1. Sốt rét là bệnh gì?

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền người bệnh sang người lành thông qua vết đốt của muỗi Anopheles. Chu kỳ phát triển của muỗi Anopheles phụ thuộc vào nhiệt độ, độ ẩm và sự hiện diện của các vùng nước đọng - nơi muỗi có thể đẻ trứng. Trong điều kiện nhiệt đới gió mùa ở nước ta, loài muỗi này phát triển quanh năm nên khả năng lây truyền bệnh luôn tồn tại. 

Khi muỗi hút máu người bệnh, ký sinh trùng sẽ theo tuyến nước bọt của muỗi truyền sang người lành trong lần đốt tiếp theo. Người nhiễm ký sinh trùng vẫn có thể bị muỗi hút máu và truyền bệnh ngay cả khi triệu chứng chưa rõ ràng, nếu trong máu có giao bào của ký sinh trùng. Vì vậy, chỉ cần một vài cá thể muỗi truyền bệnh trong khu dân cư, nguy cơ lây lan có thể nhanh chóng gia tăng.

Không chỉ lây qua muỗi, sốt rét cũng có thể truyền từ mẹ sang con trong lúc mang thai hoặc lây qua đường truyền máu nếu máu không được kiểm tra. Tuy nhiên, những con đường này ít gặp hơn nhiều so với lây qua muỗi.

Hình ảnh mô phỏng cách thức lây truyền bệnh sốt rét

2. Cách phòng tránh bệnh sốt rét an toàn cho bản thân và cộng đồng

Muốn thực hiện cách phòng tránh bệnh sốt rét hiệu quả nhất, bạn cần lưu tâm đến những vấn đề sau:

2.1. Nguyên tắc chung trong phòng chống sốt rét

Để phòng bệnh hiệu quả, trước hết bạn cần biết sốt rét lây truyền chủ yếu qua muỗi Anopheles mang ký sinh trùng. Loài muỗi này hoạt động mạnh vào ban đêm, đặc biệt từ 18h đến 6h sáng. Khi muỗi đã nhiễm ký sinh trùng, chúng sẽ truyền sang người lành qua mỗi lần đốt. Điều này lý giải vì sao hạn chế tiếp xúc với muỗi luôn là ưu tiên hàng đầu trong các cách phòng tránh bệnh sốt rét.

Ngoài ra, nhận diện sớm triệu chứng của bệnh sốt rét cũng giúp giảm biến chứng và hạn chế lây lan trong cộng đồng. Người bị sốt rét thường sốt cao theo cơn, rét run, vã mồ hôi, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn,... Nếu có những dấu hiệu này, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được xét nghiệm và điều trị sớm.

2.2. Cách phòng tránh bệnh sốt rét đối với mỗi cá nhân

Mỗi cá nhân có thể chủ động thực hiện cách phòng tránh bệnh sốt rét cho bản thân bằng cách:

• Ngủ màn:

Đây là biện pháp đơn giản nhưng mang hiệu quả bảo vệ cao trước nguy cơ bị muỗi đốt. Đặc biệt, những người sống ở vùng rừng núi, nơi đã từng có dịch sốt rét,... nên sử dụng màn tẩm hóa chất để diệt muỗi ngay khi chúng tiếp xúc với bề mặt màn, từ đó giảm nguy cơ bị muỗi đốt.

• Dùng kem bôi hoặc xịt chống muỗi:

Việc dùng những sản phẩm này sẽ tạo ra lớp màng bảo vệ, hạn chế tiếp xúc với muỗi Anopheles. Nên ưu tiên các loại kem chống muỗi chứa DEET hoặc các hoạt chất được Bộ Y tế khuyến cáo. 

• Mặc quần áo dài tay vào buổi tối:

Muỗi Anopheles hoạt động mạnh về đêm nên mặc quần áo dài tay sẽ che kín da, giảm diện tích muỗi có thể đốt. Nên chọn quần áo sáng màu, chất liệu thoáng nhẹ, nhất là những người thường xuyên làm việc khuya hoặc sinh hoạt ngoài trời.

• Hạn chế đến nơi có nguy cơ sốt rét cao:

Nếu buộc phải đến vùng lưu hành bệnh sốt rét, trước khi đi, bạn nên tìm hiểu tình hình dịch tễ, trang bị thuốc phòng hoặc mang theo màn tẩm hóa chất. Khi trở về, nếu có biểu hiện sốt, bạn cần thăm khám sớm vì sốt rét thường ủ bệnh vài ngày đến vài tuần.

• Dùng thuốc phòng sốt rét khi được khuyến cáo:

Thuốc dự phòng có thể được sử dụng cho những người phải sinh sống hoặc làm việc dài ngày tại vùng lưu hành sốt rét. Việc dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, dựa trên tình hình ký sinh trùng kháng thuốc tại khu vực và tình trạng sức khỏe của từng người. 

Mỗi cá nhân nên chủ động thực hiện cách phòng tránh bệnh sốt rét bằng việc dùng thuốc xịt muỗi

2.3. Cách phòng tránh bệnh sốt rét bùng phát trong cộng đồng

Sốt rét là bệnh dễ bùng phát thành dịch trong cộng động. Vì thế, để tránh nguy cơ này, mỗi cá nhân và tập thể có thể áp dụng cách phòng tránh bệnh sốt rét như sau:

• Phát quang bụi rậm, dọn dẹp quanh nhà:

Muỗi Anopheles thường đẻ trứng ở vùng nước tù và trú ngụ trong bụi rậm. Khi nhà cửa được dọn dẹp sạch sẽ, thoáng mát, các bụi rậm được phát quang thường xuyên sẽ giảm tối đa môi trường sống của muỗi, nhờ đó mật độ muỗi cũng giảm đáng kể.

• Phun hóa chất diệt muỗi định kỳ:

Phun hóa chất là biện pháp cần thiết để kiểm soát muỗi truyền bệnh trong cộng đồng. Nếu có đợt phun hóa chất diệt muỗi của địa phương, mỗi hộ dân nên hợp tác mở cửa nhà, dọn dẹp vật dụng để việc phun đạt hiệu quả cao nhất.

• Nâng cao ý thức phòng bệnh cho người dân:

Tổ chức tuyên truyền tại trường học, cơ quan, thôn bản,... thông tin về con đường lây nhiễm, triệu chứng của bệnh và các cách phòng tránh bệnh sốt rét sẽ giúp mọi người chủ động phòng ngừa. Khi người dân biết cách nhận diện bệnh, họ sẽ thăm khám sớm, nhờ vậy mà giảm thiểu nguy cơ lây lan và gặp phải biến chứng nặng.

• Phát hiện và điều trị sớm:

Khi có người mắc sốt rét, nếu nhân viên y tế khoanh vùng, tư vấn điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu tối đa tình trạng muỗi hút máu người bệnh và truyền sang người lành, gây bùng phát dịch. Càng phát hiện sớm, nguy cơ lan rộng càng thấp.

Sự kết hợp đầy đủ các biện pháp trên đây được xem là cách phòng tránh bệnh sốt rét hiệu quả nhất.

Xét nghiệm ký sinh trùng giúp chẩn đoán và điều trị sớm, ngăn ngừa nguy cơ lây lan sốt rét trong cộng đồng

Kịp thời phát hiện để điều trị ngay sẽ giảm nguy cơ xảy ra biến chứng và giảm thiểu mức độ lây lan bệnh trong cộng đồng. Vì thế, nếu bị sốt kéo dài hoặc có biểu hiện bất thường sau khi đi vùng rừng núi, người bệnh cần xét nghiệm tìm ký sinh trùng sốt rét sớm và điều trị theo phác đồ nếu được chỉ định.

Quý khách hàng có nhu cầu xét nghiệm chẩn đoán sốt rét có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được tư vấn, xác nhận lịch hẹn nhanh chóng.