1. Tổng quan về bệnh sốt rét

bệnh sốt rét dễ gặp ở khu vực rừng núi, nơi có điều kiện khí hậu nóng ẩm. Nguyên nhân gây nên và triệu chứng xuất hiện khi mắc bệnh lý này như sau:

1.1. Nguyên nhân nào gây nên bệnh sốt rét?

Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây nên, chủ yếu gồm 5 loài: P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae và P. knowlesi. Trong đó, P. falciparum gây bệnh cảnh nặng nhất. Ký sinh trùng này xâm nhập vào cơ thể người thông qua vết đốt của muỗi Anopheles. Khi muỗi mang ký sinh trùng đốt người, ký sinh trùng sẽ theo máu đi vào gan, phát triển và sau đó tấn công các tế bào hồng cầu, gây nên cơn sốt rét.

Muỗi Anopheles lây truyền bệnh sốt rét

1.2. Dấu hiệu gặp phải ở bệnh nhân sốt rét

Thời gian ủ bệnh thay đổi tùy loài Plasmodium: P. falciparum 7 - 14 ngày; P. vivax/ovale 12 - 20 ngày (có thể dài hơn do thể ngủ hypnozoite); P. malariae 18 - 40 ngày. Các triệu chứng thường gặp nhất ở bệnh nhân sốt rét gồm:

• Sốt cao thành từng cơn. Cơn sốt có chu kỳ đặc trưng: 

• P. vivax/ovale: sốt cách nhật (48 giờ).
• P. malariae: sốt 3 ngày/lần (72 giờ).
• P. falciparum: sốt không định kỳ, dễ nặng.

• Đau đầu, mệt mỏi. 
• Buồn nôn, nôn.
• Sau sốt sẽ đổ nhiều mồ hôi.
• Nếu bệnh tiến triển nặng sẽ có dấu hiệu thiếu máu, vàng da, rối loạn ý thức hoặc hôn mê.

Khi không được điều trị kịp thời, bệnh nhân sốt rét dễ xảy ra biến chứng như thiếu máu, tổn thương não, thậm chí có thể tử vong.

2. Bệnh sốt rét lây truyền theo đường nào?

Hiểu rõ bệnh sốt rét lây truyền theo đường nào là cách tốt nhất để chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm một cách hiệu quả. Sốt rét có khả năng lây qua các con đường sau: 

2.1. Vết đốt của muỗi Anopheles cái

Đây là con đường lây truyền chính của bệnh sốt rét. Khi muỗi Anopheles cái đốt người bị nhiễm ký sinh trùng Plasmodium thì ký sinh trùng sẽ phát triển trong cơ thể muỗi. Sau đó 10 - 14 ngày, muỗi mang ký sinh trùng đốt người lành sẽ thông qua vết đốt truyền ký sinh trùng vào cơ thể người lành.

Sau khi vào cơ thể, Plasmodium tấn công gan, xâm nhập vào hồng cầu, gây ra các triệu chứng điển như đã đề cập ở trên.

2.2. Truyền máu

Một con đường lây truyền ít gặp hơn nhưng vẫn có thể xảy ra là lây nhiễm qua truyền máu. Nếu người hiến máu đang mang ký sinh trùng sốt rét trong máu nhưng không được phát hiện, người nhận máu có thể bị nhiễm bệnh. Vì vậy, các cơ sở y tế cần kiểm tra máu kỹ lưỡng trước khi truyền cho bệnh nhân.

Mô phỏng cách thức lây truyền bệnh sốt rét

2.3. Từ mẹ sang con

Nếu bạn đang quan tâm tới vấn đề bệnh sốt rét lây truyền theo đường nào thì cũng nên biết đến khả năng lây truyền từ mẹ sang con khi mang thai hoặc sinh nở. Sốt rét có thể lây từ mẹ sang con, chủ yếu trong lúc sinh khi máu của mẹ nhiễm ký sinh trùng tiếp xúc với máu trẻ. Lây truyền qua nhau thai trong thai kỳ ít gặp.

Mặc dù tỷ lệ này không cao, nhưng đây vẫn là mối nguy hiểm cần được theo dõi, nhất là ở những vùng có dịch sốt rét lưu hành.

2.4. Kim tiêm hoặc dụng cụ y tế không vô trùng

Tiếp xúc trực tiếp với máu nhiễm ký sinh trùng khi dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ y tế không được tiệt trùng đúng cách cũng có nguy cơ lây sốt rét. Đây là lý do vì sao các cơ sở y tế luôn phải đảm bảo quy trình khử khuẩn nghiêm ngặt để tránh lây nhiễm chéo cho bệnh nhân.

3. Nhóm người có nguy cơ cao bị bệnh sốt rét

Bệnh sốt rét có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng một số nhóm đối tượng sau có nguy cơ cao hơn:

• Người sống hoặc làm việc trong khu vực có dịch sốt rét lưu hành như rừng núi, vùng biên giới,...
• Người thường xuyên đi công tác, du lịch tới vùng sinh sống của muỗi Anopheles.
• Người có hệ miễn dịch yếu, trẻ em, thai phụ.
• Nhân viên y tế tiếp xúc với máu, dịch cơ thể có nguy cơ nhiễm bệnh nếu không tuân thủ biện pháp bảo hộ.
• Các nhóm nguy cơ đặc biệt khác gồm: người không có miễn dịch sốt rét quay lại vùng dịch; bệnh nhân HIV; người cắt lách hoặc suy lách.

4. Làm cách nào để phòng ngừa lây nhiễm sốt rét?

Biết được bệnh sốt rét lây truyền theo đường nào sẽ giúp bạn biết cách phòng ngừa hiệu quả trước nguy cơ lây nhiễm. Để phòng ngừa bệnh, bạn nên kết hợp nhiều phương pháp như: 

4.1. Ngủ với màn tẩm hóa chất diệt muỗi

Ngủ với màn hoặc màn tẩm hóa chất là biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để phòng ngừa muỗi đốt vào ban đêm. Màn cần được giặt sạch và tẩm hóa chất định kỳ 6 tháng/lần đối với những người ở trong khu vực dịch bệnh hoặc có nguy cơ lây bệnh cao.

4.2. Phun thuốc diệt muỗi định kỳ

Phun hóa chất diệt muỗi tại nhà, khu dân cư hoặc nơi làm việc là cách ngăn chặn sự sản sinh của muỗi Anopheles. Người dân nên cùng với chính quyền địa phương thực hiện tốt công tác phun hóa chất diệt muỗi để đảm bảo hiệu quả loại bỏ trung gian truyền bệnh.

Phun thuốc diệt muỗi để phòng ngừa lây nhiễm sốt rét trong cộng đồng

4.3. Loại bỏ môi trường thuận lợi cho sự sinh sản của muỗi

Muỗi Anopheles thường sinh sản ở nơi có nước đọng như ao, vũng nước, thùng chứa nước hở,… Vì vậy, bạn cần thường xuyên dọn dẹp môi trường sống, lấp kín các hốc nước, thả cá bảy màu hoặc sử dụng chế phẩm sinh học để tiêu diệt lăng quăng.

4.4. Dùng đồ bảo hộ khi đi đến vùng có dịch

Nếu cần phải đi đến hoặc sinh sống tại vùng có nguy cơ cao, bạn nên phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm sốt rét bằng việc:

• Mặc quần áo dài tay, dùng kem bôi hoặc xịt chống muỗi.
• Ở trong phòng có lưới chắn muỗi.
• Uống thuốc phòng sốt rét đúng chỉ định của bác sĩ (nếu cần).

Mong rằng những chia sẻ trên đây đã giúp bạn biết được bệnh sốt rét lây truyền theo đường nào để thực hiện biện pháp phòng ngừa đúng cách. Trường hợp mới đi về từ nơi có dịch hoặc đang nghi ngờ triệu chứng sốt rét, để được chẩn đoán đúng, điều trị bệnh kịp thời, quý khách hàng có thể liên hệ đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.