Phát hiện mắc bệnh lý ở thận từ cơn đau không nên được chủ quan 

P.M.A (30 tuổi, nữ, ở thành phố Cần Thơ) đến Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Cần Thơ khám do đau quặn bụng. 

Bệnh nhân cho biết: Cách khám 01 ngày có xuất hiện đau quặn đột ngột vùng bụng, đau lan xuống hạ vị trái khi đang nghỉ ngơi, đau quặn liên tục, kéo dài khoảng 10 phút, đau lan ra sau lưng, không có tư thế giảm đau. Sau đó, đau âm ỉ liên tục, thỉnh thoảng có cơn đau nhói kèm tiểu nhiều lần (5-10ml/lần), tiểu rắt, khi đi tiểu có kèm theo đau nhói hạ vị trái.  

Lo lắng trước dấu hiệu đau “chưa từng thấy”, bệnh nhân đến Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Cần Thơ thăm khám. 

Bệnh nhân đến khám trong tình trạng đau bụng dữ dội. Ảnh minh họa

Dựa vào dấu hiệu đau bất thường, dữ dội đó, bệnh nhân được bác sĩ chỉ định thực hiện xét nghiệm và làm các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh (chụp X-quang cột sống lưng, siêu âm ổ bụng, chụp CT bụng tiểu khung không cản quang).  

Kết quả xét nghiệm có chỉ hồng cầu tăng cao. Siêu âm ổ bụng có thận trái ứ nước độ I, niệu quản giãn nhẹ do sỏi đoạn 1/3 dưới và sỏi nhỏ 2 thận. Chụp CT bụng tiểu khung có hình ảnh giãn nhẹ bể thận trái do sỏi niệu quản trái đoạn 1/3 dưới. Sỏi nhỏ đài trên thận trái.  

Bác sĩ đưa ra chẩn đoán xác định, bệnh nhân có sỏi thận 02 bên và sỏi niệu quản trái đoạn 1/3 dưới.  

Sau đó, bệnh nhân được kê đơn điều trị ngoại trú (7 ngày tái khám). Đồng thời, bác sĩ tư vấn uống nhiều nước; ăn nhạt; tăng cường vận động… 

Một tuần sau tái khám, bệnh nhân chấm dứt triệu chứng đau bụng dữ dội trước đó, các chỉ số xét nghiệm trở về bình thường, siêu âm không còn sỏi niệu quản trái đoạn 1/3 dưới, nhưng vẫn còn sỏi thận 2 bên. 

Sỏi tiết niệu là gì? 

Hệ tiết niệu của con người gồm hai thận, hai niệu quản hai bên, bàng quang và cuối cùng là niệu đạo. Nếu sỏi xuất hiện tại bấy kỳ vị trí nào của hệ bài tiết, nghĩa là đã mắc sỏi tiết niệu. Sỏi tiết niệu bao gồm các loại sỏi như sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang và sỏi niệu đạo. 

Nguyên nhân nào gây sỏi tiết niệu? 

Sỏi tiết niệu hay gặp ở nam nhiều hơn nữ

Sỏi tiết niệu chiếm 1-12% dân số trên toàn cầu (nam 12%; nữ 4%). 

Sỏi tiết niệu chiếm 45-50% các bệnh tiết niệu ở Việt Nam. Tỷ lệ nam (60%) cao hơn nữ (40%), lứa tuổi thường gặp từ 30-60 tuổi là 75-80%. 

Có nhiều nguyên nhân gây sỏi tiết niệu, thông thường được chia thành các nhóm nguyên nhân sau:  

• Thể tích nước tiểu thấp, tăng canxi niệu, tăng oxalat niệu, tăng axit uric niệu, pH nước tiểu > 6.5, giảm bài tiết các chất ức chế như citrate, ứ đọng nước tiểu. 
• Rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là tăng canxi trong nước tiểu (do hấp thu, do rối loạn chức năng thận, rối loạn chức năng tuyến cận giáp). 

Có những sỏi tiết niệu nào? 

Sỏi tiết niệu có thể do nguyên phát, hoặc thứ phát (do bệnh lý khác gây nên). Tùy thuộc vào bản chất các nguyên tố khoáng hình thành sỏi, thông thường sỏi thận được chia làm các loại sau: 

• Sỏi cystin: Do cystin bị đào thải nhiều qua thận nhưng ít hòa tan nên dễ động thành sỏi. 

• Sỏi canxi: Thường gặp nhất là canxi oxalat 85%, dưới 20% là canxi photphat. 

• Sỏi urat: Bệnh nhân bị bệnh goute không chỉ dễ bị sỏi urat mà cũng dễ bị sỏi oxalocanxi vì tăng axit uric niệu.  

• Sỏi struvit: Do nhiễm khuẩn lâu dài đường niệu, vi khuẩn giải phóng men urease, men này phân giải urê gây tổng hợp amoniac trong nước tiểu giảm, dẫn tới giảm hòa tan struvit tạo điều kiện hình thành sỏi.  

Dấu hiệu cảnh báo sỏi tiết niệu 

Người mắc sỏi tiết niệu có thể không có triệu chứng nên thường phát hiện tình cờ khi đi kiểm tra sức khỏe, hoặc có thể xuất hiện các triệu chứng rầm rộ, điển hình như sau: 

• Các cơn đau: Đau lưng bụng hoặc vùng hông. Đau do sỏi thận còn được gọi là cơn đau quặn thận; 
• Tiểu ra máu đại thể do sỏi di chuyển làm tổn thương niêm mạc niệu; 
• Tiểu đục hoặc có mùi hôi: do nhiễm khuẩn niệu; 
• Thiểu niệu hoặc vô niệu: sỏi thận 2 bên tắc nghẽn hay sỏi thận trên thận độc; 
• Tiểu đau hoặc gắt buốt; 
• Tiểu ra sỏi; 
• Sốt cao lạnh run, buồn nôn hay nôn, phù toàn thân... 
•  Bụng chướng nhẹ, ấn đau nhiều vùng hông lưng bên thận có sỏi, nghiệm pháp rung thận (+), nếu thận ứ nước nhiều sẽ có nghiệm pháp chạm thận (+), nếu thận ứ mủ sẽ có phản ứng thành bụng. 
• “Sỏi im lặng” là sỏi tiết niệu đã bị mắc kẹt lâu ngày gây tắc đài bể thận mà không có triệu chứng đau.  

Hậu quả khôn lường do sỏi tiết niệu gây nên? 

Sỏi niệu quản nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể gây nên những hậu quả không lường như:  

• Nhiễm trùng huyết hoặc sốc nhiễm trùng; 
• Đái máu đại thể kèm cơn đau quặn thận hoặc vi thể, bí đái do sỏi ở cổ bang quang;  
• Sỏi niệu đạo, viêm thận, bể thận cấp/mạn, ứ nước, bể thận, ứ mủ bể thận, suy thận cấp/mạn... 

Chẩn đoán sỏi tiết niệu bằng những xét nghiệm nào? 

Khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh lý sỏi tiết niệu, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định các thăm dò xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh như sau: 

Xét nghiệm máu, nước tiểu đánh giá chính xác tình trạng sỏi tiết niệu

• Xét nghiệm sinh hóa - huyết học: Xét nghiệm ure, creatinin máu, calci, phosphat, acid uric trong máu, xét nghiệm tổng phân tích máu để đánh giá chức năng thận. 
• Xét nghiệm nước tiểu: Xác định xem trong nước có tìm thấy máu, đạm, tế bào mủ hay vi trùng không, hoặc có thể có tinh thể tương tự thành phần hóa học của sỏi. 
• Siêu âm: Để đánh giá có sỏi thận hay không, thận có ứ nước hay không, độ dày còn lại của nhu môt thận. 
• X-quang bụng không chuẩn bị (ASP): Có tới 90% sỏi thấy trên phim (sỏi cản quang) nên bằng kỹ thuật chụp X-quang để đánh giá chính xác có sỏi hay không, hình dạng, vị trí, số lượng, kích thước sỏi. 
• Chụp X-quang có cản quang UIV: Đánh giá thận có bị ứ nước hay không, chức năng bài tiết của hai thận. 
• Chụp CT (hệ tiết niệu, niệu quản, thận): Chẩn đoán sỏi chính xác lên tới 100%, đồng thời chẩn đoán chân biệt các tổn thương khác với sỏi như u bướu hệ tiết niệu, dị tật hệ tiết niệu và các cơ quan khác trong ổ bung. 
• Chụp MRI: Chẩn đoán sớm, chính xác bệnh lý sỏi túi mật. 

Sỏi đường tiết niệu được điều trị thế nào? 

Sỏi tiết niệu hoàn toàn có thể điều trị được, hiệu quả nhất là khi sỏi còn nhỏ. Tùy thuộc vào vị trí, kích thước, mà các bác sĩ có chỉ định phương pháp điều trị sỏi tiết niệu phù hợp như điều trị nội khoa, phẫu thuật (mổ mở hay nội soi).