được tìm thấy tự nhiên trong thực phẩm có nguồn gốc động vật, bao gồm thịt, cá, thịt gia cầm, trứng và sữa. Tuy nhiên, nó cũng có thể được tìm thấy trong các sản phẩm từ thực vật chẳng hạn như một số loại bánh mì và sữa thực vật.

Cần hai bước để cơ thể hấp thụ B12 từ thực phẩm.

Đầu tiên, axit hydrochloric trong dạ dày tách vitamin B12 khỏi protein mà vitamin B12 được gắn vào thức ăn. Sau đó, B12 kết hợp với một loại protein được tạo ra bởi dạ dày gọi là yếu tố nội tại và được cơ thể hấp thụ. Một số người bị thiếu máu ác tính không thể tạo ra yếu tố nội tại dẫn đến khó khăn trong việc hấp thu B12 từ tất cả các loại thực phẩm và thực phẩm bổ sung.

Hình 1: Thực phẩm giàu Vitamin B12

2. Những người có nguy cơ thiếu vitamin B12

Hầu hết mọi người nhận đủ B12 từ thực phẩm hàng ngày. Nhưng một số người gặp khó khăn trong việc hấp thụ B12 từ thực phẩm. Bác sĩ có thể kiểm tra mức vitamin B12 của bạn để xem bạn có bị thiếu chất hay không.

Những đối tượng có nguy cơ thiếu B12 như:

• Người lớn tuổi, những người có tiền sử cắt đoạn dạ dày hoặc dùng thuốc giảm tiết dịch dạ dày kéo dài sẽ làm giảm khả năng tiết đủ axit hydrochloric trong dạ dày để hấp thụ B12 có trong thực phẩm. Những người trên 50 tuổi nên nhận hầu hết B12 từ thực phẩm tăng cường hoặc bổ sung chế độ ăn uống vì trong hầu hết các trường hợp, cơ thể có thể hấp thụ B12 từ những nguồn này.
• Những người bị thiếu máu ác tính mà cơ thể không tạo ra yếu tố nội tại cần thiết để hấp thụ B12. Các bác sĩ thường điều trị thiếu máu ác tính có bổ sung bằng cách tiêm vitamin B12, mặc dù liều vitamin B12 uống rất cao cũng có thể có hiệu quả.
• Những người đã phẫu thuật đường tiêu hóa chẳng hạn như phẫu thuật cắt dạ dày, hoặc bị các tình trạng rối loạn tiêu hóa như bệnh celiac hoặc bệnh Crohn cũng có thể làm giảm khả năng hấp thụ B12.
• Một số người ăn ít hoặc không ăn thức ăn từ động vật như những người ăn chay. Chỉ có thực phẩm có nguồn động vật có B12 tự nhiên. Khi phụ nữ có thai và phụ nữ cho con bú ăn chế độ ăn chay nghiêm ngặt thì trẻ cũng có thể không nhận đủ B12.

3. Hậu quả của thiếu vitamin B12 là gì?

Các triệu chứng thiếu B12 có thể mất nhiều năm sau mới xuất hiện và việc chẩn đoán cũng tương đối phức tạp. Thiếu hụt B12 đôi khi có thể bị nhầm lẫn với thiếu hụt folate. Các dấu hiệu và triệu chứng thiếu vitamin B12 thực sự.

- Da nhợt nhạt hoặc vàng da: Những người bị thiếu B12 thường trông nhợt nhạt da vàng và vàng mắt. Điều này xảy ra do việc thiếu B12 sẽ gây ra vấn đề với việc sản xuất tế bào hồng cầu của cơ thể.

B12 đóng vai trò thiết yếu trong việc sản xuất DNA cần thiết để tạo ra các tế bào hồng cầu. Do đó thiếu B12 khiến cho cơ thể sản xuất ra những hồng cầu bất thường. Việc này sẽ gây ra một loại thiếu máu gọi là thiếu máu megaloblastic, trong đó các tế bào hồng cầu sản xuất trong tủy xương của bạn rất lớn và dễ vỡ.

Những tế bào hồng cầu này quá lớn để đi ra khỏi tủy xương và vào tuần hoàn nên cơ thể bị thiếu hụt hồng cầu xung quanh khiến da có thể có màu nhợt nhạt. Sự mong manh của các tế bào hồng cầu này cũng có nghĩa là nhiều trong số chúng bị phá vỡ, gây ra sự dư thừa của bilirubin khiến cho da và mắt có thể có màu vàng.

Hình 2: Thiếu Vitamin B12 có thể gây ra thiếu máu megaloblastic

- Yếu và mệt mỏi: là triệu chứng phổ biến của thiếu B12 do cơ thể bạn không có đủ B12 để tạo ra các tế bào hồng cầu, vận chuyển oxy đi khắp cơ thể khiến cho việc vận chuyển oxy đến các tế bào không hiệu quả gây cảm giác mệt mỏi và yếu. Ở người cao tuổi, thiếu máu megaloblastic thường bị gây ra bởi một tình trạng tự miễn được gọi là thiếu máu ác tính. Những người bị thiếu máu ác tính không sản xuất đủ một loại protein quan trọng gọi là yếu tố nội tại. Và yếu tố nội tại là điều cần thiết liên kết với B12 trong ruột của để hấp thụ nó.

- Cảm giác của chân và kim: một trong những tác dụng phụ nghiêm trọng hơn của tình trạng thiếu B12 dài hạn là tổn thương thần kinh. B12 đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất myelin, chất cách ly các dây thần kinh và rất quan trọng đối với chức năng hệ thống thần kinh của bạn.

Một dấu hiệu phổ biến của tổn thương thần kinh tiềm ẩn khi thiếu B12 là cảm giác chân và kim tương tự như cảm giác châm chích ở tay và chân. Các triệu chứng thần kinh liên quan đến thiếu B12 thường xảy ra cùng với thiếu máu. Điều đó nói rằng, cảm giác của chân và kim là một triệu chứng phổ biến có thể có nhiều nguyên nhân, vì vậy triệu chứng này đơn thuần thường không phải là dấu hiệu của thiếu B12.

Nếu không được điều trị, ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh do thiếu B12 có thể gây ra những thay đổi trong cách đi bộ và di chuyển. Nó thậm chí có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng và phối hợp của cơ thể, khiến người bệnh dễ bị té ngã.

Hình 3: Các triệu chứng của thiếu B12

- Viêm lưỡi và loét miệng: lưỡi bị sưng và viêm, có vết thương thẳng dài trên đó có thể là dấu hiệu sớm của tình trạng thiếu B12. Ngoài ra, một số người bị thiếu B12 có thể gặp các triệu chứng miệng khác, chẳng hạn như loét miệng, cảm giác ghim và kim ở lưỡi hoặc cảm giác nóng rát và ngứa trong miệng.

- Hơi thở và chóng mặt: thiếu máu do thiếu B12 có thể khiến một số người cảm thấy khó thở và chóng mặt. Điều này xảy ra khi cơ thể không thể vận chuyển đủ oxy đến tất cả các tế bào.

- Tầm nhìn xa: trong những trường hợp hiếm gặp, tổn thương hệ thần kinh do thiếu B12 có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh thị giác. Điều này có thể dẫn đến mờ mắt hoặc nhiễu loạn.

- Thay đổi tâm trạng: một số người mắc B12 có thể có dấu hiệu tâm trạng chán nản hoặc tình trạng đặc trưng bởi sự suy giảm chức năng não, chẳng hạn như chứng mất trí.

- Nhiệt độ cơ thể cao: một triệu chứng rất hiếm gặp nhưng thỉnh thoảng thiếu B12 là nhiệt độ cao.Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là nhiệt độ cao thường do bệnh tật gây ra, không phải do thiếu B12.

4. Thừa Vitamin B12 có ảnh hưởng không?

Bổ sung Vitamin B12 cho cơ thể từ thực phẩm là nguồn an toàn và hiệu quả nhất. Vì chúng tan trong nước nên khi bổ sung quá nhiều từ thực phẩm cơ thể có thể đào thải lượng dư thừa qua nước tiểu. Nhưng nếu bổ sung quá nhiều qua đường thuốc liều cao và kéo dài có thể gây ra các tác dụng không mong muốn như:

- Rối loạn tiêu hóa, chán ăn, mất cảm giác ngon miệng, buồn nôn, tiêu chảy,...

- Đau đầu, mệt mỏi.

- Da phát ban, ngứa ngáy.

- Tay, chân, cơ mặt thường bị tê, yếu.

- Có thể dẫn đến các biến chứng về tim mạch như nhịp tim nhanh, khó thở, đau ngực, cao huyết áp, thậm chí là suy tim,...

- Thừa B12 còn có thể dẫn đến tăng cường hoạt hóa dòng thác đông máu làm tăng đông, có nguy cơ gây tắc mạch.

- Tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

- Gây tổn thương thần kinh thị giác cho người mắc bệnh thoái hóa sắc tố võng mạc bẩm sinh gây mù ở trẻ em.

- Nặng hơn nữa có thể gây sốc phản vệ do dị ứng với B12 có thể gây tử vong nếu không xử trí kịp thời. Phản ứng này rất hiếm gặp ở người bình thường chỉ có thể gặp ở những người có cơ địa mẫn cảm.

Vì vậy việc sử dụng các thuốc bổ sung vitamin B12 nên có sự tư vấn của bác sĩ. Để đưa ra phương pháp thích hợp bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện xét nghiệm đo nồng độ vitamin B12 trong máu để xác định tình trạng dinh dưỡng nhằm đưa ra lời khuyên tốt nhất cho người bệnh.

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC với hệ thống trang thiết bị, máy móc hiện đại được nhập khẩu và hoạt động theo tiêu chuẩn quốc tế cùng đội ngũ chuyên gia y bác sĩ đầu ngành sẽ đem đến cho bạn những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất.

Gọi điện đến tổng đài 1900 56 56 56 để được tư vấn miễn phí.